Smile! You’re on Facebook…

Facebook maakt mensen jaloers en ontevreden [onderzoek]

Uit onderzoek gedaan in een samenwerking tussen twee Duitse universiteiten blijkt dat meer dan eenderde van de mensen na op Facebook bezig te zijn geweest rapporteert negatieve gevoelens te hebben. De belangrijkste reden voor deze negatieve gevoelens is volgens de onderzoekers te wijten aan jaloers zijn op de 'Facebook-vrienden'.

Steeds vaker verschijnen onderzoeken waaruit blijkt dat mensen niet gelukkiger of zelfs minder gelukkig worden van Facebook, zoals ook eerder beschreven in dit artikel van mijn collega Mischa Coster. Ook hoor ik veel mensen om me heen verzuchten dat Facebook irritant is of dat er van plan zijn mee te stoppen.

Toch is het voor de meesten moeilijk om Facebook cold turkey te gaan. Waarom is dat? En wat kun jij doen om te zorgen dat Facebook niet je humeur verpest?

Wat is de functie van Facebook?

Een ander onderzoek, met als basis de uses & gratification-theorie, wijst uit dat er vier hoofdredenen zijn voor gebruik van Facebook:

• socializing

• entertainment

• self-status seeking

• information

Om te beginnen met het bepalen van effecten die Facebook op je gemoedstoestand kan hebben, kun je jezelf afvragen wat Facebook voor jou betekent. Waarom 'zit' je eigenlijk op Facebook? Voor onderhouden van sociale contacten, gewoon voor vermaak, om te proberen je gevoel van eigenwaarde wat op te krikken (self-status) of om informatie te vinden. Eerlijk gezegd lijkt de laatste me trouwens nogal onwaarschijnlijk.

Wanneer je op deze vraag geen goed antwoord weet te bedenken, of wanneer het is om je eigenwaarde te verhogen, is het tijd je af te vragen of het gebruik van Facebook wel zo nuttig is voor jou. Of, wanneer we kijken naar de uitkomsten van het Duitse onderzoek, zelfs of het wel goed voor je is. Of je er gelukkiger door wordt of juist niet. En: heb je Facebook echt nodig (als persoon)?

Facebook of Fakebook?

Een veelgehoorde opmerking voor het gebruik van Facebook is: “Omdat mijn vrienden erop zitten”. Logisch dat ook jij er dan gebruik van maakt. Mensen willen nu eenmaal graag zijn waar de anderen ook zijn. Realiseer je in ieder geval wel dat:

• Facebook een etalage is. De meeste mensen zijn geneigd op sociale media, en dus ook op Facebook, voornamelijk de positieve zaken te melden. Facebook is een etalage waarin de mooiste 'waar' wordt uitgestald. Wanneer je voor deze etalage staat, en je overladen wordt met positief nieuws van ogenschijnlijk gelukkige en succesvolle vrienden pakt het mechanisme van sociale vergelijking vaak niet in je voordeel uit. Van zoveel blije mensen zou je toch droevig worden. Of, zoals dit onderzoek uitwijst, in ieder geval jaloers en ontevreden. Zo had ik eens een collega die door een verre neef uit een arm buitenland werd gevraagd om 'even' 5.000 euro naar hem over te maken. Bij navraag waarom, of er soms iets ergs aan de hand was, kreeg hij te horen dat hij het toch makkelijk kon missen. De neef had gezien op Facebook dat hij tenslotte altijd op vakantie was en leuke dingen deed. Dus moest hij wel heel veel geld hebben…

• Je voor Facebook-gebruik betaalt. Het mooie van Facebook is dat het een gratis platform is waarmee we contact met onze familie en vrienden kunnen houden. Toch? Nee, toch niet. De valuta waarmee je betaalt is alleen anders dan harde euro's. De kosten zijn niet direct merkbaar in je portemonnee, maar zijn er natuurlijk wel. De investeringen die jij doet, zijn in tijd en aandacht. En Facebook verkoopt jouw aandacht door aan anderen. Stel jezelf eens de vraag: hoeveel (euro) zou ik bereid zijn per maand te betalen om Facebook te mogen blijven gebruiken?

• Facebook verslavend is. Facebook voorziet ook in een oude menselijke behoefte, social grooming, vergelijkbaar met het vlooien bij apen. We liken posts van anderen, en hopen daarbij op een stuk wederkerigheid, dat anderen ook onze posts leuk vinden. En we willen graag weten wat anderen aan het uitspoken zijn, wat weer gerelateerd is aan het roddelen. Roddelen vervult een functie van identificatie en onderhouden van sociale relaties, geeft invulling en waarde aan het sociale netwerk. Facebook is een nieuwe vorm hiervan. En is daarmee verslavend, want we willen op de hoogte zijn. Wees eerlijk, hoe vaak denk je: “Nog één keertje klikken op 'Meer verslagen' dan…”?

• Je vrienden ook alleen maar Facebook gebruiken omdat hun vrienden dat doen. En zo houden de schaapjes zichzelf in de wei. Zelfs met het hek open (lees: voldoende beschikbare alternatieven) blijven we bij dit platform. Maar wanneer er beweging in komt, wanneer de massa gaat schuiven, dan gaat het hard. Remember Friendster, MySpace, Hyves,…?

Mensen maken elkaar jaloers

Het onderzoek door de twee Duitse universiteiten legt uit waarom mensen negatieve gevoelens van Facebook krijgen, hoe het effect zich verspreidt over het platform – een negatief viraal effect eigenlijk – en hoe groot de impact is. Vooral ook in het echte leven, want gevoelens worden dan wel misschien opgeroepen door iets in de online wereld, het effect op je gemoedstoestand beperkt zich natuurlijk niet tot het digitale domein.

Mensen creëren een 'afgunstspiraal' op Facebook

Een ander interessant resultaat uit het onderzoek was dat ongeveer eenvijfde van alle recente online of offline gebeurtenissen die afgunst veroorzaakten binnen een Facebook-context plaatsvonden. Dit geeft aan wat een enorme rol het platform speelt in het emotionele leven van mensen die actief zijn op Facebook. Het effect dat als gevolg van de afgunstige gevoelens vervolgens optreedt is dat mensen juist zelf hun eigen profielen gaan oppoetsen, en zich op hun best profileren. Desnoods door een mooie vakantiefoto uit het verleden te posten. Dit zorgt weer dat hetzelfde gevoel bij andere mensen wordt opgeroepen, waardoor zij ook een (letterlijke!) statusupdate doen waarmee ze hopen in de sociale vergelijking minimaal weer on par te komen. Dit fenomeen van causatie hebben de onderzoekers een 'afgunstspiraal' genoemd.

Facebook-jaloezie stimuleert ontevredenheid

Op basis van de onderzoeksresultaten hebben de onderzoekers ook vastgesteld dat er een negatief verband bestaat tussen de jaloezie die ontstaat tijdens Facebook-gebruik en het algehele gevoel van tevredenheid dat mensen in hun leven hebben. Passief gebruik van Facebook verhoogt negatieve emoties die van negatieve invloed zijn op de tevredenheid van mensen. Zoals een van de onderzoeksters zegt: “Gezien het feit dat Facebook een wereldwijd fenomeen is, en jaloezie een universeel gevoel, hebben heel veel mensen te maken met deze pijnlijke gevolgen.”

En hoe zit dat bij jou?

Is dit alles enigszins herkenbaar? Dat hoeft natuurlijk helemaal niet het geval te zijn. Misschien ga je heel bewust om met Facebook of misschien gebruik je Facebook helemaal niet zo veel. Of misschien kan het je gewoon allemaal niet zoveel schelen. Maar als ik zo om me heen beluister, zijn er inderdaad wel veel mensen die hier iets in herkennen. Mensen die aangeven Facebook eigenlijk beu te worden, en vooral omdat ze zich eigenlijk in het beste geval realiseren er niet zo veel aan te hebben. En in het slechtste geval zich rot gaan voelen.

Als jij een van mensen bent die zich is gaan afvragen of Facebook nu wel zo nuttig of leuk is, of iemand die zich zelfs realiseert dat Facebook zorgt voor negatieve gevoelens, zijn de volgende tips wellicht handig:

• Weet wanneer en vooral waarom je Facebook gebruikt. Maak jezelf hiervan bewust elke keer dat je de pagina of app opent.

• Wanneer je een post ziet die een reactie bij je oproept, benoem dit dan voor jezelf. Wat voor reactie is dit? Waardoor komt het? Hoe reëel is het om deze reactie te hebben, wetende dat je naar een etalage staat te kijken?

• 's Avonds niet meer op Facebook. Niet doen. Je slaapt er echt niet beter door.

• Denk na over andere manieren waarop contact met familie en vrienden ook makkelijk en leuk is. Ik heb op WhatsApp bijvoorbeeld groepen voor familie, voor vrienden, etc. – net als heel veel anderen hebben. Waarom zou je deze sociale interactie via Facebook doen? Er zijn voldoende alternatieven.

Zullen we dan toch maar Google+ eens echt gaan proberen? Ik ben te vinden als William James Rice. Als ik naar aanleiding van deze post meer 'vrienden' krijg op + dan op Facebook (dat is niet zo'n ambitieuze doelstelling, hoor), stop ik echt helemaal met Facebook.

Ik zie jullie daar!