Schermtijd gaat sneller – hoe komt dat en hoe win je tijd terug?

De psychologie van tijd & technologie: cognitieve absorptie

Elk jaar rond deze tijd horen we John Lennon weer zingen: “So this is Christmas, and what have you done? Another year over, and a new one just begun“. Deze feestelijke tijd van het jaar is een typisch moment van reflectie voor veel mensen, en van gezamenlijk verzuchten: “Wat gaat de tijd toch snel, een jaar lijkt steeds korter…” Is dat zo? Lijkt de tijd sneller te verstrijken? En wat kunnen we daar dan aan doen? “It's about finding the OFF switch.“

Technologie kan veel aandacht opeisen

De meesten onder ons zullen wel herkennen dat wanneer je verdiept bent in je mail of Facebook, er wel eens wat langs je heen gaat. En dat je partner vervolgens 'ineens' een beetje geïrriteerd vraagt: “Luister je eigenlijk wel?” Het fenomeen dat zich hier voordoet wordt cognitieve absorptie genoemd. Onderzoek op dit vlak is vooral gedaan in situaties waarin sprake is van gebruik van informatietechnologie, en een diepe betrokkenheid van een individu met de software (Agarwal et al. 1997; Agarwal & Karahanna 2000). Cognitieve absorptie wordt beschreven aan de hand van vijf dimensies:

• dissociatie van tijd, waarbij je een verminderd reëel besef hebt van de 'echte' tijd die verstrijkt tijdens je activiteit;

• opgaan in de activiteit, de mate waarin je aandacht wordt opgeslokt door de activiteit;

• het plezier in de activiteit;

• de controle die je kunt uitoefen;

• en nieuwsgierigheid.

Wanneer we naar een scherm turen, iets doen dat onze nieuwsgierigheid prikkelt, we er controle over hebben (dus zelf actief zijn, in tegenstelling tot een passieve activiteit als tv kijken), er plezier aan beleven en het een activiteit is waar we volledig in opgaan, dan is er ook sprake van dissocatie van tijd. Sociale media in combinatie met een smartphone is hier een uitstekend voorbeeld van.

Aangezien we steeds meer tijd doorbrengen achter allerlei schermen – vanaf de bank tot in de hand- zou dit wellicht een verklaring kunnen bieden voor een veranderende tijdsbeleving. We worden opgeslokt door technologie, en als we weer loskomen zijn we verrast door de tijd die ondertussen is verstreken. Als je dit dan op een tijdsbestek van een jaar beschouwt, is de schok des te groter. Het leek tenslotte pas een maand of wat geleden dat je John Lennon nog 'War is Over' hoorde zingen.

Schermtijd gaat sneller

Wanneer je tijd doorbrengt achter een scherm verstrijkt de tijd voor je gevoel veel sneller. Zeker wanneer je in een staat van flow raakt, wanneer je 'net zo lekker bezig bent'.

Nu kun je dit jammer vinden, maar accepteren, of proberen hier bewuster mee om te gaan. In het laatste geval zijn hier wat tips om tijd terug te winnen – al is het maar voor je gevoel:

• Een actief klokje in je computerscherm, zoals Focusbooster. Dit is een time-management appje gebaseerd op de Pomodoro-techniek, waarmee je een timertje hebt meelopen in je scherm dat aftelt van 25 minuten naar nul. En dan een 'five minutes' break. Ik merk zelf dat dit me inderdaad helpt focussen, en aan het einde van de dag heb ik het gevoel heel veel te hebben gedaan. In dezelfde tijd;

• Wanneer je geen klokje in je scherm kunt hebben, zoals bijvoorbeeld bij een spelcomputer, zet er dan een naast je scherm. Liefst eentje die ook actief kan aftellen. Ik zet bijvoorbeeld een iPad onder het scherm met daarop een app met een zandloper. Dat kan je helpen in de 'echte' tijd te blijven;

• Je kunt ook natuurlijk je gadgets uitzetten, of wegleggen. Dit is een keuze om bewuster om te gaan met deze technologische hulpmiddelen. Realiseer je dat deze een functie dienen, en ja: dat kan en mag ook vermaak zijn. Maar kies bewust je momenten waarop je ze gebruikt. Voor je weet is het een automatisme geworden om 'even te checken', en zoals je weet: dat even rekt zich vaak uit.

Er is een beweging onder de noemer SlowTech, die als voornaamste boodschap heeft aan de mens: technologie moet niet het doel zijn, maar een middel. Daar kan ik me helemaal in vinden. Iemand die daar een op een interessante manier invulling aan heeft gegeven in haar leven is de Amerikaanse filmmaakster Tiffany Shlain. Zij en haar man hebben technology shabbats ingevoerd, wat inhoudt dat in haar gezin op vrijdagavond ze alle technologie afschakelen, en pas op zaterdagavond weer aan. Het heeft, zo zegt ze, haar leven veranderd. De tijd verloopt veel langzamer, en welke dag wil je juist langer laten duren? Juist, zaterdag…

Technologie brengt ons geweldige dingen en nieuwe mogelijkheden. We kunnen op vele manieren met elkaar communiceren en aan alle informatie komen. Maar technologie brengt ook vele verlokkingen met zich mee, en we kunnen ons wel eens onvoldoende bewust zijn van de effecten daarvan.

“It's about finding the OFF switch”. En dan kunnen we onze aandacht richten op de juiste dingen op de momenten dat het nodig is.

Zoals een gezellig kerstdiner met de familie, met de apparaatjes uit en echte conversaties over wat er het afgelopen jaar allemaal is gebeurd in het echte leven.

Ik wens jullie allemaal fijne feestdagen – dat ze maar lang mogen duren!