Blockchain maakt het oude consensusmodel kapot

Online Tuesday #76 over de toekomst van blockchain

Blockchain is tegenwoordig het toverwoord, dus zat De Nieuwe Liefde vorige week overvol met vakgenoten die dachten te weten of juist dolgraag wilden weten hoe ze schatrijk kunnen worden van investeren in Bitcoins en aanverwanten. Online Tuesday koos ervoor om niet alleen het huidige succes te belichten, maar ook de zakelijke kansen in de toekomst. “Nederland zou hierin meer voorop moeten lopen.”

Wie tijdens deze 76e editie van Online Tuesday zat te wachten op een historische profielschets van het ontstaan van blockchain, kwam bedrogen uit. Zo moest zelfs de grondlegger van het veelomvattende principe van crypto-currency het doen met een bijzin in de inleiding van openingsspreker Roy Scheerder, Chief Digital Officer van Schiphol Group. “We kennen allemaal het verhaal van Satoshi Nakamoto, maar ik vind het eigenlijk veel interessanter om te praten wat je kán met blockchain.”

Dat klonk heel praktisch, maar Scheerder wilde de discussie naar een hoger abstractieniveau brengen. “Al sinds tijden willen wij als mensheid dolgraag dingen categoriseren, dus ook nu. Laten we het concept blockchain iets meer ordenen. Interessant is de kracht die het uitstraalt, de profetie. Bedrijven denken altijd in inkoop en verkoop, met jezelf in het midden. Blockchain maakt dat klassieke model kapot, plaatst zichzelf aan de zijkant. Daardoor is het een echte disruptor.”

Blockchain als bovenwereld

De opkomst van blockchain betekent ook dat we een andere taal met elkaar moeten spreken, meende Scheerder. “Wie is tegenwoordig klant, wie is leverancier? Ook de distributie is anders. Daarnaast gebeurt er van alles in data, zoals het kunnen subscriben op data-feeds.”

Zeker in media en de publieke opinie wordt blockchain nog nadrukkelijk gezien als iets obscuurs. Dat gaat volgens Scheerder snel veranderen. “Wat is precies de onderwereld en de bovenwereld? Menigeen is geneigd om blockchain nu de onderwereld te noemen, maar ik voorspel dat het snel de bovenwereld gaat worden.”

“Veel productiviteitswinst door internet en de cloud. Blockchain kan nog drie extra lagen creëren”

Het is vooral de breedheid van het concept die blockchain zo kansrijk maakt. Scheerder: “Het kan van alles zijn: assets, exchanges, identity management, audit trail, micro-payments en smart contracts.” Ook zag hij concrete kansen voor toepassing op het gebied van privacy: denk aan de kwetsbaarheid van je persoonlijke data bij messaging-tools als WhatsApp, die data opslaan in de cloud. “Bij Signal is dat al beter geborgd door die data op je toestel zelf op te slaan, maar hier ligt ook een kans voor opslag via blockchain.”

De toepassingen hoeven volgens Scheerder niet louter digitaal en technologische van aard te zijn. Zo noemde hij het label Provenance. “Als je een stuk vlees eet of een bepaald soort graan, dan weet je precies waar dat product vandaan komt. Er zal veel druk uit de markt komen om dit soort audit trails te realiseren. Hier gaat het echt om maatschappelijke waarde. Maar je kunt ook nadenken over rechtsstatelijke waarde: hoe regel je self-governance. Tegelijk moeten we ook niet naïef zijn: er zullen veel krachten zijn die dit soort modellen tegen willen houden, dus zal het nog wel even duren voor deze verandering echt zover is.”

Business-opportunity van blockchain

Maar wat is nou eigenlijk de business-opportunity van blockchain? Scheerder haalde er een Business Model Canvas bij, maar dat model moet dus totaal worden omgegooid. “Hoe ziet de wereld er uit als je zelf niet meer in het midden staat van het model, maar aan de zijkant? Het gaat niet meer over inkopen, maar over samenwerken. Het gaat om betalen voor echt gecreëerde waarde. Als je gaat nadenken over een model van invoer en uitvoer, kom je nergens. Stap over je bedrijfs-ego heen en plaats jezelf aan de zijkant. Hoe ziet je business-canvas er dan uit? Er ontstaat een twilight zone van producten die je deelt. Samensmelting van dingen die je krijgt, deelt en geeft. Dan krijg je structuren van waarde-uitwisseling.”

Een bedrijfsketen bestaat vaak uit hooguit zes bedrijven, constateerde Scheerder. “De realiteit is natuurlijk anders. De economie werkt als een brein. Het rare is dat bepaalde bedrijven elkaar nooit tegenkomen. Hoe leuk zou het zijn als KLM zou samenwerken met Ahold. Nee, er komt één meeting en daarna gaat iedereen weer over tot de orde van de dag. Zo verandert er nooit iets.”

Blockchain kan volgens Scheerder compleet nieuwe waardesystemen realiseren. “We hebben al heel veel productiviteitswinst gecreëerd door het internet. De volgende stap is de cloud. Blockchain kan daarbovenop nog drie extra lagen creëren.” Scheerder had daarbij meerdere rollen voor ogen: catalyst (die de verandering aanjaagt), maar ook een participant, een oracle (een betrouwbare partner) of een service provider. “In feite ben je een coöperatie, waarin meerdere vormen kunnen samenkomen. Je regelt die flexibele afspraken in een smart contract.”

Hoe ga je dit als organisatie in de praktijk realiseren? Scheerder adviseerde om rustig een leercurve te doorlopen: “Leer het concept kennen, ga experimenteren en dan pas strategizen. Daarna ga je aan de slag om te bouwen aan de kennis van je mensen intern. To blockchain or not? Heel veel situaties zijn helemaal niet geschikt om via blockchain te regelen. Gebruik het woord en een project wordt prompt duurder. Gaat er veel tijd overheen om iets af te spreken? Dan is het vrij lastig om iets via een blockchain te regelen.”

Nieuw consensusmodel

Na deze beschouwing over wat er in de toekomst allemaal met blockchain mogelijk zou kunnen zijn, keerden we terug in de hedendaagse praktijk dankzij de tweede spreker: Joost van der Plas, mede-oprichter van CryptoCrunch Blockchain Fund. Dit in 2015 opgerichte investeringsfonds opereert vanuit het geloof dat blockchain hetzelfde teweeg gaat brengen dat het internet in de jaren negentig van de vorige eeuw heeft gedaan.

“Blockchain geeft ons de kans om de consensus op een andere manier te organiseren”, zo trapte Van der Plas af. “Hebben we daar behoefte aan? De wereld draait toch prima op het oude consensusmodel? Er zijn meerdere redenen. In de eerste plaats is het oude model een heel duur model. Denk bijvoorbeeld aan de notaris die elke huizenkoper moet betalen voor iets dat hij elke dag doet.” Behalve duur is het oude model ook op drie andere fronten toe aan verandering: het is een ‘single point of failure’, het sluit mensen uit en het is onderhevig aan serieuze privacy-risico’s.

Ook andere innovaties gaan profiteren van blockchain, vermoedde Van der Plas. “Blockchain zal nodig zijn om het Internet of Things tot volle wasdom te laten komen. Het wordt pas echt interessant als IoT waarde gaat uitwisselen. Dan wordt jouw thermostaat een economische actor met het internet. Je wil niet dat er één grote partij komt die al deze transacties coördineert. Nee, er is echt één centraal protocol nodig dat we allemaal kunnen vertrouwen.”

Tokens vervangen banken

Over blockchain wordt vaak in grote, algemene woorden gepraat. Van der Plas wilde het concreter maken: “Er is met deze technologie een nieuwe asset-klasse ontstaan, een nieuwe organisatievorm: naast banken en equity komen er digitale tokens. In plaats van een bedrijf creëer je een protocol. De waarde van de technologie wordt niet uitgedrukt in winst of dividend, maar de waarde is gekoppeld aan een token die een rol speelt in het protocol.” Van der Plas erkende direct dat dit het meest abstracte deel van zijn presentatie is. “Maar het is juist deze organisatievorm die het interessant maakt: je stapt in een asset die vanaf dag één verhandelbaar is. Hoe anders kan dat zijn bij een startup waar je deelname notarieel is vastgelegd en je soms veel te vroeg bent ingestapt maar noodgedwongen de hele rit moet uitzitten.” Samenvattend: je kunt de downside van je investering veel beter opvangen.

Sinds januari 2017 is de blockchainmarkt gegroeid van pakweg 2 miljard dollar naar inmiddels enkele honderden miljarden, becijferde Van der Plas. Het beste voorbeeld is misschien wel Ethereum. “Dat is géén alternatieve Bitcoin, maar een applicatie-platform waarop een wereld aan applicaties wordt gebouwd, die je afrekent met de token Ether. De bedenkers hebben bij de verkoop van hun tokens 17 miljoen dollar opgehaald, maar inmiddels is deze markt 80 miljard dollar waard. Dat is een enorme multiplier. Het geeft wel aan wat de dynamiek bij dit soort assets kan zijn.”

Hoe gaat deze markt zich verder ontwikkelen? Volgens Van der Plas zal er enorm veel aan de technologie worden verbeterd. “De infrastructuur moet ook flink worden uitgebreid, net als de regelgeving. Landen zijn kritisch. Ze verbieden specifieke currency’s niet, maar ze willen investeerders beschermen tegen slechte voorlichting, scams enzovoort. Als er een mailapplicatie komt die gebruik maakt van blockchain, dan zijn we wel echt snel van spam af.”

Vanuit de zaal werd Crypto Valley in Zwitserland genoemd als een heel fiscaal-vriendelijke infrastructuur, die ook allerlei investeringsbedrijven aantrekken. Hoe kan Nederland dat ook doen? Van der Plas: “Leg het uit en maak duidelijk dat het niet eng is. Ik ben geen regelgever, dus weet ik niet precies hoe je dat regelt. Ik ben het er wel mee eens dat er op dit vlak te weinig uit Nederland komt.”

Frustratie versus inspiratie

Het slotbetoog werd verzorgd door Tim Geenen, CEO en oprichter van Faktor. Zijn bureau past blockchain toe om advertising naar een volgend niveau te brengen. Hij benadrukde het vertrouwensaspect van deze technologie. “Wij gebruiken blockchain omdat we willen dat de consument eigenaar wordt van zijn eigen data.” Geenen werkte een decennium in programmatic (“Veel frustratie én inspiratie”), maar zag daar dat het veel beter kan. “Ik heb vaak het verhaal verteld, maar dan zie je in de praktijk hoe brak het systeem is.”

Blockchain wordt door Geenen omschreven als “een nieuwe manier om informatie en waarde over te brengen via een gedecentraliseerd en gedistribueerd grootboek”. Om duidelijk te maken hoe blockchain in essentie werkt, zocht Geenen in de zaal vertegenwoordigers van een willekeurig bureau, adverteerder en uitgeverij, alsook iemand die ‘de consument’ is.

“Jullie hebben allemaal data over mij en die probeer je met elkaar te delen. Dat lukt alleen niet zo goed, omdat jullie allemaal je eigen centrale database hebben. Maar waarom werkt het niet andersom en heb ik als consument al mijn data zelf? Dan kunnen jullie allemaal die data bij mij komen halen. Dat werkt als je de distributie regelt via peer-to-peer, zoals dat bij blockchain gebeurt.

Cut Out the Middle Man

Drie fundamentele voordelen van blockchain zijn transparantie, veiligheid en het overbodig maken van de ‘middle man’. “Dat zijn wij hier in de zaal bijna allemaal”, lachte Geenen. “Naast banken geldt dit ook zeker voor advertising- en mediabureaus.” De uitdaging in het landschap van vandaag is volgens Geenen dat je geen schaal hebt. Het grote verschil tussen techreuzen als Facebook en Google is dat je altijd en overal moet inloggen, terwijl je dat bij een lokale speler als NU.nl helemaal niet hoeft te doen. “Het feit dat Facebook en Google zo’n groot deel van de markt naar zich toetrekken is best een uitdaging. Vanaf juni komt daar ook nog GDPR bij, waardoor persoonsgegevens verzamelen heel lastig wordt. Er gelden straks twee criteria: legitimate interest en consent. Meestal gaat het om die laatste, waarbij massaal actieve toestemming verkrijgen de grote uitdaging is.”

Uit al deze complicaties is in feite Geenens bedrijf Faktor ontstaan. “Hoe ga je data-inzicht geven aan consumenten die daarom vragen? Om dat te regelen zijn wij gestart als een soort privacy-manager. Eén plek om toestemming voor gebruik van data te regelen. Een identifier die universeel, decentraal en consumer-controlled is.”

“Met blockchain kan de consument eigenaar worden van zijn eigen data”

Geenens conclusie na de tien maanden dat zijn bedrijf bestaat: blockchain is te traag en te duur. “Het is lastig om te moeten betalen voor dingen die nog geen waarde hebben. Sowieso is betalen met tokens voor content volgens mij geen oplossing, omdat het om een heel kleine groep mensen gaat. Bovendien betaal je transactiekosten over een heel klein bedrag, waarbij er bij een transactie van vijftien cent misschien wel vier cent verdwijnt. De kosten moeten echt een stuk lager worden voordat dit gaat werken.”

Nederland loopt niet voorop met blockchain, in tegenstelling tot Estland, dat zich volgens Geenen met goed recht een ‘Blockchain Nation’ mag noemen. “Estland wil het meest digitale land van Europa zijn. Tip voor de entrepreneurs hier: de ondernemersbelasting is daar bijzonder interessant.”

Online Tuesday is het maandelijkse event over online marketing dat wordt georganiseerd door Marketingfacts, DQ&A, Newpeople en Traffic4U, en gesponsord door hoofdsponsor Pünktlich en subsponsoren Awin en EDM Digital Solutions.

De volgende editie, Online Tuesday #77, gaat over de opkomst van marketplaces en vindt plaats op 13 maart. Je kunt je nog aanmelden.