Digitale transformatie: van design to last naar design for change

De antifragiele organisatie: verwacht het onverwachte

Het tijdschrift Fast Company bestaat deze maand precies 20 jaar. Speciaal voor deze jubileum editie heeft het magazine de archieven doorgeakkerd om te voorspellen wat de komende 20 jaar de trends voor het bedrijfsleven zijn. Op de allereerste plek staat snelheid gepositioneerd: “speed will triumph”. In het digitale tijdperk is snelheid geboden: “snelheid is het nieuwe zakelijke imperatief”.

De technologische versnelling dwingt bedrijven om hun competitief voordeel voortdurend aan te passen. Concurrentieel voordeel verandert van een statisch in een vloeibaar begrip: Design to last wordt Design for change.

Technologische innovaties volgen elkaar nu dermate snel op, dat snelheid als het ware de tijd comprimeert: van lineair naar exponentieel. Snelheid is vervangen door realtime. Snelheid is ‘nu’. De snel veranderende omgeving vereist voortdurend een nieuwe oplossing. Organisaties zijn echter niet gewend om met versnelde verandering als direct gevolg van al deze nieuwe technologieën om te gaan.

De opkomst van de antifragiele organisatie

Als in het huidige tijdperk exponentieel groeiende technologie een gegeven is, dan moeten organisaties zich een structuur en een bijbehorende cultuur aanmeten waarbij versnelde verandering de nieuwe normaal is. Het vraagt om een omgeving, om een strategie, waarbij proeftuinen en pionieren om te kunnen innoveren de normaalste zaak van de wereld is. En dat raakt een organisatie in al haar facetten.

In zijn boek Antifragiel: dingen die baat hebben bij wanorde (2013) legt hoogleraar onzekerheidskunde Nassim Nicholas Taleb uit hoe voordeel behaald kan worden uit een wereld die fundamenteel onvoorspelbaar is en waarin onverwachte en willekeurige gebeurtenissen verstrekkende gevolgen hebben. Het boek is een vervolg op zijn bestseller De Zwarte Zwaan: de impact van het hoogst onwaarschijnlijke uit 2011 waarin Taleb betoogt dat deze uitzonderlijke gebeurtenissen, de zogeheten Zwarte Zwanen, vaker voorkomen dan de gangbare modellen voorspellen. Die zijn gebaseerd op een normale verdeling van kansen.

‘Sommige dingen zijn gebaat bij schokken; ze groeien en bloeien bij veranderlijkheid, toevallige variatie, wanorde en stressoren, en houden van avontuur, risico en onzekerheid. Maar ondanks de alomtegenwoordigheid van dit fenomeen bestaat er nog geen woord voor dit exacte tegendeel van fragiel. Laten we het antifragiel noemen.’

In zijn eerdere boeken gaf Taleb geen antwoord op de vraag hoe we in onze uiterste complexe en moderne wereld met Zwarte Zwanen om moeten gaan. In Antifragiel gaat hij hier wel uitgebreid op in. Het boek is een betoog om met andere ogen naar de werkelijkheid te kijken. Deze realiteit deelt Taleb op in een drietal categorieën: de triade van fragiel, robuust en antifragiel.

Fragiele systemen breken onder volatiliteit. Robuuste systemen verduren volatiliteit met aanvaardbare schade. Antifragiele systemen gedijen en verbeteren onder druk van volatiliteit en wanorde. Taleb’s boek is in zekere zin één lange uitwerking van Friedrich Nietzsche’s beroemde uitspraak “Alles wat mij niet doodt, maakt mij sterker”.

Om goed te kunnen reageren op Zwarte Zwanen schrijft Taleb een antifragiele houding voor. Taleb zegt dat om antifragiel te zijn, we moeten leren om ‘geen kalkoen te zijn’. Hiermee bedoelt hij dat kalkoenen over het algemeen een prima leven leiden, omdat ze iedere dag te eten krijgen en vrij rond mogen lopen. Totdat het Thanksgiving is, dan worden ze allemaal over de kling gejaagd. Van deze mentaliteit moet men dus af. Kalkoenen zijn helemaal niet vrij, ze worden vetgemest voor de slacht. Kalkoenen leven in de Matrix.

Verwacht het onverwachte

De kern van Taleb’s zienswijze is om na te denken over antifragiel in termen van optionaliteiten, waarbij alle mogelijke opties opengehouden en nader bekeken worden. Door de VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity en Ambiguity) wereld waarin we leven moeten veel organisaties continu kleine en/of grote veranderingen doorvoeren. ‘Verwacht het onverwachte’ is voor steeds meer bestuurders dan ook het mantra waarmee ze leiding geven aan hun bedrijf.

Figuur afkomstig uit The evolution from lean and agile to antifragile.

Design to last wordt Design for change.

In zijn presentaties maakt futurist Gerd Leonhard steevast de volgende opmerking: “De mensheid zal in de komende 20 jaar meer veranderen dan in de afgelopen 300 jaar.” Hij trekt deze conclusie aan de hand van de exponentiële groei die hij in allerlei nieuwe technologieën waarneemt. Het is een claim die wordt gestaafd door analist James McQuivey van onderzoeksbureau Forrester. In zijn boek Digital Disruption (2012) zegt hij: “de komende 10 jaar zal meer verandering teweeg brengen dan de afgelopen 10 jaar.”

Nieuwe technologieën introduceren zich met een exponentiële snelheid, en ze zijn ook nog eens combinatorisch. Hoe kun je je als bedrijf hier tegen wapenen?

In het digitale tijdperk is er maar een constante en dat is versnelde verandering. Het loont niet langer voor bedrijven om een lange termijn strategie uit te rollen die zich richt op het verdedigen van concurrentieel voordeel. De technologische versnelling dwingt bedrijven om hun competitief voordeel voortdurend aan te passen. Concurrentieel voordeel verandert van een statisch in een vloeibaar begrip: Design-to-last wordt Design-for-change. Het is de enige manier om een ‘antifragiele’ houding aan te meten. Om chaos te omarmen.

Onderzoeksbureau IDC predikt in haar nieuwste onderzoek dat het jaar 2016 in het teken zal staan van digitale transformatie. Bedrijven zijn inmiddels wel gedigitaliseerd, maar een echte transformatie hebben ze nog niet doorgemaakt. Bedrijven moeten de stap naar de cloud maken, een cloud enabled enterprise worden, om met al deze technologische vernieuwingen om te kunnen gaan. Het is Digitaal Darwinisme: verander of verdwijn!