Gaat het de goede kant op met Overheid 2.0?
“Soms zijn de beste beoordelaars van een product niet degenen die het gemaakt hebben, maar degenen die het gebruiken: bewoners kunnen een huis beter beoordelen dan de architect, een stuurman kan het roer beter beoordelen dan een timmerman en de eter kan een maaltijd beter beoordelen dan de kok.”
Was getekend: Aristoteles, Politikoon, boek III (1382a18-24, hier vandaan). In de tijd van Aristoteles werd aan directe democratie gedaan. Vanuit tegenwoordige overheden valt een tendens waar te nemen die we politiek 2.0 noemen. Denk aan transparantie, co-creatie en crowdsourcing. En misschien ook aan bloggende en hyvende politici. Burgers mogen (weer) meedoen en terugpraten: graag zelfs. Gaat het de goede kant op met Overheid 2.0? Een bespiegeling. Van Aristoteles naar kaasstolp. Van kaasstolp naar user generated state. En verder.
Meepraten en doen
In de tijd van Aristoteles bleek dat meepraten en doen niet altijd even handig: als iedereen iets te zeggen heeft en dat ook mag, wordt het al snel een drukke, onoverzichtelijke janboel. Moet het ook vaak zijn geweest, op die volksvergaderingen in het oude Griekenland. Iedere burger had een gelijk recht van spreken. En moest dus gehoord, zo was het ideaal.
Kaasstolp
Om al die inspraak een beetje te stroomlijnen, kwamen er uiteindelijk, ik doe een bruggetje van een paar eeuwen, bestuurslagen en werd de macht uiteindelijk door de burgers uit handen gegeven aan representanten uit de samenleving. Kort door de bocht is dat de opmaat naar de Haagse kaasstolp: de hoge heren in Den Haag weten wat het beste is voor de burgers. Er is een enorme kloof tussen wat er leeft bij politici en wat er leeft bij burgers in dit post-Pim Fortuyn tijdperk. Ook de ‘oude’ media spelen een interessante rol als conflictaanjager (zie ook het RMO-rapport over Medialogica (pdf), machtig interessant).
Katalysator van alles
‘De macht is in handen van velen en niet van enkelen, daarom wordt zij een democratie genoemd. Als het gaat om persoonlijke geschillen, verzekeren onze wetten gelijk recht aan allen; als het gaat om het vervullen van openbare ambten speelt sociale klasse geen rol, maar tellen slechts de werkelijke kwaliteiten die iemand bezit’ (THUCYDIDES, De Peloponnesische Oorlog, Boek 2, 37: Lijkrede van Perikles – bewerkte vert. v. M. A. Schwartz).
Nu is het 2008. En is er internet, de katalysator van alles. Hillary Cottam en Charles Leadbeater (beiden verbonden aan denktank Demos) gaan graag zo ver te reppen over een User Generated State. Dat klinkt hijgerig, de term Politiek 2.0 is dat misschien ook wel (je moet ergens beginnen met termen benoemen om awareness te creëren). En toch. Er zijn enorm veel interessante initiatieven (al dan niet gestimuleerd vanuit de overheid) die uitgaan van de wisdom of crowds, co-creatie en collaboratie; burgers mogen meedoen en hebben daar toegang en middelen toe. Internet is het smeermiddel van deze tendens; was het in het oude Athene bijzonder ingewikkeld om alle stemmen te horen, technische mogelijkheden brengen dat nu veel en veel dichterbij.
Bloggende politici
En naast het dichterbij brengen van directe democratie (want dat is waar het eigenlijk om draait natuurlijk), zorgen die technische mogelijkheden van het internet voor nog een hele berg aan andere initiatieven. Denk aan opsporingssites, losjes gebaseerd op YouTube. Of aan een twitterende Maxime Verhagen. Aan bloggende politici. Aan premiers op Hyves. Het is… eigenlijk teveel om op te noemen, ern ook wel redelijk ‘out in the open’: de meeste media hebben dit wel opgepakt. Dus is een focus op de meer beleidsmatige kant van Overheid 2.0 nu wel even handig: wat gaat de overheid doen met 2.0. Hoe ver zijn ze? Is er een actielijst?
De brief van Ank
Staatssecretaris Ank Bijleveld heeft TNO de opdracht gegeven onderzoek (‘Naar een user generated state’, pdf) te doen naar de reikwijdte van web 2.0 voor overheid en bestuur. Op 28 oktober schreef Bijleveld deze brief hierover aan de Tweede Kamer: ‘Brief aan de Tweede Kamer over Web 2.0’ (via: Overheid 2.0). Een interessant document, waarin meerdere Overheid 2.0 initiatieven naar voren komen. Ank weet, dat het menens is: ‘De maatschappelijke trend die zich op internet voordoet dat burgers actievere rollen op zich nemen, kan van buitengewoon belang zijn voor de manier waarop overheid en openbaar bestuur functioneert.’
Om de koe bij de horens te vatten, liet Bijleveld TNO omschrijven wat Web 2.0 nu precies eigenlijk is. Hier de kenmerken (volgens TNO, losjes gebaseerd op Tim O’Reilly):
- openheid: een decentraal internet, met een niet-hiërarchisch karakter;
- nieuwe, meer actieve rollen van gebruikers;
- maximale exploitatie van de ‘user contributed value’: het benutten van de eigen bijdragen van bezoekers van een website/gebruikers van een webdienst.
- netwerken als drijvende kracht: zowel in technologische (diensten en informatie die steeds vaker en complexer aan elkaar gekoppeld zijn) als sociale zin (virtuele gemeenschappen bijvoorbeeld).
En, als we toch bezig zijn met definities, wat verstaat TNO eigenlijk onder een user generated state? Dit: ‘Een user generated state impliceert dat de burger steeds meer zelf gaat voorzien in wat voorheen door de overheid verzorgde collectieve taken waren. Dit biedt interessante kansen voor bijvoorbeeld de publieke dienstverlening.’
Die ‘collectieve taken’ waar de burgers nu zelf in gaan voorzien worden aangedreven door het internet (web 2.0). Bijleveld noemt in haar brief verschillende voorbeelden. Maar eerst komt er een bescheiden slag om de arm: ‘De overheid zelf begint op bescheiden schaal te experimenteren met de mogelijkheden van web 2.0. Het aanwenden van informatie, kennis en creativiteit uit sociale netwerken om dienstverlening te ontwikkelen of te verbeteren ziet TNO geleidelijk plaatsvinden in de publieke sector.’
1) Wijbouweneenwijk.nl
Project van The Crowds: ‘Via de website Wijbouweneenwijk.nl is het idee om op web 2.0 wijze een nieuwe woonwijk in Opeinde te ontwerpen. Verschillende steden, waaronder Apeldoorn, maken daarnaast gebruik van een eigen 3D omgeving waarin zij plannen voor nieuwe wijken kunnen tonen,’ heeft Bijleveld laten opschrijven.
2) Gemgids (gemeente Voorst)
Met behulp van Google Maps wordt ondermeer in kaart gebracht welke bouwvergunningen zijn afgegeven en de meldingen van burgers over schade aan de straat. Burgers kunnen via de site direct hun melding doen en de status ervan terugzien. Zie: Gemgids.
3) Watstemtmijnraad.nl (gemeente Almere)
Burgers kunnen met behulp van deze site het stemgedrag van fracties en raadsleden in hun gemeente nagaan.
4) Ambtenaar 2.0
‘Ambtenaar 2.0 onderzoekt de gevolgen van web 2.0 voor het werk en de manier van werken van de overheid.’ Op deze site werd de brief van Bijleveld ook besproken, en in de reacties meldt Davied van Berlo dat er op 4 december een boek verschijnt over Ambtenaar 2.0.
5) Petities.nl
‘Op 30 oktober is de eerste petitie via petities.nl afgehandeld, een unicum voor Nederland. De wethouder heeft de petitionaris toegezegd dat het Kronkelveld in Almere wat hem betreft blijft en de raad wil dat waarschijnlijk ook. De toekomst voor het gebied staat voor 13 november op de agenda.’ Sinds juni dit jaar in de lucht.
Denk ook aan: Mijnoverheid.nl en aan Lastvandeoverheid.nl. Dit zijn een paar praktijkvoorbeelden, er zijn er natuurlijk nog veel meer. Dat burgers meer mogen kijken, dat er meer transparantie komt, dat mocht ook wel eens een keer. Hoeven we niet heel spannend over te doen wat mij betreft.
Bijleveld was niet te bang om ook de oorveeg die de overheid kreeg van TNO op te nemen in haar brief: ‘de overheid [geeft] een tamelijk instrumentele, conservatieve en eenzijdig naar binnen gerichte invulling aan toepassing van het moderne internet in haar dienstverlening. Erg ‘1.0’. De rol van burgers is daarbij beperkt is tot het verrijken van een dienst. En dat terwijl TNO benadrukt dat in de uitvoering en handhaving/toezicht van het overheidsbeleid de meeste kansen liggen om de kracht van online sociale netwerken te benutten en burgers meer verantwoordelijkheden te geven.’
Bijleveld is blij met het gegeven dat er steeds meer lagere overheden actief bezig zijn met de mogelijkheden die internet ze biedt om meer betrokkenheid bij de burgers te creëren. Zelf gaat ze ook zeker aan de slag.
Anks actielijst
Werkconferentie over Overheid 2.0 op 4 december
Online handreiking web 2.0 voor ambtenaren
Twee onderzoeken (lopen al)
Experimenten gedaan rond eParticipatie en Awards uitgereikt
Nieuwe pilots n.a.v. de prijsvraag van de conferentie
Nederlandse versie van Show us a better Way
Pilot met widgets voor overheidsinformatie
Mogelijke pilot rond toezicht 2.0
Nou, klinkt allemaal goed, en de wil is er. Bijleveld heeft fijne plannen, er heerst in ieder geval besef over de potentie van een krachtig internet dat zich perfect leent voor conversatie en transparantie. Blijft wel de vraag, of het de overheid lukt om die participatie op grote schaal uit de grond te krijgen. Daar hadden de oude Grieken ook last van: schijnt dat ze het daar op het laatst, voor de vernietiging van de democratie door die nare Macedoniers, ook moeite kregen het volk te mobiliseren om mee te praten. Toen was geld nog een oplossing; in 2008 denk ik niet meer.
Verder lezen
Overheid raadpleegt burgers via online networks en wiki’s
Boskoop laat burgers online gemeentebeleid schrijven
Burgers zijn slimmer en innovatiever dan één ambtenaar
Van april 2007 tot juni 2011 was ik freelance editor/ communitymanager / hoofdredacteur bij Marketingfacts. Tussendoor werkte ik bij Insites Consulting, IDG Nederland, Saatchi&Saatchi;/Leo Burnett (voor Samsung) en voor onderzoeksbureau WUA. Vanaf 1 november 2021 vorm ik samen met Luuk Ros de hoofdredactie van Marketingfacts.
@Davied: en als jij nu onze blogs een beetje in de gaten houdt dan komt het helemaal goed met overheid 2.0 😉
Probeer er overigens 4 december bij te zijn; kunnen we in ieder geval eens kennismaken!
Wow, wat veeeeeel….
Helaas allemaal lip-services, want echte keuzes worden er niet gemaakt. Op het CDA congres van deze week ging het vooral het dichtgooien van de koffieshops en het minder krijgen van “subsidie” voor politieke partijen. Prostitutie is vies, dus alle bordelen dicht zoals recent bijvoorbeeld in Amsterdam (in Alkmaar is de politiek nog net door de rechter teruggefloten), minister Cramer gaat “harde” afspraken met China over illegaal vuurwerk en de deze week door de Christen Unie gepresenteerde “Gezinsnota” is eerder een spruitjes recept dan een realistische kijk op de samenleving. Daar hebben overigens alle politieke partijen en de regering last van.
Kijken jullie wel eens om je heen, stelletje regenten? Ooit gehoord van financiële markten, mobiliteit, woningmarkt, uitgeholde- pensioenen, – onderwijs en – gezondheidszorg?
Overheid2.0?
Zoethouders voor het volk, want gezien de huidige crises gaan we worden overspoeld met “ongevraagde” wet- en regelgeving, let maar op mijn woorden…
Innovatie en ondernemerschap, de pijlers van ons herstel, hebben daardoor een boterzacht fundament…
Met een ‘award”, een conferentie en wat “experimenten” komen we er niet. En de brief met persoonlijke aanhef, anders dan “aan de bewoners van dit pand”, in het kader van het EPD, is al niet eens gelukt…
Brrrrrrrr…
@Marco: elkaar in de gaten houden doen we inderdaad al 😉
Wat overheden niet moeten vergeten is dat ze er voor iedereen zijn. En dus niet alleen voor degenen die on- en offline participeren.
Democratie is handelen naar de stem van het volk, niet naar de stem van de hardste schreeuwers.
@Carl: en daarbij kunnen nieuwe media een uitstekend hulpmiddel zijn!
@Carl Het hoeven toch niet meteen verkiezingen te zijn? Ideeën verzamelen (open innovatie), discussies om meerdere standpunten in beeld te krijgen, betrokkenheid genereren bij een project of ontwikkeling, de politie die burgers betrekt bij politieonderzoeken, etc. Allemaal prima mogelijkheden van web 2.0 en overheid 2.0 zonder dat het gaat om democratisch verantwoorde verkiezingen met DigiD.
@Davied: Je somt daar inderdaad een mooi lijstje op met prima mogelijkheden van web 2.0 bij de overheid. De kracht van deze mogelijkheden zit ‘m in het ‘in control’ blijven. De overheid laat zich inspireren, maar bepaalt zelf of en wat ze daarmee doet.
Aan de andere kant van het ‘overheid 2.0’ spectrum zit vervolgens de democratie, waarin het volk bepaalt wat de overheid doet. En daarbij is het dus bijzonder belangrijk dat er naar de stem van het complete volk wordt geluisterd, in plaats van naar alleen de hardste schreeuwers.
… want tussen deze twee uitersten in kan het volgens mij alleen maar fout gaan.
Grappig… die discussie die hier ontstaat had ik net nog met mijn vader die gemeenteraadslid is.
Ik kan me goed aansluiten bij bij Davied en zijn voorbeelden. Het gaat niet enkel om verkiezingen, het gaat om actief mee kunnen doen met zaken die je aangaan of interesseren. Maar toch heeft Carl (en mijn vader) ergens ook een punt, want wat betekent dit voor alle mensen die (om wat voor reden dan ook) die niet op internet actief zijn, zoals veel senioren om maar een voorbeeld te noemen? Sluiten we die mensen dan maar gewoon buiten en tel je alleen maar mee in de samenleving als je je begeeft in de virtuele wereld? We moeten ook rekening houden met de mensen die niet (willen/kunnen) participeren via internet. Je kunt het volk daar niet tot toe dwingen. Dat is een keuze die men maakt en niet iedereen heeft die vaardigheden. Dat leren onze kinderen nu niet op school, zoals ze leren lezen en schrijven.
Dat stelt vervolgens ook weer vragen voor het onderwijs. Die zijn voor mij als mediapedagoog dan weer erg interessant.
… en dan zijn er ook nog een hele mik mensen die niet eens hebben gehoord dat er weer ergens een website is gelanceerd waarop ze kunnen participeren.
@Carl, @Jeroen: en wat doen we met mensen die minder mobiel zijn bij verkiezingen of met mensen die analfabeet zijn? Zo zijn er nog wel wat te bedenken. Internet is slechts één van de kanalen om de burger te bereiken; het ontslaat de politiek er niet van om de andere kanalen niet in te zetten. Sterker nog, ze moeten zoeken naar optimale inzet kanalen om ALLE mensen te bereiken!
“Sterker nog, ze moeten zoeken naar optimale inzet kanalen om ALLE mensen te bereiken!”
Ben ik 100% met je eens, Marco. Met andere woorden: een initiatief mag zich nooit alleen maar online afspelen, maar moet zodanig breed worden gecommuniceerd dat je er statistisch zeker van kunt zijn dat vrijwel de complete bevolking (90%?) bereikt wordt.
@ Carl: Mee eens! Het gaat dan ook om balans tussen de offline en online wereld. Alleen online is niet goed, maar alleen offline ook niet in deze tijd.
Toch moedig ik de initiatieven van overheid2.0 toe. Het zet namelijk maatschappelijke ontwikkelingen in beweging, ipv alleen maar de technische zoals het afgelopen 15 jaar voornamelijk het geval was met nieuwe media. We moeten echter niet vergeten dat we daarmee vrijwel nog maar net mee begonnen zijn. Zover dat we iedereen online kunnen bereiken zijn we nog lang niet, als dat ooit mogelijk zal zijn. Zoals ik al aangaf: Ook het onderwijs loopt in het algemeen ver achter met deze nieuwe geletterdheid.
Crossmediaal lijkt me dan een betere optie. Ik ben immers via een brief of huis-aan-huis-bladen amper te bereiken. Het ene medium mag het andere nooit uitsluiten. :-).
@ Davied: Ik had ook al een Deja-vu gevoel 🙂
@Carl: laat die 90 procent als ik me niet vergis nu precies de internet breedbandpenetratie zijn in Nederland ;-).
Dank voor alle comments, trouwens, dit is zeker een onderwerp dat leeft. Ben benieuwd wat er 4 december allemaal uitkomt!
@Matthijs: In ons vakgebied is penetratie niet gelijk aan bereik 😉
@ Matthijs: Dat betekent niet dat die 90% ook participeert, ook al bereik je ze. Als ik bij ons in het eigen gezin kijk, dan kan ik bijvoorbeeld zeggen dat mijn vader wel redelijk wat internet, maar nauwelijks participeert online op de 2.0 manier. Dat doet hij in de gemeente zelf in oa de raad. (iets wat elke burger natuurlijk ook kan doen die ouder is dan 18 jaar)
@Carl, Jeroen: Nee, dat is me wel duidelijk. Ging me even om het getal, en om de mogelijke potentie. Die is tamelijk groot, als je het mij vraagt.
Ik lees nu een briefje en boekje dat hoort bij het EPD (Electronisch Patienten Dossier) een prachtig voorbeeld van Overheid -0.1 : fantastisch lijkende op de Europese Grondwet-campagne legt Janneke hier uit aan alle Jips van Nederland dat we vooral maar toegang moeten geven tot al onze medische gegevens. Maar sommige niet. Of beperkt. Welke gegevens eigenlijk ? En dat mogen “medische hulpverleners” inzien. zoals…? De fysiotherapeut en de apothekersassistente? Vragen te over.
Het 2.0-deel is het commentaar wat burgers op een website zetten: en daar is het feest compleet: hier worden wel nadelen genoemd (niet in het boekje) en veel meer toelichting gegeven dan wat de Ambtenaren 2.0 ons hebben gegund. De burgers slapen niet en zijn allang gewend aan 2.0.
Als je hier NIET aan mee wilt doen, dan moet je in actie komen, tijd en geld erin stoppen. Een negatieve optin dus, wat voor commerciële bedrijven verboden schijnt te zijn. Mallotig.
Natuurlijk is dit niet het einde van Overheid 2.0. Maar het is wel een goede reminder dat een Overheid niet louter een service-instrument is, maar ook een machtsfactor van Groot Belang. En macht, zoals we allemaal weten, kan altijd misbruikt worden.
Leuke discussie en een goed artikel.
Een kleine kanttekening. Overheid 2.0 en de participerende burger zie ik als twee verschillende onderwerpen. Ze horen bij elkaar maar ze staan ook los van elkaar.
Een overheids web 2.0 toepassing bouwen is geen probleem. Het aanpassen van het ambtelijke apparaat aan de participerende burger wel. Dit vergt een cultuuromslag.
Patrick, je haalt me de woorden uit de mond 😉
Nagekomen bericht: terwijl werkgevers en werknemers vandaag praten om de WW kassen te legen ( zit slechts 9 miljard in!!) wil Rouvoet een maatschappelijke discussie over de sexuele moraal van onze jeugd. Mooi thema voor een web2.0 actie en geld , blijkbaar, genoeg……
Ja, mooi artikel. Doet je toch weer hopen op betere tijden. Want ook voor politieke partijen is het (zoals Jeroen ook zegt) noodzaak dat zowel off- als online gecommuniceerd wordt. Zeker in gemeentes, waar je altijd dicht bij de bewoners en bedrijven probeert te blijven. Zelf bemoei ik me met een lokale partij die probeert in ieder geval z’n website stevig op orde te houden met WordPress. Maar tijd en ook geld ontbreken veelal om dat verder uit te breiden naar een meer 2.0-achtige gedachtenwisseling. Dit artikel heeft me echter weer op ideeën gebracht om de gemeente Utrecht meer te laten doen met haar eigen website 😉 . Waarvoor m’n dank aan Matthijs.
Hans, nog steeds gratis software beschikbaar bij Mindz.com voor de gemeente…bel of mail me maar. wellicht moeten we samen eens een politiek platform opzetten zoals we in het verleden wel eens tijdens mijn KHN tijd bespraken…
@Matthijs, mooi artikel, hartelijk dank! @anderen: mooi om jullie reacties te lezen.
Ik reageer op het element mobilisatie:
Vorige week heb ik twee invalshoeken hiervoor opgestoken, die ik graag met jullie deel:
1. Mensen hebben van nature de behoefte om zich te verbinden (sport, zang, een doel/streven).
2. Mensen komen in beweging als hun belang er mee gemoeid is, als ze ergens plezier aan kunnen beleven of pijn mee kunnen voorkomen;
Bij mobilisatie kan je hier op inspelen.
Ik heb bovendien in Tilburg afgelopen woensdag, bij de bijeenkomst over musea 2.0 mooie voorbeelden gehoord over de gouden combinatie web 2.0 -actie en georganiseerde ontmoeting. Dat werkt als een speer! Met web 2.0 alleen krijg je geen verbinding: mensen willen elkaar uiteindelijk in de ogen kunnen kijken!
Kunnen jullie hier iets mee?
Graag tot ziens op 4 december!
@ Anousjka,
Toevallig heb ik gisteren ook op een event gesproken over user generated content en communities in het museum. Lijkt me goed hier op MF wat meer aandacht aan te besteden, omdat UGC in musea relatief een nieuw gebied is.
Ik ben dan ook benieuwd naar de bijeenkomst waar je over spreekt. Zijn daarvan presentaties beschikbaar?
@Anoesjka, @Ronald,
<"1. Mensen hebben van nature de behoefte om zich te verbinden (sport, zang, een doel/streven).
2. Mensen komen in beweging als hun belang er mee gemoeid is, als ze ergens plezier aan kunnen beleven of pijn mee kunnen voorkomen;”>
Ja, daar kan ik wel iets mee. Ook lokale politieke partijen proberen dit. Wat je aangeeft over Web 2.0 en georganiseerde ontmoeting is denk ik de richting die ook lokale politiek in kan slaan.
Heb je een link naar gegevens/ideeën daarover?
Ronald, ik ga je mailen
@marco: meer regels etc schreef ik hierboven. Vandaag in het FD: meer (11) incasso organisaties, naast de buma, stemra, leenrecht, thuiscopie en reprorecht gaan onder wettelijk toezicht vallen. Meer overheids invloed, aanscherping van de regels , terwijl niemand zich afvraagt of dit soort van heffingsgrondslagen/instanties nog wel van deze tijd zijn, of de middelen het doel niet voorbij schieten etc.
Een gemiste kans voor innovatie dus…
wordt ongetwijfeld vervolgd….
Online media kunnen ontzettend helpen in de politiek en zeker om de achterban in te lichten over bepaalde vorderingen. Dit is de toekomst. Zeker ook aangezien de ouderen de volledige digitalisering niet gaan meemaken. Een steeds groter gedeelte van de wereld gaat gebruik maken van internet. Laat maar komen dit!
Online media kan ons zeker wel helpen! Let’s do this!
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!