Complimenteren: versiertruc, beïnvloedingsstrategie of uiting van vriendschap?

De psychologie van het geven & ontvangen van complimenten

Aanstaande vrijdag, 1 maart, is het weer nationale complimentendag. Een mooie gelegenheid om eens ongegeneerd leuke dingen te zeggen over en juist ook tegen je familie, vrienden, collega's, studiegenoten etc. Maar: wat is nu de meest effectieve manier om een compliment te geven? En hoe ga je om met dat leuke compliment dat je hebt ontvangen? En praktisch: welk medium kies je? Is een compliment via Facebook even 'krachtig' als een telefonisch complimentje?

com·pli·ment (het; o; meervoud: complimenten)

In deze blogpost geef ik een overzicht van wat er in de wetenschap en theorie bekend is over het fenomeen 'complimenteren'. En natuurlijk, wat je hiervan kunt gebruiken op 1 maart (en daarna)!

Wat je (nog) niet wist over complimenteren

In de literatuur is aardig wat te vinden over het fenomeen ‘complimenteren’. Het merendeel gaat echter over het ‘ontvangen’ van complimenten, over het ‘geven’ ervan is minder bekend. Laten we eens kort kijken wat de belangrijkste inzichten uit de wetenschap zijn:

Stereotypisch complimenteren

Czopp heeft in 2008 onderzoek gedaan naar de mate waarin complimenten op basis van stereotypen als ‘positief’ ervaren worden. Het gaat hier dus om complimenten die worden gegeven over de ‘groep’ waar de te complimenteren persoon onderdeel van is, in plaats van over die persoon zelf. Zo zou je je vrouwelijke collega kunnen complimenteren met het empathisch vermogen van vrouwen of een Afrikaanse teamgenoot op de sportclub met het ‘atletisch vermogen van Afrikanen’.

Het onderzoek van Czopp wijst echter uit dat dit averechts werkt. Bij dit soort complimenten wordt het construct ‘stereotypering’ toch zwaarder gewogen dan ‘compliment’, wat per saldo ertoe zal leiden dat je als een kortzichtige generalist gezien zal worden. En dat kan niet de bedoeling zijn, toch?

Complimentrespons

Robert K. Herbert heeft een classificatie opgesteld van manieren waarop op een compliment gereageerd kan worden. Het betreft hier 12 responstypen die je wellicht bekend zullen voorkomen:

1. Acceptatie: de ontvanger accepteert het compliment en verwoord deze acceptatie bv “Dank je!”, knikken etc

2. Acceptatie met enkelvoudig commentaar bv “Ja, het is ook mijn favoriete overhemd”

3. Versterking van compliment: de ontvanger vind het compliment nog niet krachtig genoeg en doet er zelf nog een schepje bovenop bv “Ja, ik ben echt een geweldig kok!”

4. Commentaar geschiedenis: als 3, maar de focus komt op het commentaar in plaats van het compliment te liggen bv “Ja, ik had die nodig voor mijn reis volgende week”

5. Verschuiving: de ontvanger verschuift de credits naar een andere persoon bv “Nou, alle credits aan mijn broer, die heeft het grote werk voor zijn rekening genomen”

6. Wederkerig: zoals 5 maar dan terug naar de gever “Die van jou is ook mooi!”

7. Waardevermindering: het compliment ontkrachten door de waarde van het onderwerp in twijfel te trekken bv “Ach eigenlijk is het een hele oude!”

8. Vraag: in plaats van acceptatie direct een wedervraag, vaak onzeker bv “Vind je dat echt?”

9. Oneens: de ontvanger is het niet eens met de aard van het compliment “Oh, nou, ik vind het helemaal niks!”

10. Verbetersuggestie: zoals 9, maar dan minder krachtig en met verbeterpunt “Ja, die foto is wel OK, maar volgende keer moet ik een andere lens gebruiken”

11. Geen bevestiging: de ontvanger reageert met een niet-gerelateerd commentaar of reageert helemaal niet

12. Verzoek interpretatie: de ontvanger interpreteert het compliment als een verzoek bv “Oh, wil je hem lenen het weekend?”

Eén van de resultaten van Herbert was dat slechts 36% van de (duizenden) proefpersonen een ‘Acceptatie’ respons geeft (1, 2 of 3). Daarnaast bleek dat veel proefpersonen uit Oosterse culturen een ‘afwijs’ strategie hadden (7, 8, 9, 10 of 11).

Psychologe Sabine Wilhelm schrijft in haar boek 'Feeling good about the way you look':

“Complimenten aannemen is niet ijdel of arrogant. Het betekent simpelweg dat u bereid bent andermans positieve mening over u te accepteren.”

Intensiteit

Een veelgebruikte oefening over intensiteitsniveaus bij complimenteren kan ons helpen de juiste ‘dosering’ te geven. Bij deze oefening moeten duo’s gevormd worden een gever en een ontvanger van het compliment. Vervolgens moeten de gevers van het compliment hetzelfde compliment in verschillende intensiteiten overbrengen, van een erg lauwe ‘wel leuk’ tot een zwaar overdreven vreugdedans, voeten kussen, knuffels etc. Daarna moeten zowel de gevers als ontvangers van het compliment aangeven op welk ‘intensiteitsniveau’ zij het compliment ‘overdreven’ begonnen te vinden. Bijna altijd is het resultaat van deze oefening dat de gevers van het compliment deze al bij een lager niveau overdreven vonden dan de ontvangers. Les: we mogen onze complimenten best iets overdrijven, pas dan zullen ze goed/impactvol aankomen bij de ontvanger!

Verschillen tussen de mannen en vrouwen

Wij reageren anders op complimenten afhankelijk of de zender man of vrouw is (Herbert, 1990). Complimenten afkomstig van mannen worden – vooral door vrouwen – vaker ontvangen met 'Acceptatie' terwijl complimenten afkomstig van vrouwen met juist met allesbehalve de 'Acceptatie' respons worden opgevangen.

Het compliment als beïnvloedingsstrategie

Een compliment ontvangen is eigenlijk een cadeautje krijgen. En cadeautjes, weten we van het 'Wederkerigheidsprincipe' van dr. Robert Cialdini (2001), zorgen voor schuldgevoel. Ik noem dit de 'psychologische bankrekening'. Hoe wapen je je hiertegen? De beste en meest positieve manier is om 'de eerste' te zijn die een cadeautje geeft. Of, zoals Dale Carnegie het omschrijft in zijn fantastische boek 'How to win friends and influence people':

“Begin with praise and honest appreciation”.

Psychologische bankrekening

Als je mensen een oprecht, persoonlijk en liefst onverwacht compliment geeft zal de kans groter zijn dat zij in de toekomst instemmen met een verzoek van jou. Want mensen vinden het nu eenmaal niet fijn om op die psychologische bankrekening 'rood te staan'. Let wel: de duur van dit effect is tijdelijk. Onderzoek door Burger et al suggereert dat je het beste jouw verzoek binnen een week na het compliment kan aanbieden.

Labelling

Naast de 'psychologische bankrekening' kan het geven van een compliment nog op een andere manier gedrag beïnvloeden. In de psychologie kennen wij het principe van ‘labelling’. In een notendop houdt dit principe in dat mensen zich graag gedragen overeenkomstig hoe anderen hen zien. En nu juist dit laatste element kan je door middel van complimenteren beïnvloeden. Dus: als je wilt dat iemand meer zelfstandig gaat werken, doe je er goed aan om die persoon te complimenteren met zijn/haar zelfstandigheid. Als je graag wilt dat een meisje met je naar de bioscoop gaat dit weekend, doe je er verstandig aan haar te complimenteren met het feit dat ze altijd zo ‘in’ is voor spontane uitjes.

Met andere woorden: complimenteer iemand met het gedrag of de eigenschap waar je binnenkort een beroep op wilt doen.

Toepassing in de praktijk

Hieronder een aantal voorbeelden van hoe je ‘complimenteren’ in de praktijk allemaal zou kunnen gebruiken:

Het compliment als klantenbinder

Op basis van loyaal gedrag zou je je klanten een compliment kunnen geven. Let wel: doe dit niet in een advertentie maar maak het persoonlijk. Zoek dus op welke ‘touchpoints’ je met klanten heb en zet deze in om het complimentje af te leveren.

Het compliment als relatiebooster

Volgens onderzoek door Cialdini werkt het geven van complimenten bevorderlijk voor het ‘Sympathie’ principe, dus de mate waarin wij anderen leuk vinden/waarderen. In je persoonlijke relaties kan het dus handig zijn om vaker/persoonlijker complimentjes uit te delen, mits ze oprecht zijn natuurlijk. Ik propageer hier dus niet een kunstmatig compliment, maar eerder het vaker ‘denken’ dat er situaties zijn waarin een complimentje niet gek zou zijn. Probeer hiervoor bij jezelf ‘triggers’ te bedenken: veelvoorkomend situaties die je in het vervolg gaat associëren met de vraag ‘kan ik hier een compliment geven?’

Een voorbeeld op professioneel vlak zou kunnen zijn: zodra je een persoonlijke afspraak met iemand maakt, zet je bij die afspraak in je agenda het woord ‘compliment’ zodat je voorafgaand aan je afspraak even nadenkt of een complimentje op zijn plek is.

Het compliment als versiertruc

Zoals eerder vermeld: complimenteren verhoogt de Sympathie-factor. Een compliment iets sterker aanzetten werkt, te veel complimenten aan dezelfde persoon binnen kort tijdsbestek werkt averechts. Geef liever 1 welgemeend compliment dat 5 ‘bedachte’ complimenten. Als je daarnaast je compliment kracht wil bijzetten zou je ‘haptics’ in kunnen zetten: lichte aanraking om je compliment op meerdere zintuigen te activeren. Daarnaast kan dit werken als conditionering: je gesprekspartner associeert de fysieke aanraking met het aangename gevoel van het ontvangen van het compliment.

Online versus offline

Het is natuurlijk handig om via Facebook wat complimentjes uit te delen. En dat is ook prima. Houd er echter wel rekening mee dat de kracht van je compliment afhangt van de mate waarin de andere partij het compliment als ‘persoonlijk’ ervaart. Afhankelijk van de ‘te complimenteren’ persoon kan het dus best zijn dat een wall post erg persoonlijk wordt ervaren, of juist een DM. Maar ook in deze online wereld zullen er mensen zijn die het ontvangen van een SMS-je of een belletje enkel om iemand even te complimenteren, als extra waardevol ervaren.

Veel onderzoek naar online versus offline complimenteren is er niet gedaan. Als mediapsycholoog adviseer om als vuistregel te hanteren:

“Zoek een goede balans tussen de meest persoonlijke manier waarop ik iemand een compliment kan geven en de mogelijkheden die ik in een gegeven situatie tot mijn beschikking heb”

Praktische voorbeelden van offline complimenteren:

• Maak een compliment bij aanvang van een ontmoeting, zowel zakelijk als privé;

• Ga even snel bij iemand langs (kantoor/collega, privé) om een complimentje te geven;

• Bel de ander op met als enige doel het compliment te geven;

• Schrijf je compliment op een ansichtkaartje en stuur hem op (ja dat kan nog!).

Praktische voorbeelden van online complimenteren:

• Stuur de ander een e-mail met kort maar krachtig je compliment;

• Stuur via LinkedIn een ‘aanbeveling’ of ‘recommendation’;

• Stuur een tweet met het persoonlijke complimentje erin. Let op dat het wegens gebrek aan ruimte niet te algemeen wordt;

• Zet op Facebook een bericht op iemands ‘wall’ of stuur een privé-bericht;

• Stuur een e-card;

Bedenk altijd je kanaal/mediumkeuze af te stemmen op de ontvanger!

Voor nu: complimenteer! Met beleid.

Wat te doen op 1 maart, complimentendag? En ook daarna? Ik heb de 5 hoofdconclusies voor je op een rijtje gezet. Hou daarbij wel in je achterhoofd dat…

… een compliment over een groep averechts werkt, maak het persoonlijk;

… een compliment het sterkst werkt als het oprecht, onverwacht en persoonlijk is;

… er culturele verschillen kunnen zijn in de te verwachten respons.

1. Durf te complimenteren! Complimenteer iedereen met alles wat je in je gedachten komt. Ook vreemden. Een vrouw op straat met een mooie jurk, een collega die een goed punt tijdens de vergadering had, je partner die zo goed naar je luistert.

2. Overdrijf! Een beetje. Geef het compliment net even 1 graadje sterker dan je ‘normaal zou doen’. Bovengenoemd onderzoek toont dat het niet overdreven, maar juist ‘precies goed’ over zal komen!

3. Side effects. Bedenk dat complimenteren ook (bedoelde of onbedoelde) neveneffecten kan hebben zoals blijkt uit labelling en commitment onderzoek.

4. Aanvaard complimenten zoals ze zijn. Ga niet verzwakken/afwenden etc. Je kunt wel reageren met ‘enkelvoudig commentaar’ (nr 2 in de lijst), op die manier breng je mogelijk zelfs een leuk gesprek op gang;

5. Gebruik social media. het is laagdrempelig en persoonlijk. Maar zorg wel altijd voor het persoonlijke element in je bericht. En oh ja, begin een compliment-tweet dan niet met de naam van die persoon, maar met een korte aanhef bijvoorbeeld ‘Hoi @mcoster, ….’. Op die manier zien al jouw volgers ook jouw compliment, zet je je twittervriend(in) in het zonnetje en geef je zelf weer het goede voorbeeld!

Referenties literatuur & onderzoek

• “4 Oefeningen: Zo Geef en Ontvang je een Compliment” in “Psychologie Magazine” (2010)

• Burger, Jerry M., Misa Horita, Lisa Kinoshita, Kris Roberts, Christopher Vera. (1997) “Effects on Time on the Norm of Reciprocity.” Basic and Applied Social Psychology, 19:1, 1 March 1997, p.91-100.

• Carnegie, D. (1936) “How To Win Friends And Influence People”

• Cialdini, R. (2001) “Influence: Science and practice” Boston: Allyn & Bacon

• Cook & Appolini (1976) “Developing Positive Social-Emotional Behaviors: A Study of Training and Generalization Effects” in “Journal of Applied Behavior Analysis”, 1976, 9, 65-78

• Czopp (2008) “When is a compliment not a compliment? Evaluating expressions of positive stereotypes” in “Journal of Experimental Social Psychology”, 2008, 44, 413–420

• Herbert (1990) “Sexe-based differences in compliment behavior” in “Language in Society”, Volume 19, Issue 02, June 1990, pp 201-224

• Laar, van (2011) Afstudeerscriptie “Facebook als vriendschapkatalysator: Effecten van Facebookgebruik op het sociale leven”

• Payne et al. (2002) “Consumer Complimenting Behaviour: Exploration and Elaboration” in “Journal of Customer Satisfaction, Dissatisfaction and Complaining Behaviour”, 2002-15

• Robinson et al. (1979) “What about compliments: A followup study on Customer Complaints and Compliments” in “Journal of Customer Satisfaction, Dissatisfaction and Complaining Behaviour”

• The Norm of Reciprocity “PsychWiki – A Collaborative Psychology Wiki”

Photo Credit: Caro Wallis via Compfight cc