Economisch weerbericht (143): APPificatie de norm in onze economie van aandacht, beleving en kennis

Op de High Tech Campus in Eindhoven was 15 november 2011 de dag van het allereerste Bedrijf Zoekt App-event. Erg toepasselijk, die knipoog naar het dating-programma Boer Zoekt Vrouw. Want met mobiele apps is onze relatie inmiddels minstens net zo intens en succesvol. Laatst nog in de Wall Street Journal: My Teacher Is An App. Mobiele apps op public-high-schools in Amerika. Middelbare scholieren die les krijgen op hun mobiele devices. Leuk voorbeeld, maar er is natuurlijk ongelofelijk veel meer aan de hand. In plaats van superlatieven te debiteren gaan we er hier van 10 spannende kanten naar kijken. Naar apps en de crisis, naar mediageneraties, naar het fenomeen killer app en Mobile Business Intelligence, naar de ontwikkeling van IT, naar empowerment, engagement en de Digital Commons, naar stelselmatige app-innovatie en naar de intersectie, de kruising, van technologie en Liberal Arts. Alles in de context van een economie waar aandacht (Attention Economy), beleving (Experience Economy) en kennis (Knowledge Economy) de drumbeat zijn. De verdere uitbouw van die voedingsbodem is waar het uiteindelijk allemaal om draait.

Tijden van crisis

We moeten er geen doekjes om winden. Het is crisis en in tijden van crisis klapt er van alles tegen en in elkaar. Oude zekerheden vallen weg, maar tegelijk begint er ook steevast weer een duidelijk herkenbare nieuwe tijd. In die zin lijken tijden van crisis altijd op elkaar. Dat geldt zeker voor digitale devices en platformen in de situatie van vandaag en de W-vormige dip van 30 jaar geleden. Weet u het nog? Eind jaren ’70, begin jaren ’80. Toen hebben we er ook een decennium over gedaan om economisch weer wat op te krabbelen.

Ik deed toen onderzoek op het Control Data-mainframe van het universitaire rekencentrum te Groningen. We werkten met ponskaarten en tegelijkertijd kwamen daar de eerste personal computers binnen. Een revolutie was het. Met de lancering van de IBM PC was 1981 de feitelijke start van het pc-tijdperk en nu, precies 30 jaar later, staan we onmiskenbaar aan het begin van het post-pc-tijdperk. Eindelijk zien we ze nu overal om ons heen: tablets en slates met haarscherpe schermen, laag energieverbruik, gebruiksvriendelijke multi-touch-bediening, met sensoren en met spraakherkenning. Ze zijn er in soorten en maten, en met miljoenen apps brengen we ze tot leven. Geven we ze een zinvolle plek in de economie en in de maatschappij . . .

Verdacht positief

Voor wie de historie kent van vallen en opstaan met IT, klinkt dat laatste verdacht positief, maar in principe is het natuurlijk de normaalste zaak van de wereld. Sinds jaar en dag immers claimt het begrip “applicatie” stilzwijgend ook zijn nut. Applicatie betekent namelijk toepassing en daarvan mag toepasbaarheid worden verwacht, liefst als juiste deksel op de juiste pot. Een goede toepassing vult dus een bepaald gat precies op: een omissie, een gat in de markt of beide. De behoefte is overduidelijk en daarin voorziet een doelmatige toepassing naadloos. Precies dat beogen we met native apps en web apps op met name mobiele schermdevices. Deze mini-applicaties willen niet meer zijn, en zeker ook niet minder. Gewoon exact de juiste toepassing: de pretentieloze pretentie ten top. Met de moeizame IT-historie vers in het geheugen leggen we dus met dit soort app-eisen de lat erg hoog. Maar de huidige crisistijd stimuleert juist deze nieuwe zwengel aan de ambitie van perfecte toepasbaarheid. Net als indertijd met de pc.

Vier generaties van media-ontwikkeling

Vanuit de IT is het app-tijdperk vooral ook de volgende fase in de turbulente ontwikkeling van publieke media en hun netwerken. Toevallig of niet hebben die steeds een transformatie ondergaan in vier generatieperioden van 30 jaar. Dat gebeurde altijd temidden van memorabele mediahoogtepunten op het gebied van politiek, innovatie, muziek en film, maar vooral ook onlusten, recessies en oorlogen.

I – 120 jaar terug was het wereldwijde Victoriaanse internet van telegraaf- en telefoonlijnen volwassen, werd er met zetmachines gewerkt en kon zo de krant aan zijn glorietijd beginnen.

II – Dertig jaar later, in 1920, begon de radio aan zijn opmars. En na de Grote Depressie en de Tweede Wereldoorlog werd vanaf de jaren ’50 televisie de grote mediamode: eerst zwart-wit- en daarna kleur.

III – Gedrukte media, radio en tv kregen begin jaren ’80 concurrentie van de pc, die vervolgens dankzij internet uitgroeide tot een publiek medium.

IV – En nu, weer precies drie decennia later, zijn we plotseling compleet ondergedompeld in een nieuwe mediawereld van multi-touch schermdevices en mobiele apps, waardoor met name sociale netwerken – de laatste grote wave van publieke media – een extra boost hebben gekregen. In de lente van 2012 zal naar verwachting Facebook naar de beurs gaan.

Apps en Appificatie zijn de norm

Nu tellen we ze nog – alle apps en het aantal downloads – maar net als met websites houden we daar op een gegeven moment gewoon mee op. Apps en schermdevices zijn niet alleen onze nieuwe pc, maar ook ons nieuwe internet. Appificatie is de norm en dat kan op verschillende manieren, zoals we zullen zien. Qua aandacht, beleving en informatievoorziening, oftewel kennis, staan apps en schermdevices vele malen dichter bij ons dan de pc met zijn software-suites. Die combinatie maakt ze in de organisatie en daarbuiten – in het contact met klanten en met alle andere stakeholders – zo buitengewoon interessant.

Met apps is het aandacht, beleving en kennis wat de klok slaat. Dat trio verwijst natuurlijk naar de Attention Economy, de Experience Economy en de Knowledge Economy. Daar zijn boekenkasten over volgeschreven, maar samen is deze drieëenheid – met als tegenpolen enerzijds de mooie beloften van crowdsourcing en anderzijds een verlammend hacktivisme – eindelijk een echte Nieuwe Economie plus een uitvergroting van alles wat we gewend zijn. Met “social” en toepasbaarheid als grondtoon.

Vanuit het VerkenningsInstituut Nieuwe Technologie hebben we hier eens goed naar gekeken en dat heeft geresulteerd in een boek over de start van dit post-pc-tijdperk, zoals Steve Jobs het provocerend noemde. Van mij mag deze nieuwe tijd ook pc-plus heten, want met de apps en de schermdevices evolueren de Ultrabooks, de Chromebooks en wat we aan nieuwe laptops nog meer zullen zien, natuurlijk gewoon mee.

The App Effect heet ons boek simpelweg, en het gaat over een duidelijke crisistijd, waarin software-gadgets in de vorm van native apps en web apps samenkomen met nieuwe cultuurclashes – zo hebben we de huidige sociaal-maatschappelijke dynamiek maar even netjes genoemd. In die crisis en op basis van nieuw informatiegedrag zoeken we met zijn allen naar een nieuwe way-out; en daar hebben we de sticker Digital Commons opgeplakt. Begin 2012 staat dit project als een huis, is de website TheAppEffect.org helemaal opgetuigd en zijn wij van VINT weer apetrots op ons jongste staaltje van Visie, Inspiratie, Navigatie en Trendwatching. Al sinds 1994 is VINT het VerkenningsInstituut Nieuwe Technologie van Sogeti. En ja, wij grossieren ook in apps, bijvoorbeeld in Nederland de iPad-app voor de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Maar dit terzijde, want ik wil hier geen reclame maken.

Wat ik wel wil, is een duidelijke kaderzetting geven: de toon zetten en de context schetsen. Om te beginnen zijn er in deze nieuwe tijd van apps en appificatie nogal wat platformen, omgevingen en verschillende devices. En net zoals in het pc-tijdperk gaat dat de komende tijd ook nu weer niet minder worden, om het maar eens zacht uit te drukken. Wat devices en apps betreft zitten we momenteel duidelijk in de divergentieperiode.

Design & Build Once, Deploy Many

Wat we dan qua apps natuurlijk willen, is wat we met een mooie kreet Design & Build Once noemen, om vervolgens Deploy Many te kunnen doen: één keer ontwerpen en ontwikkelen, zodat een app draait op alle denkbare platformen en schermen. In dit post-pc-tijdperk van Bring Your Own Device en het spectrum aan verschillende phones en tablets dat dit principe oplevert, is het streven van Design en Build Once ten behoeve van Deploy Many een economische noodzaak van de eerste orde – in de harde en de zachte betekenis van het woord. Natuurlijk is het niet verboden om te optimaliseren voor afzonderlijke digitale omgevingen, maar vanuit een robuust ontwikkelplatform automatisch kunnen uitwaaieren naar verschillende devices is natuurlijk wel de meest efficiënte aanpak. Zeker ook met het oog op snelle en consistente updates.

Killer apps

Bedrijf zoekt app dus, maar wat voor app? Niet zo maar de eerste de beste natuurlijk: liefst een echte killer app. Een van de eerste killer apps voor de pc was het spreadsheet VisiCalc. Ik herinner me het nog goed, want ik zit in de IT sinds de pc. Aanvankelijk kwam het programma uit op de Apple II. Nu zijn we een enorm stuk verder, want sinds kort kunnen organisaties via de Apple App Store hun eigen business-apps ter beschikking te stellen; aan medewerkers bijvoorbeeld. Dit kan nu nog alleen in Amerika maar deze ontwikkeling zal veel navolging krijgen: custom B2B apps built by third-party developers to meet the unique needs of your business. Mooier dan hier kan ik het niet zeggen.

Maar u hoeft helemaal niet via de een of andere App Store te werken, want killer-appificatie kent verschillende vormen. Eerder dit jaar haalde de Financial Times zijn app uit de Apple App Store en nu kunnen we terecht op app.FT.com voor een prachtige app-experience, maar dan gewoon in de browsers van onze tablets. Dat kan dankzij HTML5 en dat is de verzamelnaam voor wat misschien beter NEWT had kunnen heten. HTML 5 betreft namelijk een hele cascade van New Exciting Web Technologies. Zelf kunt u ook een heel eind in de richting komen van wat de Financial Times heeft gedaan. Bijvoorbeeld met OnSwipe.

Hier ziet u als voorbeeld het magazine Slate, dat op een multi-touch device in de OnSwipe-versie beschikbaar is via touch.Slate.com (alleen op schermdevices). En zo wordt het web momenteel van alle kanten ver-appt. Steeds vaker zien we drie mogelijkheden op internet: Visit the Full Site, Visit the Touch Site of Get the Native App. In die drie smaken zijn tegenwoordig bijvoorbeeld alle Ziff Davis-publicaties beschikbaar.

Media-apps zijn erg voor de hand liggend, en in elke app speelt een optimale media-experience een hoofdrol. Maar ik wil het hier nu graag bij business-apps houden en voortborduren op het VisiCalc-thema.

Als ik het even kort door de bocht zeg, dan zijn de aloude spreadsheets tegenwoordig geëvolueerd tot Business Intelligence-dashboards. En binnen die BI-discipline is de term spreadsheet ongeveer vloeken in de kerk. Zonder een deugdelijke BI-omgeving tenminste. Business Intelligence is momenteel wat mij betreft het lichtende voorbeeld van business-apps in de huidige mobiele New Age. Aan de hand van mobiele BI kunnen we uitstekend een aantal IT-gerelateerde App-Effect-trends op een rij zetten en die in een ruimere context plaatsen. Zo krijgt u een goed inzicht in wat het app-fenomeen allemaal betekent, en wat er eigenlijk allemaal bij elkaar komt. Idealiter zouden apps aan de klantkant en in de marketing één ecosysteem moeten vormen met Business Intelligence-apps.

System of Engagement

Het is opmerkelijk: in september 2010 begon Alexandra31 – naar eigen zeggen een BI-professional – een Wikipedia-pagina over {encode=”http://en.wikipedia.org/wiki/Mobile_business_intelligence” title=”Mobile Business Intelligence”}. Dat deed ze om de grote hoeveelheid informatie die toen los begon te komen, op een rij te zetten. Een jaar later was de pagina zo’n 500 keer bijgewerkt. Eric Duffaut van SAP zet BI tegenwoordig neer als The System of Engagement. In de visie van SAP hebben apps daarin een cruciale rol. Dat besef zien we nu overal doorbreken. Brian Gentile, de CEO van Jaspersoft, heeft het over derde-generatie-BI. Die karakteriseert hij als de New Age of Business Intelligence.

Ook hier begint het verhaal bij de pc. De eerste BI-generatie bestond uit general-purpose, off-the-shelf reporting- en ad hoc query-tools, die alleen overweg konden met gestructureerde data. We zaten achter ons bureau met een computer erop, we hadden bedrijfseigen servers en toen kwam het data warehouse op. Dat betekende de start van de tweede generatie, die in 2003 haar hoogtepunt had. In dat jaar begon de grote consolidatie van de BI-markt en ging in BI-sferen het web de toon zetten. Nu staan we dan aan het begin van de derde generatie van BI, en het platform dat de toekomst heeft, ziet er als volgt uit:

We zien hier negen hoofdkarakteristieken met een aantal kenmerken, zoals: open standaarden; mobiele apps; nadrukkelijk de focus ook op de eindgebruiker: dat is degene die nu empowered wordt met derde-generatie-BI; vervolgens de verschuiving naar realtime-informatie en naar samenwerking in de besluitvorming; natuurlijk ook Software-as-a-Service en cloud computing; en tot besluit het aantal gebruikers, dat met het nieuwe “System of Engagement” wordt bereikt. Dat zijn er veel, heel erg veel, als het aan sommige visionairs ligt. Alles bij elkaar is dit al een mooie schets van de grotere IT-context, waarin apps functioneren.

Stormachtige IT-ontwikkelingen

Technologisch gezien passen apps inderdaad in een aantal bredere ontwikkelingen. Een tsunami van IT-trends, wel te verstaan. Bob Hayward, de Australische Chief Technology & Innovation Officer van Computer Science Corporation (CSC) somt ze als volgt op:

Ten eerste de infrastructuur: die moet robuust, goedkoop en onzichtbaar zijn. Dan het netwerk: veilig, draadloos en overal toegankelijk. Onze devices: die zijn altijd aan en aangesloten op het netwerk, ze zijn “smart” en vooral ook ieders eigen persoonlijke keus: Bring Your Own Device. De ontwikkeling van applicaties is snel en goedkoop, gestandaardiseerd en visueel. En tot slot de applicaties zelf: goedkoop, modulair en gestandaardiseerd. O ja: en natuurlijk weer alles “as-a-service”. Hayward beschrijft hier een van-naar-beweging en we zijn er ook nog niet. Maar 2011 was een kantelpunt en mobiele applicaties hebben de toekomst.

Stephen Drake van marktonderzoeksbureau IDC kenschetst de mobiele business-trend als volgt:

“We are reaching an inflection point in the industry, where developing and deploying mobile apps tops the priority list this year for a majority of enterprises. The influx of powerful smartphones, tablets and innovative applications is driving widespread consumption of mobile technology, making return on investment in mobile IT much more transparent for companies. Software suppliers delivering a comprehensive, standards-based platform capable of orchestrating the entire mobile framework will demonstrate the most success in this market.”

Drake licht er hier drie dingen uit: mobiele apps krijgen prioriteit, de ROI van mobiele IT wordt veel duidelijker, en een robuust platform over de hele linie is noodzakelijk voor succes.

APPs: All-Purpose Programming

Elke zichzelf respecterende softwareleverancier komt nu met apps voor mobiele multi-touch devices. Waarom? Omdat ze een no-brainer zijn: altijd bij de hand, altijd aan, haarscherp kleurenscherm, eenvoudige aanraakbediening en laag energieverbruik. Plus je kunt met apps veel meer doelgerichte kunstjes doen dan vroeger op de pc. Met Mobile Business Intelligence begint nu ook binnen organisaties het bekende mantra “There’s An App For That” uit de iPhone 3G-commercial vorm te krijgen. Taakgericht werken op mobiele devices begint de norm te worden. En de term “app” – die kunnen we het beste opvatten als afkorting van het nieuwe “All-Purpose Programming”.

De verkoopcijfers van Gartner voor 2015 zijn op dit moment niet minder dan opzienbarend te noemen: meer dan 325 miljoen tablets, slates en pads van verschillende soorten pluimage. Momenteel gaat de iPad nog aan kop, maar daar komt de komende jaren flink verandering in. Het aantal merken en modellen zal straks de pan uitrijzen. Net als we met de pc hebben meegemaakt: divergentie en lagere prijzen.

De kans dat de ontwikkelingen nog veel harder gaan en met name ook dat de verhoudingen anders komen te liggen, is niet denkbeeldig. Steve Jobs, de man die provocerend van het post-pc-tijdperk sprak, dat hij zelf had ingeluid, was nog maar net overleden, of het Chinese In Technology Group – ook bekend als China Apple – kondigde een post-smartphone aan op basis van Microsoft Windows 8. Bieden en overbieden – dat spel gaat nu steeds harder: smartphone (1997), iPhone (2007), app-phone (2008), post-pc (2010), pc-plus (2011), post-smartphone (2012) . . . Allemaal mobiel en allemaal apps. De best gearticuleerde ambitie in dit verband is die van SAP en Sybase om via mobiele apps in 2015 maar liefst 1 miljard mensen te willen bereiken. Met recht “System of Engagement” dus.

A propos engagement: het hele post-pc-tijdperk staat in het teken van een verregaande socialisering en vermaatschappelijking. Het is crisis en het kan allemaal veel handiger en beter. De Smarter Planet-initiatieven van IBM maken dat heel duidelijk. In die context benoemt het oudste IT-bedrijf ter wereld de volgende dertien transsectorale domeinen: Energie, Geld, Gezondheidszorg, Handel, Infrastructuur, Olievelden, Overheid, Retail, Steden, Telecommunicatie, Verkeer, Voedsel en Water.

Het is op deze dertien transsectorale gebieden, dat de echte duurzame New Age of Business Intelligence nog deze eeuw zijn beslag moet gaan krijgen. In de context van een nieuwe Digital Commons.

Naar een Digital Commons

Daarmee zijn we aanbeland bij de ultieme sociaal-maatschappelijke context waarbinnen alle App-Effecten zich afspelen. Die context is eigenlijk het dragende thema van ons boek The App Effect. Het gaat om een beweging waarin persoonlijke smart devices met hun apps – onze nieuwe software-gadgets – ons op hele uiteenlopende terreinen empoweren. Deze sociaal-maatschappelijke relevantie – bovenop de economische – kennen we van de pc en van het web. Bovenop het PC-Effect en het Web-Effect zien we dus nu het App-Effect.

In de beweging naar een duurzame New Age zien we de verheviging van cultuurclashes. Die zijn van alle tijden, maar nu, dank zij de empowerment van nieuw informatiegedrag, op basis van technologische en ergonomische innovatie via schermdevices en hun apps, worden ze extra manifest. Waar het kort en goed op neerkomt, is dat bestaande Systemen – onze traditionele instituties en organisaties – vanwege allerlei gecombineerde crises – van financieel-economisch, sociaal-cultureel, politiek-maatschappelijk tot aan ecologisch toe – versneld en doelbewust MOETEN doorbewegen naar een nieuwe Digital Commons-situatie met op alle denkbare terreinen een Smarter Planet.

In die beweging moeten de Systemen en passant de Digitale Subculturen meenemen, zoals Occupy, en ook de hacktivistische Tegenculturen zoals Anonymous. Die bedienen zich van hun eigen apps. Om te beginnen in de communicatiesfeer met als doel om via Near Field Communication de telecomproviders te omzeilen, want zij moeten in tijden van crisis, dreiging en geweld hun datastromen openbaar maken aan het overheidssysteem. Denk bijvoorbeeld aan Research in Motion, Twitter en Facebook, die na de rellen deze zomer in een aantal Britse steden – de ergste en felste sinds meer dan een kwart eeuw – door de overheid op het matje werden geroepen.

Met name de BlackBerry Messenger-app, waarvan de relschoppers en plunderaars zich bedienden, was toen omstreden. A propos apps van Sub- en Tegenculturen: een WikiLeaks-app is eerder dit jaar uit de App Store van Apple verwijderd.

Een ander voorbeeld is La MolleIndustria, die onder meer een app heeft gemaakt om de uitbuiting en vervuiling aan de kaak te stellen, die gepaard gaat met de vervaardiging van smartphones. Denk ook aan hoe de We Agree-campagne van Chevron in 2010 te kakken werd gezet door The Yes Men. Het regende messcherpe tegenreclames. Dat gebeurde op het web, maar vanwege de intensivering en intimisering die apps en het nieuwe mobiel met zich meebrengen, is dit net zo goed een App-Effect.

Fortissimo verleiding

Hoewel de sociaal-maatschappelijke context van het App-Effect het eigenlijke dragende thema is, gelooft u dat misschien allemaal wel en wilt u eigenlijk “gewoon” innoveren met apps en eens ruiken aan de nieuwe verleidingskunst in het post-pc-tijdperk. Met als voorbeelden de gezondheidszorg en de energiesector hebben we in ons boek ook daar uitgebreid aandacht aan besteed, in het ruimere kader van Persuasive Technologies. Het achtarmige strategiemodel, dat we daar hanteren, en waar we in de praktijk al veel ervaring mee hebben opgedaan, ziet er als volgt uit . . .

Dit model reikt zogezegd alle ballen aan, die organisaties in de lucht moet houden bij hun Mobile Persuasion-activiteiten: bij innovatie, gericht op en vanuit schermdevices en apps. De vier kapstokken van dit FF-model (fortissimo!) zijn achtereenvolgens met de klok mee: Fast Forward, Fun Factor, Fancy Farming en Frantic Focus. Ertussen staan de vier bijbehorende activiteiten. Het zijn: de branding van business-services, de ondersteuning van bestaande business, verbetering door nieuwe kansen te spotten en te gelde te maken, en uiteindelijk de ontwikkeling van nieuwe business.

HIJ is helemaal de hero

Op de kruising van technologie en vrije wetenschappen is ons VINT-model een stille hommage aan Steve Jobs, de man die ons met de iPhone, de iPad en de App Store het post-pc- of pc-plus-tijdperk heeft binnengeloodsd. Hier het snapshot waarop hij met een armgebaar die intersectie aanduidt.

“We’ve always tried to be at the intersection of technology and liberal arts, to be able to get the best of both, to make extremely advanced products from a technology point of view, but also have them be intuitive, easy to use, fun to use, so that they really fit the users – the users don’t have to come to them, they come to the user.”

Wat Jobs toen zei, was en is nog steeds helemaal de spijker op zijn kop. Dit is exact wat organisaties en individuen willen, op zoek als ze zijn naar de graal die apps op aanraakschermen in zich bergen. Vanwege de vele nieuwe digitale mogelijkheden: van sensoren tot spraakherkenning. Dit gaat veel verder dan een superieure user interface. Hier komen hardware, software, content, design, ergonomie, economie, crowds en communities voor het eerst in de geschiedenis daadwerkelijk samen. In de maalstroom van aandacht, beleving en kennis. Waar APPS & APPIFICATIE de nieuwe norm zijn.