Economisch weerbericht (32): Nature’s coming-out

22 mei 2009, 08:16

{title}Koud was de wereld bekomen van de Grote Depressie, toen het tijdschrift Economica een vrij belangrijke 9 pagina’s publiceerde van een onbeduidend Brits broekje. “The Nature of the Firm” verscheen in 1937 en ruim een halve eeuw later later kreeg Ronald Coase de Nobelprijs, omdat hij zijn gedachten samenhangend en overtuigend had uitgewerkt. Tegenwoordig worden we doodgegooid met inzichten over het bestaansrecht van organisaties maar over een andere boeg. De laatste bestseller is van Jim “Good to Great” Collins en heet “How the Mighty Fall: And Why Some Companies Never Give In”. Inderdaad, grote bedrijven donderen om, maar sommige geven zich nooit gewonnen en lijken het eeuwige leven te hebben. Is dit wellicht een nieuwe economische natuurwet?

Coase, die eind volgend jaar 100 wordt, was de eerste die dieper groef dan de observatie, dat door de oogharen beschouwd markten wel zo’n beetje efficiënt zijn. Coase beet zich hierin vast en terecht, want een spade dieper gaan dan marktefficiëntie is natuurlijk wel handig wanneer economische ontwikkeling de pan uitrijst, zoals in de jaren 20 en 30. Pas een halve eeuw nadien begonnen transactiekosten en de verwerving van rechten in maten en soorten, de twee centrale punten van Ronald Coase, als systeempijlers geaccepteerd te raken. Bovendien, en dat is belangrijk, had Coase in het begin geen flauw idee van de impact van zijn ideeën. Hij had gewoon een nieuw empirisch puzzeltje te pakken, waar de heersende opvatting zich niet mee bezighield.

In retrospect geeft het aan, dat de snelheid waarmee de economie zich ontwikkelt in tijden van technologie, kennis, skills en globalisering verdraaid goede studie en extrapolatie behoeft. De “natuur” van het beestje ontwikkelt zich onderhuids door en tijdens de “coming out” blijkt dan ineens dat de ontwikkeling niet adequaat in de hand kan worden gehouden – hoezo H1N1 en de volgende mutatie van H5N1? Een griepje op zijn tijd is goed voor de weerstand, maar wat als er zich een Grote Griep heeft ontwikkeld? Kennelijk is er het nodige gemuteerd in het ecosysteem van onze economische levensader en immuunstelsel.

Een kwestie van “Nature’s coming-out”. Wat er dan gebeuren moet, is niet evident. Wat hebben we niet in de hand, en vooral: wat zien we over het hoofd?

Zo is tegenwoordig iedereen het er wel over eens, dat de Grote Depressie in de Verenigde Staten beter had uitgepakt als onder meer de National Industrial Recovery Act er niet was geweest. Bij de maatregelen van nu zijn we erop gespitst de fouten van toen niet te herhalen. Dat is uitstekend, maar is het (deels) niet (noodzakelijkerwijs) zo, dat bijvoorbeeld “The Nature of the Firm” als economische systeempijler ongemerkt beslissend is doorgeëvolueerd?

In de presentatierede bij de uitreiking van de Nobelprijs voor Economie in 1991 aan Ronald Coase werd diens probleem op de volgende noemer gebracht:

“A firm may be regarded as an island of administration in a sea of contracting, in “the sea of markets”. If we look out across the economy, we find that it is an archipelago. But why is it an archipelago? Why is it not an open sea of simple contracts between separate individuals? And why are there so many small islands, that is, why are they islets rather than a few large continents?”

Vandaag zijn onder meer “free” en “social” nieuwe factoren in de arena van transactiekosten en rechten. Maar er zijn er meer – veel meer, in de bedrijfsmatige en financiële sfeer. Blijken nu niet alle nieuwe rechten, mogelijkheden, maar zeker ook plichten, mijnen te zijn in het hele transactiekostenveld, die overal om ons heen uiteen kunnen spatten, als de zekeringen in het myceleum niet op tijd worden vernieuwd?

Een groot deel van die zekeringen waren te zeer puur financieel van aard: slechte leningen, die nu naar een Afvalbank (Bad Bank) moeten, lees: de overheid. Maar wat “The Nature of the Firm” betreft, is volstrekt duidelijk dat de COMBI van Product Leadership, Operational Excellence en Customer Intimacy tegenwoordig het verschil maakt om anno 2009 een Collins-company te kunnen zijn, die nooit opgeeft. Steve Ballmer spiegelde hier verleden week Thought Leadership, Business Leadership en People Management als leiderschapskwaliteiten tegenaan.

In het tijdperk van “free” en “social”, de tijd van Trust, Transparency & Technology, liggen de genoemde drie combi’s ten grondslag aan een profitabel transactiekostenspel dat de komende tijd weer meekan. De coming-out van deze nieuwe mutant maken we nu mee. Laten we snel onze systeemtransparantie erop aanpassen.

Jaap Bloem
Research Director Sogeti/VINT bij Sogeti/VINT

Jaap Bloem is in IT since the PC and now a Research Director at Sogeti/VINT. In his days at KPMG Consulting he co-founded the IT Trends Institute. Jaap was a publisher of IT books and editor in chief of IT magazines at Wolters Kluwer. Before coming to VINT, Jaap was the Marketing Executive for the Dutch Chapter of ISOC, the Internet Society. Jaap has co-authored many books and articles, and loves to develop and evangelize ground-breaking thought and insight together with colleagues and partners. Jaap Bloem is in augustus 2018 overleden.

Categorie
Tags

9 Reacties

    Arnoud Rademaker

    En als we dan in de kroeg toch met één of andere metaalsoort moeten afrekenen, dan betaal jij de rekening met kwik omdat je zo’n pesthekel hebt aan de goudgele kleur van het goud. Ik zorg dat ik wel wat van dat goudhaantje gekocht heb. Doe dan wel eventjes een paar stevige bretels aan! Het is geen gezicht als je elke keer je broek op moet ophijsen als gevolg van het feit dat je teveel kwikbetaalmiddel in je zak hebt gestoken. Maar goed, dat terzijde.

    Volgens mij moet het huidige oplossend vermogen, hoe goed bedoelt ook, een klap in het gezicht van de spaarders. Immers, degenen die jarenlang hebben gespaard en onder de ‘maat’ hebben geleefd ten opzichte van degenen die een iets te grote broek aan hadden getrokken, blijven alsnog met lege handen achter. Zowel in Nederland als wel in Azië. Ik vermoed dat er grote veranderingen plaats zullen vinden.

    Nederland

    Ik krijg de indruk dat bij ons de huizenprijzen niet mogen zakken. Iedereen is in rep en roer. Het is onmogelijk om te voorkomen dat de huizenprijzen gaan dalen. Het is ook een onnatuurlijk proces om dit te willen. De economie bestaat uit een proces van vraag en aanbod. Op zich is er ook niets mis mee. Zeker niet voor huizenbezitters die gewoon zoals vroeger elke maand een gedeelte van de hypotheek aflossen. Maar ja, wie doet dat nog? Zij zien alleen hun papieren vermogen slinken. Hier komen we gelijk bij het kernprobleem terecht. Volgens mij is iedereen in rep en roer omdat er, zo lijkt het, te weinig mensen zijn die kunnen rekenen op een groot papieren vermogen. Voor huizenbezitters met torenhoge schuld is een sterke daling van de huizenprijs natuurlijk een ramp. Laat daar geen misverstand over bestaan.

    Voor degenen die jarenlang hebben gespaard komt het onbetaalbare huis nu dichterbij dan ooit. Tot voor kort zagen zij de kloof tussen het spaarbedrag en de benodigde hypotheek alleen maar groter worden omdat de huizenprijzen sneller steeg dan men maandelijks opzij kon leggen. Als er allerlei ondersteunende maatregelen worden genomen zodat de huizenprijzen kunstmatig hoog worden gehouden, worden zij nooit in staat gesteld om hun spaargeld te gebruiken voor de aankoop van hun droomhuis. Als puntje bij paaltje komt worden zij gestraft voor het feit dat anderen een te grote broek hadden aangetrokken en nu worden geholpen om te voorkomen dat de broek niet van de kont afzakt.

    Azië

    Het feit dat er allerlei ondersteunende maatregelen worden genomen, bijvoorbeeld zoals jij noemt met een ‘Bad Bank’, met als doel om het proces van het ongebreidelde consumeren weer op gang te helpen is in feite een klap in het gezicht van de spaarzame Aziaat. Immers, Aziaten consumeren niet veel maar sparen nog zo’n 25 procent van hun inkomen voor hun oude dag. Als zij zich gaan realiseren, en volgens mij doen zij dat ook, dat zij hun geld beleggen in onder andere Amerika en vervolgens zien dat er verkeerd geld uit het systeem wordt getrokken zodat men weer verder kan gaan met het kopen van luxegoederen, zien zij hun duur bij elkaar gesprokkelde goede geld in een beerput verdwijnen. Volgens mij raken we hier (ineens) een ander actueel kernprobleem. Namelijk, het feit dat men zich begint af te vragen of het geld ooit terugkomt.

    Naast een economisch motief kan ik me ook een ethisch motief voorstellen waarom men zich onder andere in Azië begint af te vragen of het wel zin heeft om Amerikaanse schuldpapieren te kopen. Waar de twijfels begonnen over Engeland, lijkt op de financiële markten nu ineens door te dringen dat dit ook kan overslaan naar de Amerikaanse markten. Een zorgelijke ontwikkeling! Aziaten zullen vermoedelijk een hogere rentevergoeding vragen voor hun geld of zullen er voor kiezen om minder aan Amerika te gaan lenen. Niet voor niets daalt de dollar sterk en stijgt in Amerika de lange rente.

    Helaas, kan Obama hier ook niet zoveel aan doen. Hij erft een BAD SITUATIE van zijn voorganger. Het probleem is dat zijn idee om de economie aan de praat te krijgen met het opgang brengen van de leencarrousel, hij zelf niet meer zo makkelijk kan lenen. Lopen zijn stimuleringsprogramma’s dan gevaar? Dat is nog maar de vraag.

    Alles zal te maken hebben met de keuze van landen die voorheen veel geld aan Amerika uitleenden omdat zij hier ook een voordeel uit haalde. Namelijk, de mogelijkheid om te exporteren. Nu de export lijkt weg te vallen, heeft China er ook minder belang bij om geld uit te lenen. Het zal mij niet verbazen als zij dit geld in hun eigen land investeren om daar de binnenlandse vraag te stimuleren. Het financiële stelsel van Amerika en daarmee ook van ons loopt dan ernstige averij op. De welvaart vermoedelijk ook. We zullen dan echt een tandje terug moeten! Laten we hopen dat het niet zover komt.


    22 mei 2009 om 21:11
    Arnoud Rademaker

    Sinds S&P de outlook voor Groot-Brittannië naar beneden heeft bijgesteld wordt het scenario van Tegenlicht ‘De dag dat de dollar valt’ met de dag reëler. Zie: http://www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/24877874/items/24895355/ )

    Het feit dat de Amerikanen eindelijk lijken te gaan sparen zal de dollar op langere termijn kunnen ondersteunen. Op korte termijn zal de economie hierdoor juist verder verzwakken omdat de Amerikaanse economie voor circa zeventig procent van de economische groei wordt beïnvloed door het uitgavenpatroon van de consument. Het is de vraag of men nog op tijd is om de val van de dollar te stuiten. Steeds vaker wordt hier hardop over gesproken. Zie: http://www.nujij.nl/peter-schiff-dollar-hits-2009-lows.5705392.lynkx .


    23 mei 2009 om 07:10
    Arnoud Rademaker

    Transparantie? Tja, sinds men in Amerika in 2006 is gestopt met de publicatie van de toename van de geldhoeveelheid (M3) is het voor buitenstaanders onmogelijk te beoordelen hoeveel geld er nu in omloop wordt gebracht. De FED voert als officiële reden aan dat de publicatie hiervan te duur is geworden.

    Zo zie je maar weer Jaap, op een gegeven kunnen we je columns steeds vaker terug koppelen aan actuele en historische ontwikkelingen :-).

    Het gebrek aan transparantie kan wel eens fnuikende gevolgen hebben. Een knagend gevoel van wantrouwen kan ineens omslaan in paniek. Heldere momenten kunnen soms plotseling ontwaken, nadat we soms na een jarenlang met een vaag gevoel hebben geleefd:‘Er klopt iets niet’.

    Hopelijk weet Obama het vertrouwen weer te versterken door de transparantie te vergroten. Tenzij men zoveel heeft bijgedrukt dat iedereen zich kapot schrikt. Tja, dan zijn de rapen gaar.

    Zie:

    http://www.inveztor.nl/pagina/blog/view/2296

    http://www.kennislink.nl/publicaties/monetaire-struisvogelpolitiek

    Zo, nu ga ik genieten van het weekend.

    Goed weekend,

    Arnoud


    23 mei 2009 om 08:23
    JaapBloem

    Beste Arnoud, Prima ondertimmering van hoe de huidige grote “coming-out” van de Economische Natuur niet in effect kan worden voorspeld. Je punten hebben allemaal te maken met de glijvlucht van het prachtige toestel dat zonder motoren en zonder kaart in slecht weer aan de grond moet worden gezet. Vergeleken met de Grote Depressie maken we daar geen fouten, zo is de claim, maar dat wil slechts zeggen: we doen wat ze toen verzuimden en we doen niet wat indertijd aantoonbaar averechts heeft gewerkt. Het is een noodzakelike voorwaarde maar bij lange na geen voldoende. Immers, geen fouten maken in die zin garandeert vanzelfsprekend geen succes in een ontelbaar malen complexere en dorpsere wereld van transactiekosten en rechten/plichten. Daarbij komt het eigen hachje, waarvan we nu nog maar een fractie hebben gezien. Daarbij komt ook, dat Azië vanwege omvang en vanuit een lage en snel opkomende welvaart veel autarkischer kan optreden dan bijvoorbeeld Amerika, ook al denken we dat ze onze waarden, normen en wensen volgen vanuit de wetenschap dat ze dan uiteindelijk nog beter af zullen zijn. Geloof maar niet dat die lange termijn nu zo heel veel meer boeit, en met name daarin ligt het nieuwe-fouten-maken besloten. Aan het eind van deze eeuw spreekt men vast en zeker van een paar verklaarbare maar fatale fouten. De Economische Natuur heeft zijn loop gehad. Dat in die turbulente loop ondernemingen het beste goed kunnen omgaan met de drie Boter-Kaas-Eeieren-combi’s Product Leadership, Operational Excellence, Customer Intimacy (1: Firm); Thought Leadership, Business leadership, People management (2: Leadership) en Trust, Transparency, Technology (3: Foundation) staat als een paal boven water.


    23 mei 2009 om 11:37
    Arnoud Rademaker

    President Obama: ‘het geld is op, nu ‘! Zie: http://www.rtl.nl/(/financien/rtlz/nieuws/)/components/financien/rtlz/2009/weken_2009/21/0524_1715_obama_het_geld_is_op.xml )

    De crisis lijkt steeds meer om zich heen te grijpen. Het dreigt nu echt uit de hand te lopen. Beleggers hebben de afgelopen maanden systematisch het slechte nieuws genegeerd (cognitieve dissonantie). De koersen lijken al weer op hun retour te zijn.

    Op Beursplaza heb ik dinsdag j.j dertien argumenten genoemd waarom de koersstijging op z’n einde lijkt te lopen (www.beursplaza.nl/web_analyses.asp?type=columnist&id=265&analyse=47702 ). Het feit dat deze column tot één van de meest gelezen columns behoort zegt niet zoveel over mijn column, maar zegt veel meer over de onluikende onrust en de onzekerheid die het beleggersentiment teistert.

    Het bovenstaande bericht ‘het geld is op’ zou een dramatisch keerpunt kunnen worden voor de Amerikaanse geschiedenis. Wil China hen nog geld lenen? Wat betekent dit voor de dollar, voor de rente, voor de koersen, voor de pensioenfondsen en voor de stabiliteit in de wereld?

    Het is niet ondenkbeeldig dat een nieuwe regio de macht overneemt of dat er een nieuwe wereldmunt komt. Zoals, hier al eens is geschreven kon de goudstandaard wel weer eens worden ingevoerd. Niet voor niets heeft China recentelijk 450 ton goud ingekocht.


    24 mei 2009 om 16:00
    Kees van Ravenhorst

    Werd op deze disicussie gewezen door door mijn in de US wonend neefje, die zich uiteraard terecht zorgen maakt om de dollar en daarmee de positie van de US als wereldmacht. Wat ik eigenlijk wilde toevoegen is dat er teveel wordt gekeken naar of vergeleken met de Great Depression (jaren 1930). De historische vergelijking met de wat mij noemen de “Lange Depressie” (die overigens ooit de Great Depression werd genoemd, maar bij gebrek aan terminologie dus de Lange Depressie werd – die van 1870-1890) lijkt mij veel reeeler. Aan de jaren 1930 ging vooraf, in Faulkner’s Amercian Economic History, de periode van de Great Delusion, voornamelijk voortvloeiend uit de Eerste Wereldoorlog. De oorzaken van de huidige crisis zijn van geheel andere aard dan die in 1930. Het is dan ook een gevaarlijke diagnose te zeggen dat we niet de fouten van de 1930 moeten maken, en dat het dus goed is dat we met overheidssteun de economie staande moeten houden. Mij komt dat voor als een nieuwe periode van de “Great Delusion”. Dit gezegdhebbend, er zijn weinig alternatieven. Ter geruststelling voor mijn neefje, de dag dat de dollar valt, vallen we allemaal, vroeger of later. Als we er maar vanuit dat het economisch de komende twintig jaar nog al tegen zal vallen, valt er met deze crisis best te leven. In mijn kristallen bol zal de geschiedenis onze tijden en hierna kenschetsen als de “Lange Recessie”.


    29 mei 2009 om 06:31

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!