De stijl van de leider #spon

Uitdagingen van leiderschap in de 21e eeuw

De dynamiek in de huidige wereld is ongekend. Veranderingen volgen elkaar in razend tempo. Twee ontwikkelingen staan daarin centraal: de transformatie naar een wereld waarin data en digitale technologie een steeds belangrijker plaats innemen en tegelijkertijd het toenemend bewustzijn van het belang van een duurzame samenleving. Voor managers brengt dit enorme uitdagingen met zich mee. Op 30 oktober aanstaande gaat het Institute for Service Leadership van start met een nieuwe collegereeks: ‘De Stijl van de Leider: over de uitdagingen van leiderschap in de 21e eeuw’. In dit artikel een voorproefje op een aantal thema’s en sprekers die in de collegereeks langs zullen komen.

De complexiteit van de samenleving en de ontwikkelingen die hierin plaatsvinden, spelen een belangrijke rol in hedendaags leiderschap. Als we denken aan complexiteit, dan hebben volgens dr. Liselore Havermans velen van ons de neiging om ingewikkelde zaken ‘klein’ te maken, zodat ze behapbaar zijn en we weten welke stappen we moeten zetten om tot een oplossing te komen. Havermans pleit ervoor het inzicht te vergroten, zij noemt dit ‘de tweede orde complexiteit’. “Laat de complexiteit toe, dan zie je meer.” Erken dat je soms niet weet welke acties je in moet zetten en denk samen met anderen vanuit verschillende perspectieven en scenario’s.

“Laat de complexiteit toe, dan zie je meer”

Eén van de heersende gedachten bij digitalisering is dat het leidt tot meer efficiency en minder bureaucratie. “Bureaucratie gaat helemaal niet verdwijnen met digitalisering,” vertelt professor en filosoof René ten Bos, in een interview met Filosofie Magazine (april 2016). “Bureaucratie is, hoe je het ook wendt of keert, een systeem van toezicht en controle. Sinds de begindagen van digitalisering is toezicht in allerlei vormen alleen maar geïntensiveerd. De manier waarop toezicht wordt gehouden, is wel veranderd. Het gewone toezicht van een voorman of een manager die in de gaten houdt hoe mensen iets doen, dat wil zeggen, de standaardisatie van werkprocessen, heeft plaatsgemaakt voor de standaardisatie van resultaten. Dit betekent dat managers nu steeds vaker allerlei resultaten proberen op te vragen. Ze vragen telkens: Wat heeft dit ons opgeleverd? En als resultaten achterblijven, dan krijgt de medewerker een probleemgesprek, of een probleemoplossend gesprek. Dit soort controle is steeds toegenomen.”

Bezieling en waarde

Leiderschap draait om bezieling en inspiratie. Bezieling is niet iets wat de leider zomaar aan zijn medewerkers kan overdragen. Hij kan echter wel de juiste omstandigheden creëren waarin medewerkers met bezieling hun werk kunnen doen. Dankzij een inspirerende visie en het bewust worden van de eigen persoonlijkheid, is een leider in staat de juiste omstandigheden te scheppen, aldus Frits Philips. Een omgeving waarin medewerkers in het belang van de organisatie denken en handelen vanuit hun eigen potentieel. Pas dan kan je als leider de collectieve ambitie van de organisatie realiseren. Je overtuigingen zijn je kompas; je waarden vormen de richtsnoeren die je vertellen waar je naar toe moet. Zo is je persoonlijke reis onderdeel van de gezamenlijke ambitie van de organisatie.

Waarden spelen in de huidige tijd een belangrijke rol, omdat waarden richting geven aan de keuzes die we moeten maken, en de interacties die we hebben met mensen in onze omgeving. Waarden geven richting aan wat je doet: ze vormen de stuwende energie van waaruit mensen worden gedreven een bijdrage te leveren aan wat ze als ‘het goede’ zien. Waardegedreven leiderschap is niet voorbehouden aan bestuurders en managers, maar is een opdracht voor iedere medewerker in de organisatie. Het gaat om persoonlijk leiderschap. Eén van de belangrijkste boodschappen van professor Gabriël Anthonio is hierbij: “Zorg dat je niet vervreemd raakt van dat wat er écht toe doet. In een wereld van volstrekt doorgeschoten organisatiedrift verspillen we energie aan dingen die er in wezen niet toe doen en gaan we langzaam dood.”

“Leiderschap is ook het vermogen de ander mee te krijgen”

In een snel veranderende omgeving is flexibel leiderschap onontbeerlijk. De vraag is hierbij hoe wendbaar leiders zijn: kun jij als leider flexibel tussen stijlen switchen, adaptief nieuwe leiderschapsstijlen aanleren en snel inspelen op de specifieke behoeften van de mensen en de situaties die jij wilt beïnvloeden? Leiderschap is ook het vermogen de ander mee te krijgen. Meer is het volgens professor Ron Meyer niet. Een van de meest gangbare definities die op een wonderbaarlijke manier breed omarmd wordt, is het verschil tussen de visionaire leider en de dagdagelijkse manager. De manager is een soort sukkel die doorlopend alle dingen regelt, terwijl de leider de herder is die als een profeet de toekomst weet te voorspellen. Waarom zou dat nou leiderschap zijn? Ron Meyer brengt het terug naar de basics. De definitie ligt al in het woord zelf verscholen. To lead is when others follow.

De dienende leider

Leiders die zich in een dienende rol kunnen opstellen, kunnen structurele (maatschappelijke) veranderingen op gang brengen, zo stelt Robert Greenleaf. Dienende leiders die niet alleen in staat zijn vanaf een afstand het verleden te analyseren, maar ook vanuit die positie in de toekomst kunnen kijken. Te veel mensen stellen zich volgens Greenleaf tevreden met een rol als criticus of deskundige. Er is te veel intellectuele haarkloverij, te veel terugvallen op onderzoek en te weinig wil om harde en riskante taken ter hand te nemen. Belangrijke karakteristieken van een dienend leider zijn onder andere luisteren, empathie, overtuigen en vooruitzien. De dienende leider zet zich daarbij in voor de groei van mensen en hij gelooft in de intrinsieke waarde van mensen. Volgens professor Mathieu Weggeman zijn er vijf aspecten in het gedrag van een manager waaraan je kunt herkennen of hij of zij de stijl van dienend leiderschap hanteert:

• samen met de medewerkers een collectieve ambitie ontwikkelen
• professionals inspireren en betrekken bij de strategie in plaats van motiveren
• luisteren naar wat er op de werkvloer speelt
• outputduidelijkheid en feedback geven
• assertief optreden tegen mensen die niet goed zijn in hun vak

Talentmanagement

Een belangrijke uitdaging voor organisaties in de 21e eeuw is ook hoe om te gaan met beschikbare talenten. Talentmanagement houdt in dat je ervoor zorgt dat jouw organisatie kan blijven voortbestaan, en dat je daarvoor de juiste mensen aantrekt en behoudt. Het gaat om vinden, binden en boeien van medewerkers, aldus professor Lidewey van der Sluis, één van de sprekers tijdens de collegereeks. Maar ook om afvloeien, als mensen niet passen bij de missie, visie en strategie van jouw organisatie. Talentmanagement begint in de boardroom: daar bepaal je wat voor organisatie je wilt zijn en wat voor mensen daar vervolgens bijpassen.

“Om te kunnen voldoen aan de eisen van de toekomst is een nieuw leiderschapsprofiel nodig”

‘Oude leiders’ zijn volgens professor Freek Peters vaak niet meer in staat om de uitdagingen van nu en straks effectief het hoofd te bieden. Er is in tien jaar veel veranderd in de wereld van het leiderschap. Het speelveld voor leiderschap is beduidend complexer geworden. Om te kunnen voldoen aan de eisen van de toekomst is een nieuw leiderschapsprofiel nodig. Dit nieuwe profiel heeft volgens Peters grote gevolgen voor de managementopleidingen en talentenpools. De nieuwe leiders zijn misschien niet de ambitieuze MBA-studenten aan de business-schools, maar bevlogen ondernemers met een maatschappelijke missie.

Collegereeks ‘De Stijl van de Leider: over de uitdagingen van leiderschap in de 21e eeuw’

Acht avondcolleges van elk drie uur over de belangrijkste thema’s en uitdagingen in hedendaags leiderschap, zoals waardegedreven leiderschap, de rol van inspiratie, de invloed van complexiteit en het belang van flexibiliteit. De colleges worden verzorgd door topwetenschappers van verschillende Nederlandse universiteiten, zoals prof. René ten Bos, prof. Lidewey van der Sluis, prof. Mathieu Weggeman en prof. Gabriël Anthonio. Een absolute aanrader voor iedere manager die de ambitie heeft om een echte leider te worden! Meer informatie en aanmelden.