Komt de recessie?
Marketing is nu typisch zo’n vakgebied dat erg onder invloed staat van de conjunctuur. Hoewel goede marketing en vooral branding natuurlijk ook door zou moeten gaan in de mindere tijden, zie je doorgaans toch een flinke terugloop in advertentiebestedingen en marketing activiteiten. De vraag is dus: komt er een (echte) recessie in Nederland?
Ik denk van niet, hoewel we wel goed bezig zijn elkaar er één aan te praten. Hierbij wil ik wel de nadruk leggen op Nederland, want Amerika is een andere situatie. En hoewel we natuurlijk last, veel last, zullen hebben van een recessie in de USA zal de impact minder groot zijn dan velen beweren. Tenminste, dat zegt mijn gevoel, en ik zal uit proberen te leggen waarom.
Het eerste punt is eenvoudig en heeft te maken met de wereld economie als geheel. De grondstofprijzen staan nog steeds op record hoogten. Voor goud is dat logisch, dat is een vluchthaven. Olie kan je op dit moment misschien ook nog zien als vluchthaven voor kapitaal, maar alle grondstoffen, ook voedsel, zijn extreem duur. Dit is volledig tegenstrijdig met een wereldwijde recessie, immers, als we terugloop hebben van geld en uitgaven gaan we besparen. Wet van vraag en aanbod is dan eenvoudig, de prijzen dalen. Dat is niet zo en aangezien de problemen al lang bestaan en breed uitgemeten zijn is dit een teken aan de wand. Amerika heeft problemen, maar voor de rest valt het wel mee.
Punt twee is de werkgelegenheid. De werkeloosheid staat laag, op 4,2%, aldus het CBS. Als je iets dieper in de cijfers kijkt zie je al tijden een dalende trend, met jaargemiddelden van 6,5% in 2004 & 2005 naar 5,5% in 2006 naar 4,5% in 2007. Met de vergrijzing, waarbij ongeveer 15% van de arbeidsmarktpopulatie met pensioen gaat de komende 5 jaar zie je dat er werk in overvloed is. Dat wil dus eenvoudigweg zeggen dat ook al hebben we een tegenvallende economie, er nog steeds meer dan genoeg werk is. En als er werk is verdienen we geld en dat geven we uit. Werkeloosheid is de primaire factor van een recessie en de vergrijzing helpt ons in dit geval dus de dalen minder diep te maken.
Een andere tegenstrijdigheid is de bekendmaking vandaag dat de huizenprijzen wederom gestegen zijn. En niet zo’n beetje, maar liefst 4,5%. Dat wijst niet op een recessie. In Amerika zie je inderdaad huizenprijzen dalen, doordat daar de hypotheek crisis ernstig woed. Hoewel wij als Nederland wel het dikst beleende land zijn ter wereld (voor iedereen die denkt dat dat de USA is, helaas, het percentage van ons inkomen dat beleend is is veel hoger dan in de VS), hebben we in Nederland een redelijk stabiel en georganiseerd systeem. Wij kijken namelijk beter naar alle leningen en hoewel de regels wel erg ruim zijn geworden de laatste jaren valt het nog relatief mee. Wij kennen weinig verplichte verkopen van woningen en daarmee blijven de huizenprijzen op pijl.
Is er dan niets negatiefs? Natuurlijk wel. Meer dan genoeg. Een opmerking van Greenspan dat dit de ergste crisis is sinds WO II kan je niet negeren. En Bear Stearns is niet voor niets omgevallen en overgenomen, en dat komt niet enkel omdat de topman zat te bridgen tijdens de crisis. Natuurlijk is er een crisis en hakt het er hard in als schulden niet kunnen worden terug betaald. Het geeft vooral het probleem van een deel van het financiële systeem aan. Financiële mensen (met name in de USA toch maar weer) zoeken alle manieren om zo snel mogelijk zo veel mogelijk winst te maken. Dit ongeacht de risico’s die het met zich meebrengt. Dat dit pleit voor een ‘zwarte lijst’ in de financiële sector voor mensen die dergelijke zaken hebben bedacht of toegestaan lijkt me evident (hoewel ik daar niemand over heb gehoord), maar dat is een andere discussie.
En natuurlijk verlaagt de Fed de rente niet zomaar met 0,75% als er niets aan de hand is. En dit heeft natuurlijk veel impact op de wereld economie, want het verschil tussen de rente in Europa en de VS is nu wel heel groot, waardoor er meer Dollars omgezet worden naar Euro’s en dus de Dollar verder onder druk komt te staan.
Maar ook in de USA zijn er veel zaken die opmerkelijk zijn en niet wijzen op een recessie. Immers, zou Visa een record bedrag kunnen ophalen met hun beursgang als het financiële systeem op instorten staat? Al helemaal Visa, immers, credit card maatschappijen hebben veel risico van niet terug betaalde leningen als het mis gaat.
Opvallend is ook dat online advertising volgens onderzoek nauwelijks getroffen zal worden door een recessie, als die al komt. En dat ook Google, hoewel het aandeel heel sterk gedaald is, ook alle vertrouwen in de toekomst zegt te hebben.
Tot slot beleven vacaturebanken nog steeds hoogtij dagen qua aantal postings. Dus er is nog erg veel vraag naar werknemers. Als de Nederlandse bedrijven zouden geloven dat er een recessie aan zou komen zou men nu wel iets terughoudender zijn in het aannemen van nieuw personeel.
Samenvattend geloof ik dus niet dat we een echte recessie krijgen, mits we deze ons ook niet aanpraten. Natuurlijk zullen we hinder ondervinden van de problemen in Amerika. En natuurlijk zullen bedrijven zoals Ahold en Corporate Express die heel veel doen in Amerika veel last krijgen. En ja, daar hebben dan hun Nederlandse leveranciers ook weer last van wat inhoud dat we er als geheel last van zullen hebben. Echter geloof ik niet in een wereldwijde teruggang van de economie en denk ik dat we in Nederland redelijk veilig zijn. Wel is het nu belangrijk om selectief te zijn wat betreft bedrijven waarmee je zaken doet en waarin je belegd, want de verschillen in winsten zijn er en er zullen faillissementen komen. De koersen zijn natuurlijk fors gedaald en dat heeft altijd een impact, maar de vraag is hoe lang de cijfers m.b.t. economische groei en goede bedrijfsresultaten (naast natuurlijk ook slechte) moeten aanhouden voordat deze ook weer langzaam terug gaan naar oude niveaus. De online media zullen misschien nog wel het minste impact voelen, aangezien bij een teruggang er gekeken wordt naar rendement en dit doorgaans online toch een stuk hoger is per geïnvesteerde euro dan offline.
Freelance professioneel bemoeial. Kijkt altijd naar het fundamentele probleem, niet de quick fix. Centrale focus zijn de (online) dialogen met klanten, stakeholders, medewerkers en toekomstig medewerkers (afhankelijk van de opdracht). Actief als interim community manager, projectleider voor nieuwe corporate recruitmentsites, adviseur bij verschillende start ups en inspirator m.b.t. de toekomst van werk (de arbeidsmarkt van de 21e eeuw).
Interessante post. De vorige resessie hebben we ons zelf aan laten praten en de overheid deed er daarna nog een fiscaal schepje bovenop. Met als gevolg een flinke dip.
Olie zie ik overigens niet als “vluchthaven voor kapitaal”, maar meer als speculatie instrument. Het aanbod is momenteel groter dan de vraag. De stijging betreft vooral de “futures” op olie en dat is pure speculatie..
@Nigel ik probeer zoveel mogelijk kengetallen erbij te pakken, maar ze spreken elkaar natuurlijk deels tegen. Consumenten vertrouwen is niet goed bijvoorbeeld, maar de werkeloosheid daalt nog. Bedrijfswinsten zijn heel gevarieerd, positief en negatief. Ontslagrondes worden tegen gesproken met aantal openstaande vacatures. Het is erg dubbel, vandaar dat ‘ik geloof’.
Stagflatie is bijna gelijk aan recessie, stagnerende economie (0% groei) met inflatie. Inflatie valt nog meer en de economie groeit nog en zal dat volgens CPB (die had ik hier niet bij zitten nog) dat nog even blijven doen.
Maar je hebt wel gelijk, het onbehagelijke gevoel maakt je voorzichter, echter, de huizenprijzen stijgen nog en er wordt nog veel geconsumeerd. Het is zo tegenstrijdig.
@Nigel dat bericht (staat ook gelinkt trouwens) is ook tweeledig uit te leggen. Evenveel werkelozen, maar wel op een bijzonder laag niveau, minder dan ‘prettig’ voro de arbeidsmarkt.
Volgens mij zitten uitzendbureaus aan de voorkant van een cyclus en plukken dus de eerste vruchten van positieve invloeden en vangen de eerste klappen op wanneer het minder gaat. In die branche zie ik momenteel dat er onder kostprijs wordt geleverd en dat uitzendcontracten en masse worden opgezegd. Daarop gebaseerd gaat het niet de goede kant op.
Is het stijgen van de huizenprijzen juist geen teken dat er een recessie in aankomst is? In tijden dat men hoge inflatie verwacht of ervaart, ziet het grote publiek vastgoed prijzen vaak de beste investering. Dit verhoogt de vraag, waardoor de huizenprijzen stijgen. Zeker als de huizenprijzen sneller stijgen dat het salaris lijkt mij dit een slecht teken, omdat kopers een blijvende groei van de vastgoedprijzen en een constant blijvende lage rente in hun aankoopbeslissing verrekenen (wat natuurlijk desastreuze effecten heeft indien dat omkeert). Zeker als krediet voor woningen gemakkelijk te verkrijgen valt, wordt dit effect juist versterkt. Immers, dit leidt tot de aanschaf van te dure woningen die in veel gevallen nauwelijks betaald kunnen worden (een ontwikkeling die inmiddels al zichtbaar is op de Nederlandse markt).
Ik denk dat daarom de kans op verhoging van de werkloosheid, dalende huisprijzen, of stijgende rente een domino effect kan veroorzaken (waarbij door de aankomst van een recessie steeds meer mensen hun woning niet meer kunnen betalen), wat leidt tot een recessie. Immers, de hoge vastgoedprijzen in Japan vormden een goede indicator voor de aankomende crisis eind jaren negentig. En dit is nu ook zichtbaar op de Amerikaanse markt, en begint een gevaar te vormen voor de Europese markt (waar sommigen de overwaardering van vastgoed nog hoger schatten).
@Michel: ik denk dat je nu zakelijk vastgoed en particulier vastgoed door elkaar haalt. De vastgoedprijzen in Japan was namelijk zakelijk vanuit zakelijke beleggingen. Grappig genoeg hebben de Japanners namelijk heel weinig koopwoningen en veel huurwoningen hoorde ik laatst.
De stijgende huizenprijzen in Nederland klinkt de theorie die je neerlegt leuk, maar in de praktijk zie je dat als er echt een neerwaartse spiraal aankomt ze juist stabiliseren en zeker niet hard stijgen. Want dat deel van het verhaal klopt wel, men kijkt naar het inkomen, de zekerheid en of men het kan betalen.
Beste Bas,
Je kent mijn mening. Toch kan ik het niet laten om te reageren op een aantal items.
Huizenprijzen:
De huizenprijzen zijn inmiddels aan het dalen. Niet ten opzichte van 12 maanden geleden, maar wel ten opzichte van het hoogste punt zoals deze in augustus 2007 werd bereikt. De huizenprijzen zijn volgens mij in het verleden aangejaagd door de leencapaciteiten. Deze is voortdurend opgerekt. Momenteel zit hier de klad in. Sterker, het schijnt dat de kredietverstrekkers hogere eisen stellen.
Werkloosheid:
De werkloosheid is ook alweer aan het stijgen. Niet ten opzichte van 12 maanden geleden, maar wel ten opzichte van vorige maand.
Consumentenvertrouwen;
Het consumentenvertrouwen is inmiddels tot een 9 maandsdieptepunt gedaald.
Het producentenvertrouwen:
Is ten opzichte van vorige maand gedaald.
Grondstoffen;
De vlucht naar grondstoffen staat volgens mij veel meer een teken van het zoeken van overtollig geld naar veiligheid en om het geld te beschermen tegen inflatie. De Centrale Bankiers pompen zoveel geld in de markt dat de geldhoeveelheid alsmaar toeneemt. Dat geld moet ergens heen.
Inflatie;
De inflatie holt de koopkracht uit. Inmiddels kan 15 % van de huishoudens niet meer of zeer moeilijk rondkomen. Volgens mij was dit vorig jaar nog 10 %. Maar dat weet ik niet zeker.
Aanpraten van een recessie;
Volstrekte onzin. Consumenten ervaren hogere prijzen, zien ontslagrondes op zich afkomen, zien dat banken elkaar niet vertrouwen en elkaar daardoor geen geld durven uitlenen, zien dat er miljarden moeten worden afgeschreven, zien dat banken failliet dreigen te gaan, zien dat de koersen met 30 à 40 procent zijn gezakt en merken dat de beleidsmakers de ernst van de situatie aanvankelijk hebben onderschat. Ze praten elkaar niets aan, maar zijn bezorgd. Er ontstaat een mond op mond bezorgdheideffect.
Economische cyclus
Het is altijd zo geweest dat na een periode van voorspoed er een periode van tegenspoed komt. De Amerikanen hebben dit aan het begin van deze eeuw weten uit te stellen door de rente fors te verlagen. Dit gaat zich nu wreken. Het schijnt dat ook het MKB door de kredietcrisis wordt getroffen, zo las ik in het FD. Dit is toch de banenmotor?
Media-advertenties
Ik ben geen marketingman. Wel weet ik dat de financiële sites minder bezoekers gaan trekken tijdens de huidge dalende fase. De beursomzetten nemen af. Inmiddels zijn deze al zo’n 10 procent gedaald. Daarom lijkt me de overname van de IEX Media Groep niet zo’n handig gekozen moment. Tijdens de vorige dalende fase hielden zo’n half miljoen beleggers mee op. Ook daalde het aantal abonnees van de Vereniging Effectenbezitters. Volgens mij hadden ook de beleggingstudieclubs te lijden van de sterke teruggang van de AEX. Banken lopen inmiddels veel transactiekosten mis.
Dollar
De wereld is met elkaar verweven. De dalende dollar zal zijn effect nog moeten hebben op de bedrijfsresultaten van veel ondernemers.
Tot slot,
De meeste problemen zitten nog aan de achterkant van de economie. Inmiddels komen zij tevoorschijn en uiten deze zich in reorganisaties, een nog kleine groep van aangekondigde faillissementen en een lagere voorspelling van de OESO wat betreft de economische groei.
Helaas willen mensen alleen maar horen dat het altijd en voor eeuwig goed blijft gaan. Zo is het nog nooit geweest. Waarom zal het dit keer anders gaan?
@Arnoud: je weet de cijfers mooi te verdraaien, maar eerlijkheid gebied te zeggen dat je toch niet al te veel kaas hebt gegeten van onderzoek. Natuurlijk is in januari de werkeloosheid gesteden t.o.v. december. Dat is namelijk al zo lang als we het meten het geval, dat heet seizoensinvloeden. December = feestmaand = veel extra tijdelijk personeel in winkels en voor kerstpakketten en zo. Huizenprijzen liggen in de winter altijd lager dan in de zomer.
Ik zeg niet dat ik de wijsheid in pacht heb, maar je moet wel appels met appels vergelijken en wat jij doet is precies wat je zegt dat onzin is: mensen een recessie aanpraten. Je vergelijkt onvergelijkbare cijfers, je roept over ontslagrondes terwijl de werkeloosheid erg laag is (wat niet kan). Dat is paniekzaaien.
Deze discussie wil ik graag aanzwengelen en je hebt een aantal duidelijke punten. Ik gaf al aan, je kan de cijfers vaak voor meer zaken uitleggen. Jij weet alles negatief uit te leggen, waar ik de positieve route kies.
En ik heb je al eerder gesteld waarom ik geloof dat het dit keer anders zal zijn. Daar had je toen geen antwoord op, misschien nu wel? Dat heet vergrijzing. Voor het eerst hebben we te maken met een dalende arbeidsmarkt populatie. Voor het eerst, dat is uniek. Daarom is het nu anders. Want wat brengt krimp en recessie? Werkeloosheid en geldgebrek. Maar we hebben geen geldgebrek (je zegt zelf al, het geld moet ergens heen). En werkeloosheid komt er niet, want er is teveel werk.
Dus ik wil je vraag graag counteren met een wedervraag. Waarom is het volgens jou mogelijk dat er een recessie komt als het onmogelijk is dat de werkeloosheid flink toeneemt? Als men eigenlijk baanzekerheid heeft simpelweg door de overvloeg aan werk en de overvloed aan geld dat ergens heen moet?
Hmmm, reactie teruglezend is het erg bot. Dat was niet de bedoeling, zal wel komen omdat het weer eens te laat is. Ik ga graag in discussie en ik respecteer dat je de cijfers anders uitlegt, maar onderzoekstechnisch is dat niet verantwoord.
En ik hoop oprecht dat je me mijn vraag kan beantwoorden: kan er een recessie komen als de werkeloosheid laag blijft (wat hij zal doen) en mensen hun baan dus niet verliezen (of meteen een nieuwe hebben)?
VERVOLG OP REACTIE VAN BAS
Paniek zaaien.
Grappig dat je me een paniekzaaier bent. Zodra de beurscyclus weer de bodemfase heeft bereikt of de stijgende fase zal bereiken zullen mensen me weer een geboren optimist vinden. Ik leg de cijfers absoluut negatief uit. Ik volg wel de meeste ontwikkelingen op economisch gebied.
Je kunt me moeilijk verwijten dat ik een teruggang voorzie als ik alleen al de krantenkoppen van deze week uit Het Financieele Dablad lees:
Chipmarkt op de rand van rescessie; – Addeco heeft last van afnemende groei VS; – Voormalig chipdivisie van Philips schrijft rode cijfers; – Metaalunie voorziet ‘teruggang maar geen klap’ voor Nederlandse industrie; – Industrie eist lagere cijfers prijzen van haar leveranciers; -Crisis slaat toe in Nederland; – Britse groeiraming neerwaarts bijgesteld; – Groei Italiaanse economie zakt dit jaar sterk terug; – Inflatie China naar recordpeil van 8,7 procent; – Fed schiet markt te hulp met nieuwe geldinjectie; – Prijsexplosie slurpt marge op.
Huizenprijzen
De huizenprijzen hebben sinds augustus geen top meer bereikt. Ik ben benieuwd hoe het verder zal gaan. De inflatie tast de koopkracht aan en het consumentenvertrouwen daalt al zes maanden achter elkaar. Hierbij aantekenend dat het consumentenvertrouwen op dit moment op het dieptepunt staat. Ik verwacht lagere huizenprijzen omdat er sprake is geweest van overkreditering en omdat de nieuwe cao-onderhandelingen niet heel royaal boven de inflatie lijken uit te komen. Hierdoor blijft de betaalbaarheid momenteel wel heel erg moeilijk voor starters.
Jouw tegenvraag.
Je schrijft: “Dus ik wil je vraag graag counteren met een wedervraag. Waarom is het volgens jou mogelijk dat er een recessie komt als het onmogelijk is dat de werkeloosheid flink toeneemt? Als men eigenlijk baanzekerheid heeft simpelweg door de overvloed aan werk en de overvloed aan geld dat ergens heen moet?
Je reageert op basis van een rotsvaste overtuiging. De rotsvaste overtuiging van het behoud aan een overvloed aan werk is te voorbarig. Het natuurlijk prima als je deze overtuiging handhaaft, maar is wel gevaarlijk omdat deze nog niet hebt kunnen toetsen. Want hoe kun je zo zeker weten dat het overvloed aan werk zo vast staat. Afnemende economische groei impliceert een afnemend aanbod van werk. Wat je wel zeker weet is dat het aanbod terugloopt. Simpelweg omdat de grijze golf met pensioen gaat. Op dit moment is van de economische teruggang nog maar net begonnen. Hoe diep die teruggang wordt, dat is niet te voorspellen. Het kan één jaar zijn, maar het kan ook zeventien jaar zijn als blijkt dat de schuldenproblematiek net zoals indertijd in Japan toch uit de hand is gelopen.
De ECB is in mijn ogen ook mede verantwoordelijk voor de uit de hand gelopen huizenprijzen en inflatie. De toename van de geldhoeveelheid staat al lange tijd op recordhoogte. Zeg maar 11 à 12 procent. Dit is ruimschoots boven de doelstelling van 4 procent als ik dit even uit mijn hoofd mag doen. Overvloedig geld leidt tot een opeenhoping van geld. Bijvoorbeeld in de huizenprijzen. Zodra de ECB de geldhoeveelheid gaat terugschroeven is kan er ook minder worden geleend. Omdat er minder kan worden geleend dalen in dit geval de huizenprijzen. Je bent ervan overtuigd dat de hoeveelheid geld beschikbaar blijft. Wees daar niet te zeker van. De ECB speelt daar een grote rol in. Ik kan niet voorspellen wat ze doen. Maar als de inflatie blijft oplopen, de kredietcrisis tot rut komt, dan zou het best kunnen zijn dat de ECB maatregelen neemt.
Hier gaat onze discussie volgens mij spaak lopen. Jij houdt (hardnekkig) vast aan je overtuigingen, terwijl ik me laat meestromen met het proces wat gaande is. Misschien krijg je wel gelijk, dat kan. Vooralsnog ontwikkelt de economie zich minder gunstig.
Voor degenen die mij niet kennen. Ik schrijf wekelijks over de beurscyclus op http://www.usmarkets.nl . Bas, ik mag hopen dat ik er toch wel een beetje verstand van heb. Maar je excuses zijn ruimschoots aanvaard.
@ Bas,
SORRY, VERKEERDE VOLGORDE
Ik waardeer het dat je de discussie aangaat. Je bent niet alleen bot, maar ook bevooroordeeld. Hoe kun je ervan overtuigd zijn om mij als ondeskundig te beschouwen, terwijl je mij feitelijk niet kent? Ik ben het VOLLEDIG met je eens dat ik GEEN kaas heb gegeten van onderzoek. Dat klopt. Maar dat terzijde. Ik ga de discussie graag aan! We benaderen jouw vraag:’komt er een recessie vanuit een verschillende discipline. Daarom ontstaat er een (waardevolle) discussie.
Al mijn cijfers zijn gebaseerd op officiële bronnen zoals het http://www.cbs.nl of die van bijvoorbeeld http://www.hyopotheker.nl . Ik verdraai geen cijfers, maar wij interpreteren de ontwikkeling anders. Dat is een wezenlijk verschil. Daarnaast kijk ik altijd naar onderliggende processen en bekijk ik ze in de context van de invloeden op de beurscyclus. Bijvoorbeeld: macro-economische gegevens, bedrijfseconomische gegevens, koerstechnische gegevens, politiek en opmerkelijke ontwikkelingen. Ook neem ik de geschiedenis in dit verhaal mee. Wetende dat ik me daarmee in discussies op glad ijs begeef. Maar dat calculeer ik in.
Toch even terug naar die onderzoeksgegevens. In de media is er vaak, ten aanzien van de interpretatie van nieuwe cijfers, sprake van cognitieve dissonantie. Dat wil zeggen dat men de reacties op deze cijfers naar de eigen (hoopvolle) gedachten toe schrijft. Ik zal dit met enkele voorbeelden illustreren. Hoe lees je niet dat er slechtere cijfers wordt gepubliceerd, maar dat het dan volgens de analisten toch weer meevalt? De laatste tijd zijn er plannen ontwikkeld en uitgevoerd, zoals het instant houden van de kredietstatus van de Herverzekeraars in Amerika terwijl deze status eigenlijk niet meer te handhaven is. Toch vliegen de beurskoersen omhoog. Ook de noodzakelijk bufferverlaging van enkele grote Amerikaanse hypotheekverstrekkers is met gejuich ontvangen. Luister je wel eens naar Kees de Kort? Hoeveel plannen zijn er inmiddels niet gepresenteerd in Amerika om de huizenbezitters te helpen? Vooralsnog zijn ze, voor zover ik dit in Het Financieele Dagblad kan volgen, nog niet uitgevoerd. Het glas lijkt altijd halfvol te zitten.
Ik zal stap voor stap reageren op je punten. Overigens wil ik hier bij aantekenen dat ik voor zo ver ik dit weet wel degelijk heb gereageerd op je vraag uit je vorige column. Volgens mij was ik het ook nog met je eens. Bijzonder dat je dat niet hebt gelezen. Maar goed, het is alweer enige tijd geleden en ik weet het ook niet zeker meer.
Werkloosheid.
De werkloosheid heeft vier maanden op 4,0 procent gestaan. Voor het eerst is de werkloosheid gestegen. Seizoensinvloeden of niet, er is op z’n minst sprake van een stabilisatie. Persoonlijk denk ik dat er een omslag is bereikt. Ik ben het met je eens dat de werkloosheid niet al teveel hoeft te stijgen in verband met het feit dat de uitstroom van werknemers in het kader van hun pensioengerechtigde leeftijd op stoom begint te komen.
Beste Marco,
Als je nu letterlijk meer kantoorruimte hebt, geef ons dan wat meer schrijfruimte. Alsnog gefeliciteerd met de positieve ontwikkelingen bij je oogappeltjes ‘Marketingfacts’.
Groet,
Arnoud
@Arnoud: Spijtig dat je zo grof moet reageren als ik al aangaf dat mijn reactie botter overkwam dan bedoeld. Ik wil graag een discussie aangaan, daarom wijs ik je op de lacunes in je reactie, namelijk dat je appels met peren vergelijkt omdat je de seizoensinvloeden volledig negeert. Ik geef al aan dat ik een vooroordeel heb dat ik er niet in geloof, net zo hard als jij het hebt dat je er wel in gelooft. Je eerste zin (van je tweede post) is volgens mij dan totally uncalled for.
Het blijft grappig, want je leest niet echt wat ik zeg. Of je wil het in ieder geval niet begrijpen. Immers, je zegt: ik ben geen paniekzaaier en je komt met 10 negatieve koppen uit het FD. Je laat alle positieve koppen van winststijgingen, record winsten en dergelijke weg. Dat is wat ik bedoel. Kees de Kort ken ik en respecteer ik. Maar ook hij is goed in alles negatief uitleggen. Dus jawel, je laat hier nu zien dat je duidelijk tot de paniekzaaiers behoort.
Je uitleg m.b.t. mijn vraag gaat mank volgens mij. Je hebt het over mijn rotsvaste vertrouwen, maar negeert volledig de cijfers die ik je geef. Om jouw theorie waarheid te laten worden moeten we boven de 20% werkeloosheid van nu komen. (15% met pensioen, 4% nu, dus om het te laten stijgigen kom je op 20%+ uit). Ik vraag je: wanneer hadden we voor het laatst 20% werkeloosheid? Geloof je dat die tijd terugkomt?
En nogmaals: ik praat over Nederland, niet over de US. De US heeft een heel ander probleem, dat ons zal raken, maar niet zo hard. Het is wel grappig om je laatste opmerking te lezen: Jij houdt (hardnekkig) vast aan je overtuigingen, terwijl ik me laat meestromen met het proces wat gaande is Leuk om mensen met oogkleppen op te zien, want daar waar ik niet pretendeer het te weten maar een onderbouwde visie neerleg, houd je hardnekking vast aan enkel negatieve berichten (zie boven) meenemen en aan seizoensinvloeden als fundamentele veranderingen zien (ondanks dat ik je er eerder op wees dat dat jaarlijks zo is). Misschien ben je wel net zo hardnekking in je geloof, terwijl volgens mij jouw argumenten die standhouden (grappig genoeg degene waar je het minste aandacht op legt) net zo krachtig zijn als de mijne. Tijd zal het ons wel vertellen, laten we het daar maar bij houden.
@Bas,
Dat je mijn reactie grof vindt, dat stelt me voor raadselen. Hoef je ook niet uit te leggen hoor. Het is alleen jammer dat je inhoud en persoon blijkbaar niet kunt scheiden.
Groed Pasen,
Arnoud
Misschien dat ik (te) veel waarde hecht aan zinnen als: “Je bent niet alleen bot, maar ook bevooroordeeld.” Dat vind ik op de man spelen, niet meer op de inhoud. Daar ben ik allergisch voor.
Hey, stelletje intellectuele kleine kinderen, sorry zeggen, handjes schudden en verder gaan met de inhoudelijk zeer interessante discussie. 😉
Beide hebben jullie een punt of zelfs een stel punten. Beide zijn jullie belezen op het onderwerp, weet je informatie op waarde te schatten en toch kom je er beide niet uit: Dit is nou exact waarom men nog steeds niet goed weet waar nou toch recessies door komen.
Het is cliche, maar als we werkelijk wisten hoe het piramidespel van de beurs in elkaar stak zouden de meest gerenommeerde beurshandelaren het niet keer op keer afleggen tegen tekenende apen, voorspellende olifanten of gokkende dolfijnen.
Zelf ben ik wel overtuigd geraakt van het effect van ‘groepspsychologie’: Waar een serie mensen beginnen te roepen dat het slecht gaat, er een recessie komt of anderzijds hel en verdoemenis op ons neer zal dalen heeft dat alle rationaliteit ten spijt toch ontzettend veel invloed op alles wat er om ons heen gebeurd.
Als iedereen door wat negatieve berichtgeving 1% voorzichtiger wordt werkt dat misschien wel 5% door in het totale resultaat…
Beste Nigel,
Bedankt, je hebt me aan het lachen gemaakt 😉
Ik ben het grotendeels met je eens. Toch een reactie of een vraag. Bedoeld om de inhoudelijke discussie verder te voeren. Graag je mening hierover.
Ik ben het helemaal met je eens dat de groepspsychologie van grote invloed is. In dit geval, dan heb ik het nog helemaal niet over de beurs, hang ik aan de schrijverslippen van Jaap van Ginneken. In zijn boek ‘Breinbevingen’ schrijft hij het overgangsproces waarbij massapsychologie een belangrijk thema is.
Wat ik me afvraag is het volgende ten aanzien van het kip en ei verhaal. Is er eerst sprake van massapsychologie of ontstaan de veranderingen in ´het hoofd van de massa´ nadat er wezenlijke veranderingen zijn opgetreden.
Inmiddels kunnen steeds meer mensen moeilijk rondkomen. Mede door de stijgende inflatie. Ik heb het overigens over Nederland. Ik heb trouwens net het boek ´Alle dagen schuld´ besteld. Want ik geloof dat er in elke klas wel 1 of twee kinderen zitten die onder de armoede grens leven. Maar dit terzijde. Als gevolg van deze toenemende groep die in armoede leeft kan er letterlijk een vraaguitval ontstaan naar duurzame consumptiegoederen. Immers, deze steeds grotere groep heeft geen bestedingsruimte meer om extra luxeartikelen te kopen.
Terug naar het begin. Ontstaat groepspsychologie omdat mensen aan den lijve ondervinden dat het slechter gaat. Volgens mij zijn is onze koopkracht al enkele jaren niet gestegen of gaan we eerst somberen waardoor mensen ook nog eens hun uitgaven gaan beperken.
Persoonlijk denk ik dat een economische teruggang altijd in gang wordt gezet door een schok, of doordat de grens aan bijvoorbeeld de kredietgroei is bereikt. Dit proces gaat in het laatste geval dan ook heel geleidelijk omdat de overgang naar een andere mening eerst wordt beperkt door een kleine groep. Deze groep roept op een gegeven moment een kettingreactie op.
Overigens ben ik persoonlijk erg tevreden over de ECB. Laat daar geen misverstand over bestaan. Wat betreft de beurs. Ik schrijf een analyse over gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden. Het is volstrekt juist als je zegt dat apen, dolfijnen vaak betere resultaten hebben. Helaas kunnen zijn zich niet verweren. Analisten wel. Bijna elke analist voorspelde aan het begin van het jaar een slotstand van circa 550. Wie weet? Zonder koersdoelen te stellen kun je wel een prognose maken over toekomstige koersontwikkeling. Niets vreemds wat dat doen we ook als we een woning voor eigen gebruik kopen. Vanaf dat moment gaan we er vanuit dat ons huisje alleen maar in waarde stijgt. Anders hadden we een lagere prijs bedongen, zo lijkt me! De geschiedenis leert ons dat huizenprijzen ook kunnen dalen. Maar ja, dat is geen prettig vooruitzicht en wellicht ook marketingtechnisch niet interessant. Maar ja, nu begeef ik me op spekglad ijs.
@Bas,
Je bent kritisch en scherp. Prima, maar ik vind het wel jammer dat je allergisch bent voor een tegenreactie die overigens helemaal niet als een persoonlijke aanval is bedoeld. Deze heb ik meer uit een vorm van zelfspot geschreven. Hoe dan ook, als je iemand een doemdenker noemt dan geef je iemand een stempel.
Wat klopt is dat ik me vooral richt op de aspecten van de dalende fase van de huidige beursituatie. Dat geeft een vertekent beeld over mijn persoonlijke kijk op de wereld. Tijdens de stijgende fase zal ik weer vooral het positieve onder de aandacht schenken. Columns hebben maar een beperkte ruimte voor tekst. Je kunt natuurlijk ook zeggen dat ´die vent alleen maar naar zichzelf toeschrijft´. Daar kan ik mee leven. Wat ik in mijn columns duidelijk wil maken is dat er een proces gaande is. Mijn vaste lezers kunnen dit proces dan volgen. Dit onderbouw ik met feitelijkheden. Misschien selectief, maar het maakt het proces duidelijk.
Overigens adviseer ik iedereen om zelf na te denken en eigen beslissingen te nemen. Wellicht dat Marketingland nog wat meer aandacht kan schenken aan de tekst en uitleg over financiële informatie. Volgens Frank ´t Hart is de informatie van de financiele bijsluiter onvoldoende. Trouwens, had de Nederlandsche Bank het hier enkele jaren geleden ook al niet over? Ook pleit hij voor meer educatie.
Nou ja, daar hebben we met deze discussie een hele kleine bescheiden bijdrage aan geleverd. Je bent het nu toch wel met eens met deze laatste uitspraak?
@Arnoud, misschien dat het komt door de doorgaans zeer persoonlijke en niet onderbouwde aanvallen op weblogs waardoor ik zaken te snel als zodanig ook weer ga zien. Daarvoor mijn excuses als ik bij jou te snel geoordeeld heb.
Verder vind ik het frappant wat je zegt, dat je altijd op de gof mee gaat. Ik was dan ook een contrair belegger, daar zit denk ik ook een issue in tussen onze visies. Jij wil uitleggen waarom gebeurt wat er gebeurt (als ik je woorden goed interpreteer) en waarom deze trend nog doorgaat. Ik wil uitleggen waarom de trend misschien overtrokken is en nu ‘bijkopen’ gunstig is.
Verder zie ik iets bijzonders in je stuk. Je hebt het over mensen onder de armoede grens en dat we er in koopkracht niet op vooruit zijn gegaan. Ik denk dat je daarmee een belangrijk probleem aangeeft, namelijk de deling van de maatschappij. Want ik zie overal om mij heen mensen die zeer veel in koopkracht vooruit zijn gegaan, mensen die absoluut niets te klagen hebben. Ook weet ik dat er genoeg mensen zijn die inderdaad niet of nauwelijks rond kunnen komen en lees ik daar nog meer over. Punt is dat jij, in je eigen cijfers, praat over 10% tot 15% van de maatschappij die dus heel veel last heeft, wat dus een zeer groot percentage over laat van mensen die geen last hebben of zelfs groeien. Wat niet het probleem ontkennen is, maar wel wil aangeven dat het probleem veel beperkter is.
Op veel van mijn lezingen heb ik het hier overigens over, de kloof tussen hoger en lager opgeleid wordt met de dag groter. Ik geef hier CAO’s de schuld van, maar dat is een andere discussie. Dit gaat ook nog leiden tot grote maatschappelijke onrust (van het formaat Moslim-Christen nu, maar dan hoger-lager opgeleid), maar ook dat is een andere issue.
Ik blijf echter geloven dat de grote meerderheid van Nederland er wel fors op vooruit is gegaan de laatste jaren. Want de koopkrachtplaatjes van het CPB en CBS zijn altijd gebaseerd op CAO’s en gelijkblijvende situaties, nooit op werkelijke gegevens.
Beste Bas,
Ik snap je reactie. Dit is ook één van mijn redenen geweest om te stoppen met mijn columns op een andere (hier) bekende website. Andere reden zal ik hier niet noemen. Op een gegeven moment werd er niet meer om de inhoud gereageerd. Het werden persoonlijk aanvallen. Geloof me, ik wil me best inzetten, maar ik laat me niet gebruiken om gratis neergesabeld te worden. Neem van mij aan dat het altijd mijn intentie is om op de inhoud van je artikelen te reageren. Tenminste als je over de economie schrijft. Van al die andere zaken heb ik geen verstand.
Je schrijft het volgende. ´Verder vind ik het frappant wat je zegt, dat je altijd op de gof mee gaat. Ik was dan ook een contrair belegger, daar zit denk ik ook een issue in tussen onze visies. Jij wil uitleggen waarom gebeurt wat er gebeurt (als ik je woorden goed interpreteer) en waarom deze trend nog doorgaat. Ik wil uitleggen waarom de trend misschien overtrokken is en nu ‘bijkopen’ gunstig is.´ Ik denk dat je dit mooi onder woorden hebt gebracht. Want ik geloof ook niet dat de werkloosheid tot 20 % zal stijgen. Maar zolang de problemen nog niet zijn uitgewoed, sluit ik niets uit.
Om de discussie te vervolgen, denk ik dat een zeer ongelijke inkomensverdeling uiteindelijk tot een recessie kan leiden. Simpelweg omdat de zeer rijke bovenlaag niet meer dan één fiets per persoon nodig heeft, om meer dan één auto per persoon, niet meer dan één mobieltje per persoon. Enzovoort.
Mochten we elkaar ooit ontmoeten, wie weet op een Marketingfactsborrel, dan drink ik graag een biertje met je. Want in wezen liggen we misschien helemaal niet zover uit elkaar.
Beste Bas,
Volgens het CBS komt de helft van het aantal gezinnen met een laag inkomen niet rond. Het gaat dan om zo’n 660.000 gezinnen. Volgens mij, overigens een globale schatting, circa 12 procent van de huishoudens. Van dit aantal zeggen 90.000 gezinnen niet genoeg geld te hebben om elke twee dagen een warme maaltijd te bereiden of niet genoeg geld te hebben om het huis te verwarmen.
Ook is het opmerkelijk te noemen dat het aantal mensen die in de schuldhulpverlening terecht zijn gekomen niet drastisch is afgenomen terwijl de economie erg is gegroeid en zoals je terecht zegt de werkloosheid historisch laag is.
Toch lijkt de nieuwe supermarkt Superstar (speciaal voor minima en jongeren met een inkomen onder het bijstandsniveau) nog geen succes te zijn. Waarschijnlijk als gevolg van gevoelens van schaamte. Het bedrijf bestaat 3 jaar en heeft nu slechts 400 geregistreerde klanten die twee maal per week hun boodschappen komen halen. Volgens de eigenaar zou dit ook komen doordat potentiële klanten het teveel werk vinden om zich te laten registreren en omdat de Gemeente Rotterdam niet zo actief meewerkt. De gemeente is het hier overigens niet mee eens want de gemeente Rotterdam is wel bereid om flink reclame te maken.
Ik denk dat er een verband bestaat tussen de levensvatbaarheid van deze winkelformule en de komst van een recessie. Als er een recessie komt dan zal de werkgelegenheid in de Rotterdamse Haven waarschijnlijk als eerste afnemen als gevolg van een verminderde goederenoverslag. Er zijn dan minder havenarbeiders nodig. Anderzijds zullen consumenten ook in Rotterdam steeds meer mensen last krijgen van de alsmaar stijgende inflatie. Rotterdam is nu al één van de armste steden van Nederland. Stijgende prijzen tikken daar harder aan dan de mensen die het nu nog allemaal makkelijk kunnen betalen.
Wellicht zinvol om de levensvatbaarheid van deze winkelformule in de gaten te houden. Het is een indicatie en niet meer dan dat. Maar wel één die interessante aanknopingspunten kan geven. Immers, als deze winkelformule een groot succes wordt, dan betekent dat er een nog grotere groep ontstaat die zich op basis van hun inkomen net niet mogen registreren, maar tegelijkertijd niet meer mee doen aan het consumeerderen.
In dat geval, we moeten de ontwikkelingen nog even afwachten, betekent dit dat de winstmarges onder druk komen te staan en de voorraden zullen toenemen. Een prijzenslag zal dan het gevolg zijn in het segment van de voor iedereen betaalbare bulkgoederen.
Tot slot: Een ongelijke verdeling wordt vroeg of laat altijd weer rechtgetrokken. Degenen die geld overhadden konden dit op bijvoorbeeld de beurs beleggen. Als blijkt dat de voorraden toenemen, de winsten onder druk staan het aantal faillissementen toeneemt als gevolg van de concurrentiestrijd dan zullen vele rijken een groot gedeelte van hun vermogen verliezen. Bij elk faillissement verdwijnt er een stukje ongelijke inkomensverdeling. Denk in dit geval maar eens aan de aandeelhouders die vorig jaar aandelen Bear Stearns hebben gekocht. Overigens schijnt dat 30 procent van de medewerkers aandelen heeft. Moet er ook in Amerika een ‘Superstar’ worden opgericht?
Bron cijfers minima en info superstar: De Volkskrant (21/03/2008)
@Arnoud: interessante cijfers, dank je. Ben het overigens niet eens met het feit dat inkomensongelijkheid altijd wordt rechtgetrokken, zie USA bijvoorbeeld. Heb je het boek Het einde aan de armoede van Jeffery Sachs wel eens gelezen? Heel interessante als je de cijfers bekijkt. De rijken worden enkel rijker (als je naar % van BBP kijkt, % van kapitaal, etc).
Maar er ontstaan een kloof in ons land. De vraag is hoe je die moet oplossen, maar dat is een hele andere discussie. Ook heb je gelijk, de onderkant zal onevenredig hard geraakt worden als het tegen gaat zitten en de onderkant profiteert bijzonder weinig van de huidige hausse. De redenen hiervoor zijn legio, ik zat CAO’s doorgaans op de eerste plek.
Het probleem met de schuldsanering en dergelijke is complexer dan je zou denken. Veel jongeren raken vroeg in de schulden doordat ze ineens dingen kunnen kopen die vroeger onmogelijk waren. Met name mobiele telefoons zorgen voor grote schulden, daar had je vroeger geen last van. Ook is het gemak waarmee we lenen en niet te vergeten, het gemak waarmee we geld geleend krijgen, enorm toegenomen.
De tweedeling in de maatschappij wordt groter, zoveel is zeker.
Beste Bas,
We zijn nu een half jaar verder. We hebben een fikse discussie gehad. De gevolgen van de kredietcrisis zijn duidelijk zichtbaar!In één van mijn bovenstaande reacties heb ik beloofd dat ik me weer melden zodra ik weer iets optimistischer word. Het moment van optimisme begint in de verte te gloren.
Vanzelfsprekend zullen we nog een minder glansrijke periode tegemoet gaan, maar er is hoop. Overheden treden wereldwijd hand in hand op, de werkloosheid blijft naar verwachting laag alhoewel deze waarschijnlijk wel iets zal stijgen, het toezicht zal strenger worden waardoor er meer gereguleerd zal worden. Overigens schept dit weer banen! De koersen zijn extreem gedaald.
Ik verwacht dat het vertrouwen nu onderhand een dieptepunt heeft bereikt waardoor de boel weer langzaam maar zeker op gang zal komen.
Succes met je columns,
Arnoud
Beste Arnoud,
De gevolgen van de kredietcrisis zijn zeker zichtbaar en ik had niet verwacht dat ze zoveel impact zouden hebben. Daarin heb ik me zeker vergist. Echter hadden we het hier niet over een crash of een crisis, maar een recessie. En grappig genoeg hebben we die nog steeds niet in ons land. En dit jaar (wat ik voorspelde in maart) is dat ook totaal onmogelijk aangezien er niet genoeg kwartalen meer in het jaar zitten 🙂
Bijzonder is dat vandaag werd voorspeld dat we volgend jaar nog 1% groei krijgen en dat eind 2009 het geheel weer zal opleven. Ik vraag me dus af of wij (ik praat nu even puur over Nederland wat ik dus steeds gedaan heb) nog een recessie krijgen. Ik geloof er nog steeds niet echt in. Hoewel je nooit weet hoe ver dingen nog kunnen vallen en het zijn wel angstige tijden.
@Bas,
Over een half jaar praten we weer bij 😉
Tot dan,
Arnoud
Hoi allemaal,
Wat mij nogal verbaasd over de afgelopen periode is het complete gebrek aan gezond verstand en vertrouwen in het eigen oordeel. Angst regeert en maakt het dat zelfs doorgewinterde bankiers zeer ondoordachte en domme dingen gaan doen.
Voor mij is het – al sinds het begin van de crisis – eenvoudig; zolang je blijft ademen komt het goed. Met die wetenschap kun je nog eens naar je financien kijken, waar parkeer je je geld, hoe zorg je dat je een zo groot mogelijke zekerheid kunt krijgen tegen een prettig rendement?
Gisteren op BNR; tientallen klagende mensen, over de Ijslandse bank IceSave. Tuurlijk wisten ze dat de bankgarantie van deze bank een stuk anders in elkaar zit dan laten we zeggen die van de Rabobank, maar ja, het rendement was hoog en wat kan er mis gaan? Dat de Ijslandse economie ongeveer net zo stabiel is als die van Turkije deert niemand schijnbaar, sterker nog, veel mensen hebben hun geld dan ook in vertrouwen gegeven van Turkse banken (waarvan er overigens naar verluidt maar 1 geen bankvergunning heeft in Nederland, net al IceSave).
Dus, eerst neem je een groot risico in ruil voor een groot rendement en als het dan toch fout loopt aankloppen bij de overheid? Ik snap zeer goed waarom DNB niet direct voor deze mensen op de bres springt, maar louter politiek bedrijft met de BV Ijsland.
Overigens bankier ik bij Fortis en heb mijn geld daar voor, tijdens en momenteel gewoon laten staan. Het had fijn geweest als meer mensen dat hadden gedaan, dan had ik nu niet een bankrekening bij een door de overheid gekocht bedrijf gehad, maar toch.
En die aandelen, in je aandelen hypotheek of je pensioen, ook die worden ooit wel weer geld waard. Alleen jammer als je tegen het einde van je looptijd aan zit, maar ook dat had je kunnen weten en ook daar had verstand boven geldzucht kunnen regeren, toch?
@Nigel,
Je schrijft:’Wat mij nogal verbaasd over de afgelopen periode is het complete gebrek aan gezond verstand en vertrouwen in het eigen oordeel. Angst regeert en maakt het dat zelfs doorgewinterde bankiers zeer ondoordachte en domme dingen gaan doen.’
Het is niet zozeer de angst die heeft geleid tot domme dingen, maar veel meer de hebzucht die ons over de rand van de afgrond lijkt te duwen.
Volgens mij is het nu eerste keer in de geschiedenis dat het bankwezen de economie over de rand van de afgrond lijkt heen te duwen. Voorheen was het de economie die het bankwezen op zijn grondvesten deed schudden.
Goed weekend,
Arnoud
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!