Kroniek van het Internetrecht 2008 (Deel 2)

Het wordt een traditie: mijn jaarlijkse Kroniek van het Internetrecht, ditmaal voor het jaar 2008. Wat is er allemaal gebeurd? Het consumentenrecht kreeg een aantal flinke opstekers, die ook voor webwinkels erg relevant zullen blijken te zijn. Auteursrecht stond weer volop in de belangstelling, vooral waar het filesharing of het embedden van Youtube-filmpjes betrof.

Ook dienden er diverse rechtszaken over computercriminaliteit. Ik publiceerde gisteren op Marketingfacts al het eerste deel van de Kroniek, hieronder het tweede deel. Morgen volgt deel drie, over filesharing en aansprakelijkheid van providers.

Computercriminaliteit

De grenzen van de journalistiek in verhouding tot computercriminaliteit werden ook diverse keren opgezocht. Zo hackte Nieuwe Revu de mailbox van Defensie-staatssecretaris Jack de Vries. Via een botnet van meer dan 10.000 computers, opgebouwd via een kwaadaardig Trojaanse paard op Hyves, slaagde men erin zijn wachtwoord te raden. Dit om te “laten zien hoe makkelijk het is om binnen te dringen in mailadressen en dat vrijwel iedereen te hacken is”. De Vries deed aangifte.

Novum Nieuws werd in januari veroordeeld wegens het inbreken in de nieuwsserver van het ANP. Twee voormalig journalisten van de Geassocieerde Pers Diensten (GPD) bleven in hun baan als voorlichter bij het ministerie van Sociale Zaken hun oude wachtwoord gebruiken om zo vroeg kennis te krijgen van nog ongepubliceerde nieuwsberichten. Ook dit was een vorm van computercriminaliteit.

Bepaald stijlloos was de internetfittie tussen GeenStijl en Geencommentaar. Nadat een petitie van GC was volgestopt door GS-bezoekers, maakte GC een databank met de betreffende IP-adressen, zodat iedereen kon controleren of een bezoeker bij zijn eigen weblog een “roze randdebiel” cq. “huftert” was. Hiervoor kreeg GeenCommentaar boos commentaar van het CBP omdat dit een verboden verwerking van persoonsgegevens was.

GeenStijl vond het ondertussen nodig de databank plat te gooien met een “oldskool weblog incrowdcookie van eigen deeg”: iedere bezoeker van GeenStijl deed automatisch vijf opvragingen in de databank van GC, wat de laatste tot een rokend hoopje bits reduceerde. Ironisch genoeg werden enkele weken later de ‘DDoS-kabouters’ die onder andere datzelfde GeenStijl hadden platgegooid in 2004 veroordeeld tot tienduizend euro schadevergoeding.

Vreemd genoeg werd in september bij het aftappen van iemands internetverbinding geen computercriminaliteit ten laste gelegd, maar het ouderwetse diefstal. Dat ging niet op, aldus de rechtbank: capaciteit van bandbreedte is geen fysiek tastbare zaak en kan dus niet weggenomen worden. Wel tastbaar en dus steelbaar zijn virtuele amuletten en helmen in online spellen. Dit vonnis over virtuele diefstal was het eerste in Europa.

Auteursrecht

Gehéél toevallig gaan we van diefstal naar de proceskostenvergoeding in het auteursrecht. Sinds enige tijd moet de verliezer bij intellectueel eigendomszaken namelijk de werkelijke kosten van de advocaat van de winnaar betalen, en dat kan in de papieren lopen. Auteursrechtadvocaten lieten in 2008 echter een flinke veer door de indicatietarieven in IE-zaken, die min-of-meer bovengrenzen stellen aan wat je aan proceskosten vergoed kunt krijgen als winnende partij. En terecht. De soms vele tienduizenden euro’s tellenden proceskostenvergoedingen vormen een verkapte boete en zijn dus bijzonder ongepast.

Ook een verkapte boete is de 300% opslag die journalisten en fotografen eisen wanneer hun auteursrechten geschonden worden. Dit omdat de NVJ- en Fotografenfederatievoorwaarden dit in artikel 18 vermelden. Werd deze constructie in het verleden eigenlijk alleen in zakelijke verhoudingen gehanteerd, de laatste tijd krijgen ook private personen met dergelijke claims te maken. Mede naar aanleiding van dit soort claims richtte ik samen met een aantal andere bloggers de stichting Copyright & Nieuwe Media op. Want de Auteurswet is misschien niet meer uit 1912, hervorming is nog steeds dringend nodig.

In een wel heel zuur verlopen zaak moest een vijftienjarige jongen een kleine 4.000 euro (inclusief proceskosten) ophoesten voor een fotootje van Johan Cruijff. Hij was trouwens de uitzondering, meestal zijn het de oudere internetters die betalen. Weblogger Joffrey Vermeulen, wiens zaak door de stichting CNM werd behartigd, moest daarentegen slechts een minimale schadevergoeding betalen.

Opmerkelijk was nog de hardnekkig verkeerd begrepen uitspraak van de rechtbank Den Haag dat “voorop gesteld moet worden dat downloaden uit illegale bron illegaal is”. Dit ondanks wetsgeschiedenis, opmerkingen van de ministers en diverse vonnissen die het tegendeel beweren. Downloaden is en blijft dus legaal, en daar verandert zo’n tussen-neus-en-lippen-door uitspraak niets aan.

Tussen neus en lippen dingen opmerken kan trouwens ook tot auteursrecht leiden. De Hoge Raad besloot in de Endstra-zaak dat elke creatieve uiting, ongeacht doel, medium of vorm daarvan, auteursrechtelijk beschermd is. Ook kattebelletjes op websites en forums zijn dus beschermd. Zelfs virusschrijvers claimen nu auteursrecht op hun creaties.

Embedden en openbaar maken

Buma/Stemra opende dit jaar ook een offensief tegen embeddende bloggers, mensen die filmpjes van bijvoorbeeld Youtube op hun site opnamen. Dat zou een nieuwe openbaarmaking zijn. Na een flinke partij weerstand werd deze actie als prematuur betiteld en afgeblazen. Maar in september kwam men met een ‘licentiehuis’ voor internet, waarin een player embedden als secundaire openbaarmaking werd gepresenteerd.

Niet-commerciële bloggers hoefden nergens bang voor te zijn, aldus B/S. Vervolgens kregen toch bergen bloggers een geautomatiseerd berichtje met een claim van een kleine duizend euro, ook wanneer men alleen zelfgemaakte muziek online had staan.

Ik ben trouwens heel benieuwd wat er met B/S gaat gebeuren nu de Europese Commissie haar hervormingsplannen voor de collectieve auteursrechtenbeheersorganisaties mag doorzetten. De EC vindt namelijk de marktverdeling tussen deze clubs een verboden kartel, en eist maatregelen. B/S stond hier nu eens aan de goede kant trouwens – zij bood juist Europawijde licenties aan en werd door een boze concurrent teruggefloten.