De Zwarte Kant van Sociale Media – inclusief Way-Out [DOWNLOAD]
Het is zover: de glossy editie van ons Zwarte Kant-rapport is uit, compleet met een way-out. Omdat we er de tijd voor hebben genomen, werd een aanverwant artikel in NRC en nrc.next bij herhaling bestempeld als goed getimede publiciteitsstunt. Die publicatie op Kerstavond was natuurlijk hooguit mede naar aanleiding van ons op handen zijnde rapport, want een onafhankelijke redactie laat zich onmogelijk voor een pr-karretje spannen.
De zwarte kant van sociale media, waar begin je dan? Bij het artikel in De Morgen van Gert Goeminne over waarom hij zijn smartphone dumpt? Bij de eindejaarsknaller Silencing the Smartphone uit The New York Times? Bij de biografie van Sherry Turkle door Jur Peppels in het Tijdschrift voor Marketing en door UvA-studenten Media & Cultuur? Of bij Overloaded 2013, het awareness-event dat na de Information Overload Days van de afgelopen jaren nu op 9 februari plaatsvindt in San Francisco? Dat is vast een aardige happening voor de FNV en de UvA, die ons in de laatste dagen van 2012 waarschuwden voor toenemende technostress: een “risico in opkomst”.
In elk geval staat Het App Effect in de literatuurlijst van dat rapport. Maar laten we eerlijk zijn, misschien, heel misschien zien we ook al de eerste tekenen dat het gevoel van info-overlast begint af te nemen. Dat web-savvy mensen daar steeds beter mee leren omgaan en zich er niet meer in onderdompelen of zich erdoor van de wijs laten brengen.
Stapeliaanse opeenstapeling
Zo zijn we met De Zwarte Kant begonnen. Met een grondige inventarisatie van nadrukkelijk de keerzijde van Me the Media, omdat we al jaren geleden vonden, dat juist daar meer aandacht en bewustzijn voor moest komen. Afgelopen jaar kwam er trouwens ook nog een gecrowdsourcete Me the Media-film uit.
Uiteindelijk presenteerden we precies 1 jaar geleden 10 gevaren, die onder meer volgens een Bezorgdenverjaagster niet meer dan een Stapeliaanse opeenstapeling zijn. Daar sta je dan: Sander Duivestein en Jaap Bloem zijn publiciteitsgeil, we proberen de boel te flessen en Ernst-Jan voelt spontaan opa Pfauth, de krassende kritikaster, in zichzelf naar boven komen.
Slimmere technologie
Het is vooral een kwestie van wie de schoen past . . . , en als dat niet zo is, dan prima! Juist vandaaruit hebben we gemeend om aandacht te moeten geven aan de keerzijde van de medaille. Daarbij zeker niet alleen een duistere kant, maar vooral ook een way-out.
De doorlopende staat van afleiding kan overwonnen worden door het ’undesignen’ van de (push)technologie die zorgt voor de constante stroom van updates. Hoewel het realtime web wel degelijk ook zijn merites heeft, moet onmiddellijkheid veel meer plaatsmaken voor gepastheid. Slow tech of in ieder geval slimmere technologie met een beter contextueel besef van de staat van de gebruiker is de oplossing die we in het rapport centraal stellen.
In het hele proces naar de afronding van De Zwarte kant van Sociale Media hebben we van heel veel mensen waardevolle input en feedback gehad. Bottom line: het laatste woord over media, sociaal of niet, is nooit gezegd. Dat is nu eenmaal de aard van het beestje.
Jaap Bloem is in IT since the PC and now a Research Director at Sogeti/VINT. In his days at KPMG Consulting he co-founded the IT Trends Institute. Jaap was a publisher of IT books and editor in chief of IT magazines at Wolters Kluwer. Before coming to VINT, Jaap was the Marketing Executive for the Dutch Chapter of ISOC, the Internet Society. Jaap has co-authored many books and articles, and loves to develop and evangelize ground-breaking thought and insight together with colleagues and partners. Jaap Bloem is in augustus 2018 overleden.
Dank voor je artikel. Alleen de hoeveelheid externe links stoort mij enigszins.
@Robert Daar kan ik inkomen alleen was dit de kortste klap om de zinderende context enigszins duidelijk te maken.
Ik hou van de links. Links=context.
Ik heb jullie rapport met veel interesse gelezen. Duidelijke stellingen over psycho-sociale gevolgen van de aanwezigheid van social media.
Van nature uit zijn we sociale wezens. Echter worden we meer toeschouwer van de perceptie de we wensen te creëren. We creëren ons (on)geluk door de afvlakking van emotie en beperking van onze eigen creativiteit.
De nieuwe generatie vindt die overload aan informatie echt niet zo erg en kennen geen reality die losgekoppeld is van hun virtuele imago.
Ik ben geboren in 80 en opgegroeid in een computerwinkel en ben gefascineerd door de (r)evolutie die in de toepassingen gecreëerd wordt. Alleen ben ik nog net van die generatie die hunkert naar “de goeien ouwen tijd” De generatie die nog weet hoeveel frankskes enen euro is.
@Stefan Een mooie reactie en dito analyse uit Vlaanderen is altijd welkom. Dank!
@Jaap: in dit geval is het de NRC gelukt de kolommen te vullen met een -althans schijnbaar- weloverwogen en doordachte reactie op jullie rapport. Ik ben wel benieuwd naar jullie inhoudelijke reactie op zijn argumenten dat alleen onderzoeksresultaten zijn gebruikt die de stelling van het rapport onderbouwen en dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen correlatie en causaliteit.
Beste Jaap, ook ik ben benieuwd naar een inhoudelijke reactie op mijn artikel. Het klopt toch dat jullie geen eigen wetenschappelijk onderzoek hebben gedaan? Dat jullie correlatie en causaliteit door elkaar halen?
U zegt dat het een kwestie is van ‘wie de schoen past’. Maar dat is het niet in jullie rapport. In jullie rapport beweren jullie heel stellig, en ik citeer: “Sociale media maken ons dom”, “Sociale media maken ons asociaal”, “Sociale media tasten ons geheugen aan”, et cetera.
Als het een kwestie van ‘wie de schoen past’ was geweest, had er moeten staan “Sommige mensen zullen misschien het gevoel hebben dat ze dommer zijn geworden dankzij sociale media.” Nu hebben jullie het geschreven alsof het universele effecten zijn voor iedereen. Dat is dus nog helemaal niet bewezen.
Iets meer over correlatie en causaliteit. Neem jullie bewering “Sociale media zetten aan tot terreur”, gevolgd door een beschrijving van de Engelse rellen en de moord op het tienermeisje. Dat is nogal wat. Daarmee beweer je namelijk: zonder sociale media waren deze rellen en moord niet gebeurd.
Correlatie is niet automatisch causaliteit. Het feit dat twee eigenschappen samen worden gevonden, betekent nog niet dat het ene het andere veroorzaakt. Een tijdje terug beschreef een onderzoeker bijvoorbeeld dat mensen die veel op Facebook zitten, vaak ook narcistische trekjes hebben. Daarmee is echter niet bewezen dat als je Facebook gebruikt, je daardoor narcistisch wordt. Ook mogelijk is dat mensen die al narcistisch zijn, zich aangetrokken voelen tot een medium als Facebook.
@Peter
Facebook, Twitter en RIM werden door de Britse overheid op het matje geroepen voor een indringend gesprek over hun rol in de betreffende rellen.
De causale verbanden die je aandraagt, leg je natuurlijk zelf.
Tot slot twee citaten uit het ZKSM-rapport — 1 van pagina 5 en 1 van pagina 1/2:
5:
“De verslaving aan sociale media op mobiele devices, en alle hypes, hopes, hints, hazards enzovoort die we dagelijks delen, lijken dermate de spuigaten uit te lopen dat er op zijn minst sprake is van een onverantwoord tijdsbeslag. Daardoor wordt een juiste en heldere focus op wat er echt toe doet onmogelijk en krijgt het instinct helemaal de overhand. De volgende tien gitzwarte gevolgen van sociale media doen overal de ronde [DIT IS DUS EEN INVENTARISATIE]. We worden dom, asociaal, we
zijn egocentrisch en lopen met oogkleppen op, en worden
zelfs fysiek en psychisch ziek. Ons geheugen takelt af en we vallen ten prooi aan manipulatie, monitoring, terreur en
sensatiezucht. Privacy bestaat niet meer. Stuk voor stuk zijn dit beperkingen en afwijkingen: van tunnelvisie en gebrek aan eigenheid tot aan ziekte en psychotische exaltatie toe.”
1/2:
“Al toen we werkten aan de VINT-boeken Me the Media
(2008) en Het App-Effect (2012) werd steeds duidelijker, dat de zwarte kanten van sociale media een eigen hoofdstuk meer dan verdienden. Niet om ons eraan te verlustigen maar om de ontwikkelingen en de bezorgdheid eromheen aan de kaak te stellen en na te denken over een way-out. In dit rapport treft u daarom een drietraps-raket aan. We starten met een kroniek van allerlei alarmbellen die door de jaren heen zijn afgegaan en steeds luider zijn gaan klinken. Vervolgens is er een analysedeel dat begint met tien gitzwarte gevolgen voor de 21ste-eeuwse Homo Digitalis-Mobilis. En tot slot presenteren we onze way-out.”
Mooi toch?
“De causale verbanden die je aandraagt, leg je natuurlijk zelf.”
Eh, nee, dat doen de auteurs. U legt dat causale verband door te beweren dat als gevolg van sociale media we dom, asociaal, etc worden. U citeert nota bene uzelf: “De volgende tien gitzwarte gevolgen van sociale media doen overal de ronde. We worden dom, asociaal, we zijn egocentrisch en lopen met oogkleppen op, en worden zelfs fysiek en psychisch ziek.”
Die twee zinnen kun je niet anders lezen dan: er ligt een causaal verband tussen het gebruik van sociale media en dom/asociaal etc worden.
En het feit dat de Britse regering Facebook, Twitter en RIM heeft ondervraagd, betekent nog niet dat uw stelling is bewezen. Dat zou nogal mooi worden, dat ondervraagd worden meteen betekent dat je niet meer onschuldig bent!
“Focus, zorg en een oplossingsrichting.” Wat moet ik daar nu weer mee? Dat is toch geen antwoord?
De discussie over de gevolgen van sociale media is een interessante en zeer relevante discussie. Het trendrapport ‘De zwarte kant van sociale media’ is een waardevolle bijdrage aan deze discussie en is – voor zover ik kan beoordelen – niet meer of minder dan een alarmbel. Mensen let op, als we op deze manier doorgaan dan kan het wel eens fout gaan. Waar het mis is gegaan imho is dat het NRC deze negatieve kanten van sociale media hebben gebracht als absolute waarheden. Onzin natuurlijk en dat weten de auteurs van het rapport zelf ook. Daar ken ik zowel Jaap als Sander te goed voor. Waarom dan de discussie voeren over correlatie en causaliteit? Peter heeft hier namelijk helemaal gelijk. Geen speld tussen te krijgen. De voorbeelden in het rapport zijn niet wetenschappelijk onderbouwd en het is nog maar de vraag of er uberhaupt een relatie ligt tussen beide. Maar dat doet niets af aan het feit dat sociale media negatieve kanten kennen en de auteurs deze voorbeelden gebruiken om ons daar bewust van te laten worden.
Jaap en Sander, waarom geven jullie niet gewoon toe dat het rapport en de voorbeelden vooral zijn bedoeld als alarmbel naar de samenleving? Jullie schrijven letterlijk in het rapport (ja ik heb het inmiddels ook gelezen ;-):
“Vanwege al deze zaken bij elkaar is dit trendrapport De
zwarte kant van sociale media daarom nadrukkelijk kwalitatief van aard. Wij roepen op tot bezinning, presenteren de redenen daarvoor en bieden een way-out. Voor individuen en organisaties. Sociale media zijn realiteit en door alle intensiteit krijgen de negatieve kanten als we niet oppassen de overhand.”
Ik neem aan dat jullie ook geloven in de kracht van sociale media en dat jullie doel niet is om vooruitgang te stoppen maar om vooruitgang de juiste richting te geven. Jullie hebben nu het hoofdstuk over de zwarte kant beschreven, prima. Nu weer terug naar die hoofdstukken waarin sociale media ons kunnen helpen om de wereld een stukje beter, leuker en mooier te maken.
@Marco
Sander en ik hebben om te beginnen een feitelijke inventarisatie gedaan van publicaties inzake de Zwarte Kant van Sociale Media en de afgelopen jaren de boel heel goed bijgehouden. Dat is op zich heel “wetenschappelijk” al mijden we die kwalificatie bewust, want daar gaat het niet om.
Waar het wel om gaat, is dat Sander en ik na Me the Media en Het App Effect nu expliciet aandacht besteden aan de “Zwarte Kant”. Over dat stukje retoriek en de presentatie daarvan vallen een aantal mensen misschien, maar ik beweer met droge ogen en verwijzend naar de twee citaten hierboven dat er weinig “aanklacht” of “veroordeling” onzerzijds in zit.
Je kunt dat er misschien in lezen als je wilt, net als causaliteit, maar ik ben de eerste om net als bij wetenschapsclaims ook weg te blijven bij simpele causaliteit. Echter, onze Nietzschiaanse Froehliche Wissenschaft is wel veel meer dan zo maar wat “opinie” natuurlijk.
Anders en beter dan dat het ZKSM-rapport een duidelijke en valide focus heeft, dat het zorgen onderstreept die breed leven en dat het daarnaast een oplossingsaanzet biedt, kan ik het helaas niet verwoorden; ondanks dat Peter daar niet tevreden mee is. Als eea in totaal aankomt als een harde alarmbel – prima.
Zelf zou ik het liefst zeggen dat we over de hele Zwarte Kant-materie heen aan het groeien zijn, zoals ik in de blogpost hierboven kort aangaf. Maar als ik om me heen kijk en naar mezelf (stukje introspectie 😉 dan merk ik dat recidive heel vaak voorkomt. Ondanks alle goede voornemens toch weer een klein terugvalletje.
Laten we idd door dit alles onze blijmoedigheid niet verliezen, zonder dat ik die positiviteit overigens zou willen koppelen aan een mooiere, betere of leukere wereld.
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!