Fons Trompenaars: “Culturele verschillen leiden tot een beter beeld van de werkelijkheid” #TEDxAms

In 2012 gaf Fons Trompenaars tijdens The Social Conference de beste presentatie van de dag. Met afstand. Toen ik hoorde dat ik naar TEDxAmsterdam mocht, was het dan ook duidelijk: zijn talk wilde ik horen en als het even kon, wilde ik hem graag interviewen. Beide lukte, beide werden hoogtepunten van een toch al mooie dag. Naast een held bleek Trompenaars ook nog eens een erg innemende man, die als geen ander uit kan leggen hoe culturele verschillen kunnen leiden tot een beter beeld van de werkelijkheid, mits je de dilemma’s goed weet te tackelen. Over kayakanteki vs. shukanteki, Japanse tuinen en servant leadership.

Voorinterview

Voorafgaande aan de conferentie mochten Jan Willem Alphenaar en ik Fons Trompenaars kort spreken. Daarin praatten we over het onderwerp van zijn presentatie, over de culturele verschillen op wereldwijd én lokaal niveau en over hoe persoonlijke strijd tussen jezelf zien als een individu en als onderdeel van een groep duidelijk anders is in Japanse dan in Amerikaanse films.

Oh, en ik denk niet dat Jan Willem en ik door Feller Media worden gevraagd om mee te helpen met de videoregistratie van TEDxAmsterdam 2014, maar Fons Trompenaars maakt dat inhoudelijk helemaal goed.

TED-talk

Aan het begin van de middag mocht Trompenaars dan daadwerkelijk het podium op. In een boeiend verhaal en met veel humor maakte hij de belofte meer dan waar en hield hij een gloeiend betoog over de kansen die

Waarom hebben we zoveel crises? Dat is interessant. Want er wordt gezegd dat het tempo van verandering nog nooit zo hoog is geweest. Onzin, volgens Trompenaars, want dat hoort hij al 50 jaar. Wat er wél is veranderd, is de ‘experience of diversity‘. Waar we vroeger in ‘etnische kooien’ woonden, zijn de deksels van die kooien nu opengetrokken. Maar onze morele paradigma’s zijn nog steeds cultureel beïnvloed.

Dat merken we, omdat we meer dan ooit samenwerken in culturele teams. Trompenaars merkte dat zelf o.a. bij HSBC in Japan. Een team van Amerikanen adviseerde de bank om objectiever te worden om een crisis te voorkomen. Er ontstond verwarring, omdat het Japans geen woord kent voor objectiviteit. Daarom leenden ze een woord uit het Chinees, kayakanteki, wat zoiets betekent als ‘het perspectief van de outsider/gast’. Daar staat tegenover shukanteki, het perspectief van de gastheer zelf, oftewel subjectiviteit. De uitdaging is nu om een ‘Japanse tuin’ te creëren waarin kayakanteki en shukanteki samenkomen. Want als je beide perspectieven samenvoegt, krijg je een beter beeld van de realiteit. Dat resulteerde in hun veelgeroemde advertentiecampagne ‘connecting viewpoints‘, waarvan hieronder een voorbeeld.

Trompenaars haalde het voorbeeld aan dat hij ook tijdens The Social Conference gebruikte om een ander cultureel dilemma te schetsen. Stel je rijdt mee met je vriend in de auto. Hij rijdt 50 waar je 30 mag en rijdt een voetganger aan. Je wordt gevraagd te getuigen in de rechtbank terwijl je weet dat je de enige getuige bent. Ga je liegen om je vriend vrij te pleiten of niet? De antwoorden variëren per cultuur. De protestanten (Amerikanen, Zwitsers) zijn geneigd de waarheid te vertellen, Aziaten nemen het eerder op voor hun vriend en in veel gevallen hangt het ook af van de situatie – zo willen Fransen weten hoe de voetganger eraan toe is en vroeg een Italiaan ooit hoe de auto eraan toe was…

It’s your culture that kills half of you and it’s not good enough in the world we live in.

De ‘Japanse tuin’-oplossing voor het dilemma is overigens de vriend te vragen zelf de waarheid te zeggen, zodat jij het voor hem kunt opnemen en proberen de straf te verlagen.

Een vergelijkbaar dilemma deed zich voor bij AMD, de chipontwikkelaar. De culturele verschillen tussen Amerikanen en Duitsers werden duidelijk tijdens een brainstorm: de Amerikanen leggen makkelijk een idee op tafel, terwijl de Duitsers daar veel meer moeite mee hebben. De oplossing was om de Duitsers onderling te laten brainstormen en hun beste idee te bespreken met de Amerikanen. Die aanpak zorgde ervoor dat het brainstormen gedepersonaliseerd werd. Het gevolg was de ontwikkeling van de eerste gigahertz-chip.

Ook de ‘strijd’ tussen on- en offline shoppen hoeft geen strijd te zijn als je je realiseert dat offline shops hun relaties met klanten kunnen versterken via het internet en je die persoonlijke relaties tegelijkertijd kunt gebruiken om de online activiteiten effectiever te maken. En voor leiderschap is het niet een kwestie van kiezen tussen bottom-up of top-down, maar de oplossing ligt in servant leadership, waarbij je autoriteit opbouwt door mensen te helpen. Samengevat:

Reality in diverse groups needs to combine opposites into a higher reality.

Overigens doet bovenstaande samenvatting te weinig recht aan het verhaal en vooral aan de manier waarop Trompenaars het vertelt. Dus kijk vooral zijn presentatie terug.

Dilemma-app en slides presentatie

Om hierbij op persoonlijk niveau te helpen bij het oplossen van culturele verschillen, heeft het bedrijf van Fons Trompenaars, THT Consulting, een (gratis) app ontwikkeld die je helpt bij het oplossen van dilemma’s. Via http://www2.thtconsulting.com/TEDx/ kun je je gegevens achterlaten, je krijgt dan een bericht zodra de app wordt gelanceerd. Via dezelfde link zijn ook de slides van de presentatie te vinden.

Nazit

Mocht je nog geen genoeg hebben van het verhaal van Fons Trompenaars, zoals ik, dan raad ik je aan ook nog het gesprek te bekijken dat Frénk van der Linden achteraf met Fons Trompenaars had.