Kroniek van het Internetrecht 2008 (Deel 3)

Het wordt een traditie: mijn jaarlijkse Kroniek van het Internetrecht, ditmaal voor het jaar 2008. Wat is er allemaal gebeurd? Het consumentenrecht kreeg een aantal flinke opstekers, die ook voor webwinkels erg relevant zullen blijken te zijn. Auteursrecht stond weer volop in de belangstelling in 2008, vooral waar het filesharing of het embedden van Youtube-filmpjes betrof. Ook dienden er diverse rechtszaken over computercriminaliteit.

Ik publiceerde hier op Marketingfacts het eerste deel van de Kroniek, en hier het tweede. Hieronder het derde en laatste deel van de Kroniek op Marketingfacts.nl. Over filesharing, aansprakelijkheid van providers, webwinkels en domeinnamen.

Filesharing

Nog minder populair dan Buma/Stemra op internet is stichting BREIN, die nog steeds flink actief is met het aanpakken van filesharing netwerken en iedereen die daarbij betrokken is. Het aanbieden van hashcodes, waarmee werken op filesharing netwerken gevonden kunnen worden, bleek in januari onrechtmatig. Ook in 2008 werden dan ook diverse hashcode en torrentsites gesloten (en binnen de kortste keren weer geopend). BREIN richtte haar pijlen dit jaar echter ook op de hostingproviders van deze sites. En dat lukte: omdat zo’n torrentsite onmiskenbaar onrechtmatig handelt, had hostingprovider Leaseweb de website meteen moeten sluiten nadat BREIN ze had geattendeerd op de site.

Frankrijk gooide het over een andere boeg. Een nieuw wetsvoorstel zou providers verplichten om na drie klachten over illegaal downloaden uw internetcontract zonder rechtszaak of zelfs maar wederhoor te ontbinden. Virusschrijvers hadden alvast een voorschot genomen en stuurden hun Trojaanse Paarden en andere troep in mails die eruit zien als dergelijke officiële waarschuwingen.

In het kader van de telecomwetgeving nam het Europees Parlement een expliciet amendement aan om dit onmogelijk te maken, maar de eigenwijze Raad van Ministers draaide dit weer terug. Een bijzonder teleurstellende gang van zaken. Recht op toegang tot internet is tenslotte een grondrecht, en daarin zijn inbreuken alleen toegelaten als die bij wet geregeld zijn. Zeer interessant leesvoer hierover is de scriptie van Marcel van Kuijk, winnaar van de Internet scriptieprijs van 2008.

Aansprakelijkheid van providers

Providers zitten wat dat betreft in een moeilijke spagaat. Zij moeten toegang (en hosting) leveren maar ook omgaan met klachten van anderen over wat mensen doen via die internetverbinding of website. Providers hebben de wettelijke plicht materiaal weg te halen als daar een klacht over komt die ‘onmiskenbaar onrechtmatig’ is. Bij klachten over auteursrechtschending wordt dat vrij snel aangenomen, maar in mei bepaalde de rechter dat een provider niet zelf kan oordelen of sprake is van smaad. Pas na een vonnis hoeft een provider dus smadelijke webpagina’s weg te halen.

Er blijven echter nog genoeg grijze gebieden over. Ook heeft iedere provider zijn eigen procedures over hoe om te gaan met claims. Eerst dichtzetten, of eerst doorverwijzen naar de klant. In oktober verscheen een notice en takedown gedragscode die hier duidelijkheid en eenvormigheid moet brengen.

Over het afgeven van persoonsgegevens bij klachten vermeldt de gedragscode echter weinig. Uit het Lycos-Pessers arrest is bekend dat dit alleen mag na een zorgvuldige belangenafweging, maar hoe deze moet worden gemaakt is niet altijd even duidelijk. Het Europese Hof van Justitie oordeelde trouwens in januari dat afgifte van persoonsgegevens alleen mag na zo’n belangenafweging, en bevestigde zo de Nederlandse praktijk.

Webwinkels

De eveneens Nederlandse praktijk om reparatiekosten of een gebruiksvergoeding te eisen bij vervanging van een defect product werd daarentegen verboden: het Quelle-arrest haalde een streep door deze praktijk. De consument heeft recht op een goed werkend product, en als het product niet werkt, moet de winkelier dat gratis herstellen.

Minstens zo belangrijk voor de consument is de invoering van de wet over oneerlijke handelspraktijken, die elke misleidende en agressieve handelspraktijk nu expliciet verbiedt. De Consumentenautoriteit kan hiertegen met boetes optreden – en deed dat ook regelmatig. Hoogtepunt was de drie ton boete voor kabelboer UPC, vanwege de zeer agressieve manier waarop het bedrijf mensen aan de digitale televisie probeerde te krijgen. Analoge klanten kregen ongevraagd een Mediabox toegezonden, en moesten deze retourneren als ze geen zin hadden in een abonnement.

Het record qua boetes opleggen gaat echter naar telecomtoezichtouder OPTA, die twee bedrijven samen zo’n half miljoen euro boete oplegde voor het versturen van ongevraagde reclame naar consumenten. Ongetwijfeld werden ook vele bedrijven gespamd door deze clubs, maar dat was in 2008 nog legaal. Gelukkig gaat dat .

Webwinkel OTTO kwam weg met die prijs van 99 euro voor een LCD-televisie, omdat iedereen had moeten weten dat dat geen realistische prijs was. Kruidvat daarentegen kreeg een serieus PR-probleem toen haar actie van honderd euro korting op een LCD televisie voor elk doelpunt van Nederland tegen Italië een groter succes werd dan gedacht (3-0!).

Oh ja, heeft u uw bedrijfstelefoonnummer op de website vermeld? Dat moet namelijk van het Europese Hof van Justitie. Waarom mensen hierover tot aan dat Hof procederen is me nog steeds niet duidelijk.

Domeinnamen

Het belang bij procederen over domeinnamen daarentegen is evident. Voor webwinkeliers was er dit jaar een belangrijke opsteker: wie merkproducten verkoopt, mag daarbij de merknaam als domeinnaam gebruiken, zo oordeelde het Hof ’s-Hertogenbosch. In het verleden was het enkele feit dat men de merknaam in de domeinnaam had opgenomen, al snel reden om de registratie onrechtmatig te achten. Met ongeveer dezelfde redenering raakte Bram Heerink 112.nl definitief kwijt: de Staat heeft meer belang bij 112.nl, dus handelt Heerink onrechtmatig door de domeinnaam niet af te geven.

Naast het merkenrecht wordt ook steeds vaker de handelsnaam ingezet om domeinnamen op te eisen. Ook sterk beschrijvende handelsnamen zijn namelijk beschermd, zodat je ook voor bijvoorbeeld Thuisbezorgd of Taartwinkel een handelsnaamrecht kunt claimen. Maar bij zo’n zwak handelsnaamrecht is het niet snel mogelijk om de domeinnaam van de concurrent op te eisen. De namen moeten wel heel erg op elkaar lijken wil er sprake zijn van inbreuk op de handelsnaam.

Inbreuk op merkenrecht speelt eveneens bij AdWords, de gesponsorde koppelingen van Google. Het bedrijf liet haar strenge beleid los over merken in advertenties, zodat concurrenten nu hun eigen sites of producten konden adverteren bij andermans merknaam. Dit leverde een flink aantal prejudiciële vragen op, maar helaas nog geen antwoorden.

Wie geen merkrecht en geen handelsnaam heeft, maar wel last van een concurrent, kan het eventueel nog gooien op slaafse nabootsing: dat kan onrechtmatig zijn, al zou ik er niet te hard op rekenen.

Een hoop ophef gaf de actie van domeinnaambeheerder Network Solutions, dat om domeinkaping tegen te gaan alle domeinnamen kaapte die bezoekers invulden op haar site. En op de valreep van 2008 presteerde de Nederlandse registry SIDN het om staffelkorting aan grote domeinboeren te gaan geven omdat ze die als vaste klant zo waardeerde. Iets dat voor een monopolist als SIDN goed een vorm van misbruik van haar machtspositie kan opleveren.

Octrooirecht

Over monopolies gesproken: weinig nieuws van het octrooifront dit jaar. Het belangrijkste nieuws was dat het Europees Octrooibureau zichzelf vragen stelde over de grenzen van octrooi op software. Met een beetje geluk krijgen we in 2009 nog antwoord, hoewel het me zou verbazen als dat antwoord praktisch, helder en vrij van cirkelredeneringen zou zijn. Haar eerdere interne richtlijnen op dit gebied beloven in ieder geval weinig goeds.

Goed voor het milieu (en de portemonnee van de aanvrager) was nog de beslissing om eindelijk de vertaaleis voor Europese octrooien te laten vallen. Wie een Engelstalig Europees octrooi krijgt, hoeft alleen nog de claims (”conclusies”) in het Nederlands aan te leveren, en niet het hele octrooi.

Databankenrecht

Over het scrapen of hergebruiken van databanken werd in 2008 minder geprocedeerd dan het jaar daarvoor. Misschien kwam dat omdat de Stichting Baas in eigen Huis herhaaldelijk vol onderuit ging tegen huizenzoekmachine Jaap. Niet vanwege inhoudelijke redenen, maar omdat men de statuten niet goed had laten opstellen(!). Wel inhoudelijk won Weborama van Nedstat, pardon Webstat4U, pardon Motigo Webstats, vanwege het eenmalige en geringe karakter van het opvragen uit de databank van Nedstat, pardon Webstat4U, pardon Motigo Webstats.

Een verzameling advertenties van executieveilingen bleek echter wel beschermd, en mocht niet worden overgenomen op een andere executieverkoopadvertentiesite. Oh ja, en 925 moest de voor inflatierecessie gecorrigeerde Quote 500 offline halen op straffe van een fikse dwangsom.

Open source

De open source-beweging won een belangrijke overwinning: de relatief weinig gebruikte “Artistic License” werd ten volle overeind gehouden door een Amerikaans Hof van Beroep. Het Hof ging zo ver op te merken dat “[t]he choice to exact consideration in the form of compliance with the open source requirements […] is entitled to no less legal recognition” dan de klassieke manier van met auteursrecht omgaan.

Gerelateerd aan open source is Creative Commons, dat een belangrijke win scoorde nadat de Free Software Foundation ein-de-lijk besloot haar GNU Free Documentation License aan te passen zodat Wikipedia over kan stappen naar een fatsoenlijke licentie. Iets dat wat mij betreft iedereen zou moeten doen.