Economisch weerbericht (46): De Grote Recessie
Twee dingen deze week. Eerst komt het CPB bij hoge uitzondering met een publieksboek en een website over De Grote Recessie. Vervolgens besluit onze premier om de media dit jaar geen inzage te geven in wat Hare Majesteit zal voordragen op 15 september, noch in de stukken daaromheen. Een boek, zo lijkt het, om informatiedeprivatie te maskeren. Teken aan de wand of louter toeval?
Hoe we “De Grote Recessie” moeten inschatten is de eerste vraag. Volgens Willem Buiter, momenteel hoogleraar aan de London School of Economics, is het boek “een belangrijke bijdrage tot de herbezinning op de toekomst van een financieel stelsel dat in alle opzichten gefaald heeft”. Zo staat het pontificaal op de achterkant, maar dat lijkt nogal in contrast met wat de opper- en onderdirecteur van het CPB stellig beweren op de website aan het eind van het laatste hoofdstuk, namelijk: “de crisis is een crisis in de bankensector, niet een crisis van het economisch systeem in het algemeen”. Nou, nou heren, onder het financiële stelsel versta ik toch wel iets meer dan puur de bankensector, zeker wanneer dat “stelsel in alle opzichten gefaald heeft”.
Volgende punt is de vraag naar recessie of depressie? Over wat we nu De Grote Recessie noemen, is het laatste woord nog lang niet gesproken, zo lijkt het CPB tussen de regels door te willen zeggen in een korte inleiding: “Galbraith publiceerde zijn standaardwerk over De Grote Depressie [ook] pas een kwart eeuw na het begin van die crisis”. Even doordrukken legt het zwakke punt bloot. Dat luidt: recessie of depressie, we weten het nog niet. Immers, het toeval wil dat Eichengreen en O’Rourke hun spraakmakende analyse “The world economy is tracking or doing worse than during the Great Depression” bijgewerkt hebben op 1 september, de dag dat het CPB “De Grote Recessie” presenteerde. Ook dit keer zien beide heren helemaal nog geen reden om de titel van hun analyse te wijzigen. Lees even mee:
“What do the new data tell us? Global industrial production now shows clear signs of recovering. […] The question is whether final demand for this increased production will materialise or whether consumer spending, especially in the US, will remain weak, causing the increase in production to go into inventories, leading firms to cut back subsequently, and resulting in a double dip recession. […] The proportionate decline in stock market wealth remains even greater than at the comparable stage of the Great Depression. […] The collapse of global trade, even now, remains dramatic by the standards of the Great Depression”.
Hoe rijmen we dit met de “recessie”-kwalificatie in de titel van het CPB-boek? Op de achterkant geeft Willem Buiter het antwoord. “De Grote Recessie” moeten we zien als “een combinatie van nuchtere economische analyse, intellectuele eerlijkheid en een vleugje idealisme en optimisme” – zeg maar “flinke snuif”. Of er voor dat laatste nu al ruimte moet zijn, is echter de vraag. In elk geval kiest Wouter Bos voor skepsis ten aanzien van de OESO-voorspelling dat De Grote Recessie teneinde loopt. Bos wil waken voor een “triomfantelijk beeld terwijl de klap voor de meeste mensen nog moet komen”.
Zoiets zal er straks dus ook wel in de Miljoenennota staan. Recessie of recovery, vriezen of dooien, het blijft afwachten in 2010. Nu ja, dan kan het boek “De Grote Recessie” mooi dienen als objectieve, goed doortimmerde bron. En zo snijdt het mes al minimaal aan twee kanten: afleiding voorafgaand aan en referentie na Prinsjesdag 2009. Wat onverlet laat dat “De Grote Recessie” op zichzelf gewoon een fraai stuk huisvlijt is, waar we ons in Nederland temidden van alle leegheid erg gelukkig mee mogen prijzen.
Jaap Bloem is in IT since the PC and now a Research Director at Sogeti/VINT. In his days at KPMG Consulting he co-founded the IT Trends Institute. Jaap was a publisher of IT books and editor in chief of IT magazines at Wolters Kluwer. Before coming to VINT, Jaap was the Marketing Executive for the Dutch Chapter of ISOC, the Internet Society. Jaap has co-authored many books and articles, and loves to develop and evangelize ground-breaking thought and insight together with colleagues and partners. Jaap Bloem is in augustus 2018 overleden.
“de crisis is een crisis in de bankensector, niet een crisis van het economisch systeem in het algemeen”. Nou, nou heren, onder het financiële stelsel versta ik toch wel iets meer dan puur de bankensector, zeker wanneer dat “stelsel in alle opzichten gefaald heeft”.
Jaap, helemaal mee eens. DEZE CRISIS is veroorzaakt omdat we hebben geweigerd lering te trekken van 400 jaar financiële geschiedenis. De geschiedenis leert ons dat praktische elke financiële crisis wordt veroorzaakt door excessief leengedrag. De huidige situatie heeft kunnen ontstaan doordat meerdere partijen hier min of meer (oogluikend) toestemming voor hebben geven.
Overheid, het bankwezen, de particulier en de toezichthouders hebben allen vooruit gekeken in plaats van achteruit. Een troost. De volgende generaties zullen hetzelfde doen.
Particulieren laten zich ook ringeloren! Het is ook de verantwoordelijkheid van een de particulier om eens niet op krediet te kopen en gewoon te sparen voor een keuken, badkamer, auto, dakkapel en of een wereldreis.
Het is triest om te zien hoe iedereen z’n best doet om de oorzaken van deze crisis zo ingewikkeld mogelijk te maken.
Goed weekend,
Arnoud
“Twee dingen deze week. Eerst komt het CPB bij hoge uitzondering met een publieksboek en een website over De Grote Recessie. Vervolgens besluit onze premier om de media dit jaar geen inzage te geven in wat Hare Majesteit zal voordragen op 15 september, noch in de stukken daaromheen. Een boek, zo lijkt het, om informatiedeprivatie te maskeren. Teken aan de wand of louter toeval?”
Nou, die premier van ons is wel grondig! Achter de schermen bij het CPB een boek tevoorschijn toveren om iets langer geheim te houden wat uiteindelijk volgens plan toch publiek wordt..
Wat een sensatiezoekerij..
“geeft op zijn minst aan dat de economische rotzooi dieper zit dan velen denken”. Inderdaad. Zolang er nog geen exit-strategie wordt uitgevoerd zullen de problemen dieper zijn dan velen denken. Ondanks de droge woorden ‘Beter dan verwacht’.
Ik kan deze woorden niet meer lezen en heb daarom mijn abonnement op het FD opgezegd. Het heeft me moeite gekost om mijn abonnement op te zeggen. Toch kan ik er goed mee leven omdat ik de woorden van ‘Beter dan verwacht’ ongelooflijk onzinnig vindt.
Oeioeioei, ook nog aperte onjuistheden inzake de deeltijd-WW:
“DAF is verbolgen over de ongefundeerde kritiek die directeur Coen Teulings en onderdirecteur Casper van Ewijk van het Centraal Planbureau (CPB) hebben geuit over de toepassing van de deeltijd-WW. Het concern is boos dat op basis van onjuiste aannames de onderneming in diskrediet wordt gebracht. In het boek De grote recessie schrijven de auteurs dat DAF door de regeling slechts 450 ontslagen heeft weet te voorkomen. DAF stelt dat er juist 1.300 tot 1.500 vaste krachten behouden konden blijven. Dit schrijft president-directeur Aad Goudriaan van DAF Trucks in een ingezonden brief aan de Volkskrant.”
Nou begrijp ik best dat een boek schrijven geen sinecure is, maar check wel je data. Wat we nu kunnen vermoeden, is dat er geen goede gegevens zijn, maar misschien heeft er wel iemand in de verkeerde kolom gekeken of is er bij de opmaak wat mis gegaan. Dit vraagt om uitleg van de zijde van het CPB, want het is natuurlijk niet zo maar een slordigheidje.
verzin maar iets ;-).
Mooie analyse. Een bescheiden toevoeging.
Het gedrag van mensen wordt beïnvloed door veranderende situaties of door jouw gedrag als reactie op de situatie te veranderen. Hierdoor kan er een ander beeld van de werkelijkheid ontstaan met als gevolg een andere reactie van degenen die bijvoorbeeld het nieuws volgen. Het gedrag van anderen is te beïnvloeden door iemand te belonen, te negeren of te sanctioneren.
De woorden ‘Beter dan verwacht’, maskeert op dit moment de werkelijke economische ontwikkeling. De meeste cijfers, bijvoorbeeld de werkloosheidscijfers in Amerika, laten nog steeds een negatieve ontwikkeling zien. De werkloze burger voelt de ellende steeds meer in zijn portemonnee en kan dit als een sanctie ervaren. Hij gaat er immers op achteruit.
Het geven van complimenteren is een vorm van gedrag. Door de woorden ‘Beter dan verwacht’ te gebruiken, deel je in feite een emotionele beloning uit. Als gevolg van deze beloning kunnen mensen besluiten om bijvoorbeeld aandelen te kopen.
Van journalisten en tv-presentatoren mag je verwachten dat zij door de woorden ‘Beter dan verwacht’ heen prikken, in plaats van deze inhoudsloze tekst klakkeloos over te nemen. Immers, het referentiekader is verschoven van werkelijke ontwikkelingen naar de perceptie van verwachte ontwikkelingen, terwijl niemand kan toetsen waar de bron zijn verwachting op heeft gebaseerd.
Of het effect van de positieve beeldvorming op de beurs blijvend is, is nog maar de vraag. Het is niet ondenkbeeldig dat er bijvoorbeeld op de beurs een nieuwe zeepbel wordt opgeblazen.
De theorie van de zwarte zwaan, overigens een prachtig boek, kunnen we aanvullen met het mechanisme wat in de psychologie ook wel de cognitieve dissonantie wordt genoemd. Ofwel, wat we niet willen zien, zien we ook niet. Daarom kan de zwarte zwaan wat mij betreft totaal onverwachts komen, zoals Taleb dit zo mooi heeft beschreven in zijn boek “De zwarte zwaan. De impact van het hoogst onwaarschijnlijke”, maar kan de zwarte zwaan ook plotseling op ons netvlies staan omdat we het eindelijk tot ons volle bewustzijn doordringt. Op dat moment zou de impact van het hoogst onwaarschijnlijke wel eens net zo groot kunnen zijn als de impact van datgene wat we niet hebben willen zien en willens en wetens hebben ontkent.
Ons gedrag wordt mede bepaald door de manier waarop we over een gebeurtenis denken. Deze gedachten vormen een overtuiging. Als we structureel van mening zijn dat de perceptie (beter dan verwacht) belangrijker is dan de werkelijke gebeurtenis (de feitelijke cijfers) zullen we ervan overtuigd raken dat het ook daadwerkelijk beter gaat. Op basis van onze overtuiging gaan we ons gedrag aanpassen. Helaas kunnen mensen ook als gevolg van verkeerde aannames tot verkeerde overtuigingen aanhangen. Het is aan een ieder om te onderzoeken hoe zijn werkelijkheid eruit ziet. Niemand kan dit voor je bepalen.
Terwijl we ervan overtuigd lijken te zijn dat alles beter gaat, anders zouden we de woorden ‘Beter dan verwacht’ niet zoveel tegen komen, worden de lonen gematigd, moeten we vermoedelijk langer werken, staat de Euribor rente op een extreem laag nivo, lopen de begrotingstekorten uit de hand, zijn Amerika en België volgens eigen zeggen technisch failliet, loopt de werkloosheid op, nemen het aantal faillissementen drastisch toe en wordt het volgende week gelukkig gewoon weer 25 graden. Voor mij persoonlijk zijn alleen de zomerse temperaturen voor de komende week ‘veel beter dan verwacht’.
In Het Financieele Dagblad pleit Frank Jan de Graaf voor een debat over economische opvattingen zoals die worden onderwezen op universiteit en hogeschool. Hij constateert dat er de modellen, gebaseerd op de neoklassieke theorie, die op dit moment worden gebruikt, te weinig aannames worden gebruikt die uit de disciplines van de psychologie (evenals Jaap dit hierboven aanstipt), historici en politicologen. Frank Jan de Graaf herkent dit proces trouwens ook in de beleggingswereld.
De theorie van de cognitieve dissonantie, het S.G.G-model, de Rationele Emotieve Therapie zijn in mijn ogen bij uitstek geschikt om te gebruiken. In feite passen Jaap en ik deze al op geheel eigen wijze toe :-).
Het vervelende van 400 jaar economische- en beleggingsgeschiedenis is het feit dat psychologische processen ontzettend hardnekkig zijn. Frank Jan de Graaf heeft in mijn ogen volledig gelijk, terwijl ik ook weet dat er sprake is van een collectieve vorm van cognitieve dissonantie en verkeerde overtuigingen in alle lagen van de bevolking. Van consument, politici, toezichthouder, CEO en CFO tot de schrijvende pers. Blik in dit verband maar eens terug naar de gebeurtenissen rondom de internet hype, de gevolgen van de vrije markteconomie en de mondialisering, de UMTS-frequenties en de leaseaffaires. We hebben veel overtuiging moeten bijstellen en we hebben we veel zwarte zwanen niet willen zien.
De recessie heeft ook voordelen, damens en heren die verstandigd hebben gespaard tot heden kunnen nu flink inhalen.
@Tess,
Allereerst wil ik je complimenteren met je eigen weblog (www.tessonome.com/?page_id=422 ). Schitterende foto’s! Klopt het dat je actief bent in de politiek?
‘De hele wereld wist dat de crisis er al jaren aan zat te komen (het begon al in 1999) en dat de clash reeds een paar jaar daarvoor was begonnen (2000 etc), Lehman was een soort van eindpunt.’Uit je analyse (zie verwijzing hierboven) blijkt dat alleen ingewijden op de hoogte waren. Op grond van welke argumenten kun jij vaststellen dat heel de wereld al wist dat deze crisis er aan zat te komen?
Eerlijkheidshalve ben ik weinig tot geen onderwerpen tegengekomen over de kredietcrisis in jouw weblog-archief (2007-2008), maar dit terzijde ;-). Deze laatste zin schrijf ik met een reden, namelijk omdat ik denk dat velen (consumenten, politici, toezichthouders en de heren van de bank of het zakenleven) gedurende een lange periode selectief hebben waargenomen en overtuigd waren van hun eigen bevindingen, en tot slot nooit naar de dodelijke gevolgen van de ‘rode kredietzwaan’ hebben gekeken.
Ik kan me veel meer vinden in de theorie van Fernand Braudel die stelt: ‘Wat we ook meteen zien, is dat de top van de piramide (hij spreekt in dit geval over sociale hiërarchieën) een handje vol geprivilegieerden staat. Normaal gesproken komt alles bij deze kleine samenleving terecht; zij hebben de macht, rijkdom en een groot deel van het productieoverschot; zij besturen, regeren, beheren, nemen besluiten en stellen investeringen en dus productie veilig; bij hen eindigt uiteindelijk de kringloop van goederen en diensten, en de geldstromen (Beschaving, economie en kapitalisme (15de-18de eeuw). Het spel van de handel, pagina 441)’.
Als de theorie van Braudel (erkend geschiedschrijver en de historicus van de ‘lange duur’) klopt, dan kan ik me voorstellen dat de kleine groep van geprivilegieerden wel op de hoogte was van een op komst zijnde kredietcrisis. Bovendien mag ik misschien op deze plek opperen dat Dirk Scheringa niet tot deze selecte groep behoort.
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!