Economisch weerbericht (56): Zo staan we er dus voor
Van de week – klein detail – het failliet van CIT Group. Niemand schrikt er nog van: het hoort er kennelijk bij. Lichtpuntje: het lijkt nu afgelopen met de bailouts, maar dat kan ook niet anders, want het geld is op. Mij helpt het CIT-debakel om de vraag te beantwoorden, die ik de laatste tijd wel vaker krijg: “Jaap, hoe staan we er nou eigenlijk voor?” Nou, zo dus…
Sorry voor de bonussen, sorry voor de milieuvervuiling, sorry dat de klant niet centraal stond, sorry voor de woekerwinsten en ga zo maar door. We dachten dat de grootste schurken begin deze eeuw bij Enron en Worldcom werkten. Maar het failliet van Worldcom staat er nu qua omvang op nummer 3 maar eenzaam bij tussen de ellende van de kredietcrisis. Lehman Brothers, Washington Mutual, WorldCom, General Motors en CIT Group: dat is nu de top 5. Een verhaal van ontkenning, overmoed en hebzucht, om nog maar te zwijgen van Bernie Madoff, gevangene nummer 61727-054, die op voorwaarde van goed gedrag volgende week in 2139 vrijkomt. Overal ter wereld moest de overheid in sneltreinvaart systeembanken redden en de economie aan een biljoeneninfuus leggen. Alleen zo kon erger worden voorkomen, maar helaas niet een structurele werkeloosheid en een tergend traag herstel.
Waar we mee te maken hebben, is een uitzonderlijke financieel-economische crisis met consequenties die bijna niemand heeft zien aankomen. Het hele systeem moet op de schop, terwijl klimaat, energie, overbevolking, vergrijzing, water- en voedselschaarste ook de volle aandacht opeisen. Op alle fronten zijn baanbrekende innovaties nodig om een nieuw vertrouwen en een nieuwe groei vorm te geven. Ontwikkelingen aan de horizon overal in de versnelling. Alleen met een gedecideerde “Fast Forward”-beweging maken we een kans om binnen afzienbare tijd uit de crisis te komen.
De oude paradigma’s hebben afgedaan: van olie en de herverpakking van leningen tot aan landen die in hun eentje opereren. Omdat ons nu hardhandig de ogen zijn geopend, willen we vooral ook nooit meer terug naar het blinde vertrouwen dat we kennelijk te lang hebben gehad. In de plaats van ondoorzichtige complexiteit moeten heldere afhankelijkheden en doelen komen. Alleen een fundamentele transparantie en deugdelijke samenhang van middelen, systemen en oplossingen kunnen we accepteren als de kern van oprecht vertrouwen in de dingen waar we mee bezig zijn met het oog op een betere toekomst. Op die manier benutten we de meerkoppige crisis waarin we zijn beland als hefboom om te komen tot tot een positieve transformatie van de economie en ons ecosysteem. Of dat gaat lukken is vers twee, maar weten waar we mee bezig zijn, is de basis.
Jaap Bloem is in IT since the PC and now a Research Director at Sogeti/VINT. In his days at KPMG Consulting he co-founded the IT Trends Institute. Jaap was a publisher of IT books and editor in chief of IT magazines at Wolters Kluwer. Before coming to VINT, Jaap was the Marketing Executive for the Dutch Chapter of ISOC, the Internet Society. Jaap has co-authored many books and articles, and loves to develop and evangelize ground-breaking thought and insight together with colleagues and partners. Jaap Bloem is in augustus 2018 overleden.
Geef die Arnoud ook eens een column 😉 Ik vind deze discussies echt schitterend, waardevol en begrijpelijk.
Beste Roy,
Bedankt voor je leuke reactie. Helaas, ik maak teveel schrijffouten. Ik waardeer het van Jaap dat hij hierover nooit enige negatieve opmerking heeft geplaatst. Overigens heb ik heel veel geschreven over onder andere de beurscyclus. Op dit moment schrijf ik alleen nog maar bij ‘onze Jaap’. Ik waardeer zijn insteek en vind dat we elkaar heel goed aanvullen. Nogmaals bedankt.
@Roy: helemaal met je eens, maar ja als hij niet wil 😉
Even zonder gekheid, de wekelijkse discussie tussen Jaap en Arnoud volg ik met grote belangstelling. Dat ik zelf niet reageer heeft niets met desinteresse te maken maar met het feit dat beide heren ver boven mijn kennis van deze materie gaan. Heerlijk om hun discussies te mogen volgen!
Volgt Amerika? http://www.fd.nl/artikel/13571229/fannie-mae-wil-meer-staatssteun
Zolang de reddingsoperaties zich beperken tot het bankwezen, zullen consumenten zich genoodzaakt voelen om zelf het initiatief te nemen voor een gedragsverandering. Dit proces lijkt ook gaande te zijn. Zeker nu het consumentenvertrouwen alweer afneemt. De jongste werkloosheidscijfers uit Amerika (10,2 %) zal de stemming ook niet in positieve zin beïnvloeden. Schulden worden massaal afgelost. Gevoelens van angst liggen hieraan ten grondslag. Dit kan een eerste signaal zijn van een blijvende gedragsverandering. Ik geloof in cycli. De pendule slingert altijd heen en weer.
De beurzen reageren vrij heftig. De kans op een (kortstondige) periode met sterk afbrokkelende koersen, zie Economisch weerbericht 54 ( http://www.marketingfacts.nl/berichten/20091023_economisch_weerbericht_54_ttt_als_boosdoener/ ) lijkt steeds reëler te worden. Het is voor mij een raadsel waarom negatief nieuws de laatste maanden structureel werd genegeerd en (vermeend) positief nieuws wordt omarmd.
@Marco,
Ik heb wel eens met de gedachte gespeeld om op MF iets te schrijven over de beurscyclus en dit te koppelen aan specifiek voor MF interessant mandje van sectoren uit de technologie zoals de media (Wegener, Elsevier, Wolters Kluwer). Ik vroeg me na verloop van tijd eigenlijk af of er wel sprake is van een toegevoegde waarde. Ik had het al uit mijn hoofd gezet en bij Jaap een leuke vorm vrijetijdsbesteding gevonden 🙂
@Roy/Marco: Schijnt, dat er zelfs een boek aan zit te komen! Raad de uitgever!
Dat je geld uit het niets kunt scheppen, begrijp ik ook wel, maar het is eigenlijk helemaal op. Zeker gegeven het feit dat de mensheid in deze omvang nooit het einde van de eeuw gaat halen.’
Hier raak je de kern van het probleem. In het westen creëert men geld uit het niets en in China produceert men voor niets. Tenminste, als je de critici mag geloven. In China worden geproduceerde, maar onverkochte, goederen meegerekend in de groeicijfers. Er lijkt dus een wedloop te ontstaan in volkomen irreële statistieken. Bovendien lijkt er sprake te zijn van het verspillen van grondstoffen. En dan niet over een koelkastje of tien.
Het gaat veel dieper, namelijk een op handen zijnde (handels)oorlog over grondstoffen en de betaalmunt daarvan. Ook in Afrika worden de degens letterlijk gekruist over zeldzame grondstoffen (Tantalium). Deze grondstoffen zijn noodzakelijk voor de economische groei. Maar als alle Indiërs en Chinezen onze levensstijl erop na gaan houden, is het snel gedaan met de ogenschijnlijke rust op de wereldmarkt voor grondstoffen. En het is dan voor het einde van de eeuw gedaan met de grondstoffenvoorraad. Laat staan dat we een periode van economische groei kunnen bewerkstelligen. In dat geval komen we toch weer uit op de noodzakelijke ontwikkelingen zoals beschreven in het Economische weerbericht 55.
De argumenten van China om het milieu te sparen, lijkt me een niet afdoend argument. Volgens mij gaat het er veel meer om politieke druk, laten zien wie het voor het zeggen heeft of om schaarste in het eigen land te voorkomen.
Het westen mag best een toontje lager zingen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw hadden wij onze mond vol over importheffingen vanuit onderontwikkelde landen. Tegenwoordig lijkt het erop dat anderen een muur voor ons aan het optrekken zijn.
Het wordt weer tijd voor het weekend.
Zie:
(Handels)oorlog om grondstoffen
http://www.ravagedigitaal.org/archief2003/2003archief/0903ar08.htm
http://www.fd.nl/artikel/13570389/spanning-handelsrelatie-vs-china-loopt
Herman (waarom altijd email?), DSB is par excellence een systeembank, want een emotiebank. Een ongelofelijke volksbank. Een pandjeshuis. DSB is opgebiechte tollenaarscultuur. Als je iets in deze tijd van verTrouwen, Transparantie en icT (TTT) een kans had willen geven, dan wel dit “Berouw van Oud-Politieman Dirk Scheringa”. Ben ik cynisch? Ook. Maar eigenlijk hoopte ik op de positieve manipulatiepsychologie van de overheid. Geloof mij, emotiepoker is wat we nu van harte nodig hebben. Frank Sinatra-cultuur: Rise & Fall & Comeback. Dat meen ik serieus!
Er zijn overigens al eerder handelsoorlogen te verwachten. De eerste schermutselingen vinden al plaats. De kredietcrisis heeft de situatie op het wereldtoneel in enkele jaren tijd veranderd. Helaas is de situatie zo snel veranderd dat de wereldspelers noodgedwongen uit hun rol zijn gevallen omdat het publiek de rolverdeling niet meer accepteert. Het publiek eist een herschikking.
China heeft jarenlang de tekorten op van de Amerikaanse overheid kunnen financieren omdat ze daarmee de ‘fabriekshal’ van het Westen konden blijven. Goedkope arbeidskrachten werken voor een luttel bedrag om consumentengoederen te produceren voor het Westen. Per slot van rekening zijn wij geen fabrieksarbeiders, maar hebben wij de klasse om onszelf te overstijgen met een diensteneconomie. Dit ging goed totdat de ‘kredietcrisisregisseur’ aan de bel trok met de mededeling: ‘Het kan zo niet langer’.
Wereldwijd komen trekken arbeiders aan de bel. Het electoraat roert zich. In Duitsland strijdt men tegen GM en in Amerika wil men iets doen aan de oplopende werkloosheidscijfers. China vreest sociale onrust.
Nu het publiek een gedragsverandering eist van de hoofdrolspelers hebben degenen die aan hun nieuwe rol moeten wennen tijd nodig om zich te bekwamen in hun nieuwe rol. Het publiek gunt hen deze tijd niet. Alleen met het instellen van een noodmaatregel kan het publiek tevreden worden gehouden. Het instellen van invoerheffingen is zo’n noodmaatregel.
Beste Christian,
‘De handel is door de eeuwen heen weinig veranderd. Vraag en aanbod ontmoeten elkaar op marktplaatsen.’ Het lijkt erop dat de DNA-structuur wel degelijk is veranderd. Aan de twee ketens, de rol van geldverstrekker en het ontvangen van spaargeld, is een derde keten toegevoegd, namelijk het op eigen rekening handelen of beleggen in bijvoorbeeld verpakte hypotheekproducten. Dit is naar mijn idee het startsein geweest van de kredietcrisis. Het omvallen van Lehman Brothers is hier slechts een aansprekend uitvloeisel van.
Gisteravond vertelde iemand me dat hij een enorme zak met geld, net op tijd gered van de DSB Bank, niet in veiligheid kon brengen bij de Rabobank. Ze wilden het niet hebben, tenzij de betrokkene een betaalrekening wilde openen en al het betalingsverkeer via deze betaalrekening wilde laten verlopen. Met stijgende verbazing heb ik naar zijn verhaal geluisterd. Ik kon het niet geloven, totdat ik uiteindelijk maar één verklaring kon vinden, namelijk: ‘Het is goedkoper om bij de ECB te lenen’. Het moet niet gekker worden!
Het handelen in verpakte hypotheek producten, daar is niets mis mee, het wordt pas lastig als de producten in het mandje onder de maat zijn. De hypotheekadviseurs in, met name de US, verkochten hypotheken aan mensen die het niet konden veroorloven, maar met de hoop op de waardestijging van het huis zou het net kunnen. De hypotheekadviseur werd beloond op provisie basis, de huiseigenaar wilde ruimer en luxer wonen en de huizenbubble zat aan het kookpunt; dat was de trigger voor de kredietcrisis.
M.b.t. de RABO; de RABO heeft een overschot aan spaargeld en leent dat geld uit aan de ECB voor minder dan ze het lenen van de spaarders, dus dat is een verliespost voor de RABO. Maar als ze een duurzame relatie kunnen aangaan met een nieuwe klant hebben ze dat verlies er graag voor over. Het tijdelijk parkeren van geld om vervolgens weer weg te gaan is geen duurzame bankactiviteit.
Ik betwijfel of de RABO een overschot heeft aan spaargeld. Immers, men zit heel diep in de agrarische sector en eveneens in de scheepvaartsector. Beide sectoren, en aanverwante industrieën, kampen met grote problemen. De tijd zal het leren 🙂
Haha, daar kan ik niet omheen (lol). Het wordt een sprankelende discussie. Ik twijfel geen moment aan de kredietstatus. Laten we dat voorop stellen. Maar hoe verklaar je dan de aanzwengelende kritiek van het MKB over de gebrekkige kredietfaciliteiten? Volgens mij is de RABO behoorlijk vertegenwoordigd in het segment van het MKB. Of zie ik dat verkeerd?
Daarnaast is een compliment voor de RABO op zijn plaats. Ze hebben de aflossing van schulden van verschillende bedrijven uit bovengenoemde sectoren op de lange termijn geschoven. In jou, overigens goed leesbare, column schrijf je over het feit dat de RABO fier strijdt voor hun klanten. Waarom dan geen kredietverlening? Persoonlijk, en dat is echt persoonlijk, heeft de RABO echt wel problemen met hun beleggingen in de VS. Per slot van rekening hebben alle partijen hier last van.
Bij de RABO is het ook; stil zitten als je geschoren wordt. Op de langere termijn zijn commodities een goede belegging, denk aan koper, staal maar ook agrarische capaciteit. Als er meer mensen komen en meer welvaart komt, stijgt de vraag naar voeding. Nu levert de agrarische sector te weinig op, zie het melksubsidie debacle.
Kredieten kunnen globaal in twee categorieën worden verdeeld MKD en bonds van beursgenoteerde ondernemingen. Bij die tweede groep zijn het banken die regulier lenen aan die bedrijven en de bondholders (=investeerders, maar ook banken). Het vordeel is dat beiden, first in line zijn, bij een faillissement maar ook bij uitkering van aflossing en rente. M.a.w. de aandeelhouders nemen wat erover blijft aan dividend. Tevens zijn deze bonds en leningen hoog gewaardeerd met rentes en coupons van 7-15%. Dus een hoog rendement met laag risico.
Bij het MKB is het net andersom; veel risico en laag rendement. De gemiddelde leeftijd van een onderneming is minder dan 20 jaar, volgens sommigen zelfs minder dan 12 jaar. RABO heeft behoorlijk veel MKB kredieten (mogelijk relatief het hoogste % in NL?) uitstaan en geeft ze nog steeds. Als een ondernemer een goede propositie heeft met relatief laag risico is er altijd geld aan te trekken. Geld; is een markt en vloeit daar waar risico laag is en rendement hoog. Die markt is nu even wat krapper. Die ondernemers die in slecht vaarwater zitten moeten niet de bank of de kredietcrises de schuld geven, maar hun propositie en bedrijfsvoering eens tegen het licht durven houden!
Zie ook;
The average life expectancy of companies, and found that across the Northern Hemisphere, average corporate life expectancy was well below 20 years. Only the large companies we studied, which had started to expand after they survived infancy–during which the mortality rate is extremely high–continued to live on average another 20 to 30 years.
Maar Christian, hiermee bevestig je toch een veranderende DNA-struktuur bij het bankwezen?
Dit was voor mijn laatste reactie voor vandaag (in een teleurstellend verlopen schaatsdag voor de vrouwen) omdat het schaatsen lonkt 😉
@Jaap Bloem
Bankers like to think of themselves as entrepreneurs and when the leveraged finance market died many specialists were reborn as restructuring professionals.–Het beoordelen van een onderneming met de doelsteling wel/geen geld te lenen of tegen welk %, is een ander metier dan herstructuren. Daar hebben bankiers geen ervaring mee, noch de kennis van. Metfaoor; de dietiste is geen hartcirurg.
RABO citaat lijkt me in lijn met wat we hierboven bespreken. Minder uitzettingen van geld aan ondernemingen (minder ivm verhoogde risico’s) en lagere inkomsten op spaargeld, de rente is omlaag gegaan en volume (verhoogd) is anti-interessant, omdat de RABO het spaargeld niet renderend met acceptabel risico kan uitzetten. Dan blijft alleen de ECB over met verllies. Of leningen met staatsgaranties.
Beste Christian, is het niet netter om op je eigen site te verwijzen naar deze discussie, in plaats van zomaar, bovendien zonder toestemming, lukraak te plakken en te knippen. Of heb jij ook last van een wisselend imago ;-)?
Ik zie daar geen probleem in, beiden zijn openbare fora. Had deze discussie zich achter een login plaastgevonden, dan had ik dat niet gedaan.
@ Jaap, het interview met mevrouw Kroes (Buitenhof, 08/11/2009) sluit aan bij de hierboven geplaatste opmerkingen over de spaar- en leenactiviteiten van onder andere (staats)banken. Leuk om te horen. Vrij vertaalt: ‘Het ontvangen van spaargeld en het uitlenen van geld functioneert niet goed. Ook niet bij de staatsbanken’. Dat het uitlenen van geld een punt van gesprek is wisten we wel, maar voor mij is het echt nieuw dat het ontvangen van (spaar)geld ook tot opgetrokken wenkbrauwen kan leiden.
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!