Wees intelligente machines te slim af

Hoe zorg je dat je relevant blijft tussen de robots op de werkvloer?

Kunstmatige intelligentie dringt steeds dieper door in onze samenleving. Om me heen voel ik een bepaalde angst voor robotisering van de werkplek, robots die slimmer worden dan de mens of zelfs voor de mens gaan denken. Is technologie een verlengstuk van het menselijk lichaam of neemt technologie de mens over? Een discussie die filosoof en mediawetenschapper Marshall McLuhan de vorige eeuw al voerde, lijkt actueler dan ooit. Naast enige fascinatie en zekere waardering lijkt er wel een soort robot-alarm af te zijn gegaan. Hoe kunnen we zorgen dat we als (menselijke) werknemer nog relevant blijven in een werkplek met toenemende digitalisatie?

Vanuit historisch oogpunt is er altijd angst geweest voor verandering, voor technologische innovatie of vernieuwing. Toen de boekdrukkunst werd uitgevonden, was de kerk bang dat de ‘gewone man’ rare ideeën zou krijgen als ze zelf konden lezen en toen ontdekt werd hoe elektriciteit werkte, gingen veel science fiction-achtige verhalen de rond over wat er mis kon gaan. Het bekendste voorbeeld: het monster van Frankenstein dat tot leven werd gebracht door elektrische stoten. Zo zijn er nog tal van andere voorbeelden te bedenken, van de luchtvaart en de komst van internet tot games.

Nieuwe robots, nieuwe kansen

Machines worden inderdaad slimmer en sneller en er ontstaan nieuwe toepassingen waardoor zij bepaalde taken van de mens kunnen overnemen. ‘Maandag-wasdag’ is ook al tijden vervangen door de wasmachine, maar dat betekent niet dat de vrouw op maandag niets te doen heeft.

Er vindt simpelweg een verschuiving plaats en organisaties moeten daar goed op inspelen. Uit onderzoek van Wakefield Research, uitgevoerd in opdracht van mijn werkgever Avanade, blijkt dat de inhoud van 20 procent van de banen zal verschuiven door slimme technologieën en dat de meerderheid van de huidige organisaties daarop anticipeert door in grote mate te focussen op het (her)opleiden van personeel (52 procent), het creëren van nieuwe functies (51 procent) en het reorganiseren van bedrijfsstructuren (38 procent).

In deze nieuwe rollen zijn probleemoplossend vermogen, dataverzameling en -analyse en kritisch gedachtegoed belangrijke factoren.

Speciale rechtsvormen voor robots?

Of een robot echt de rol van baas zal vervullen is nog maar de vraag. Juridisch gezien zitten daar (nog) veel haken en ogen aan. Zo is een robot immuun voor civielrechtelijke of strafrechtelijke sancties en kan een onderneming momenteel alleen geleid worden door een natuurlijk persoon of rechtspersoon.

Voor een robot zullen daarom specifieke rechtsvormen ontwikkeld moeten worden. Zo ver zal het binnenkort niet komen. Maar mocht dat in een hele verre toekomst toch het geval zijn, dan heeft een werknemer nog altijd zelf de keuze om te gehoorzamen of niet.

Maak jezelf relevant

Of deze ontwikkeling nou in een verre toekomst pas realiteit wordt of al morgen, de toekomstige werknemer zal slimme machines te slim af moeten zijn. Daarnaast zal de manier waarop bedrijven zijn ingericht volledig moeten veranderen.

Gartner beargumenteert dat als machines zich de komende vijf jaar richten op kwantificeerbare en meetbare aspecten, dit mensen de ruimte geeft zich bezig te houden met zaken als creativiteit, strategisch leiderschap en, iets wat een fysieke roboboss nooit zou kunnen, persoonlijke relaties en samenwerkingen.

Het merendeel van de zakelijke leiders (61 procent) gelooft dat het oplossen van problemen de belangrijkste vaardigheid is die kenniswerkers moeten versterken om relevant te blijven in de digitale werkplek van de toekomst, gevolgd door de mogelijkheid om gegevens te verzamelen en te analyseren (59 procent) en kritisch te denken (51 procent). Dat zijn waardevolle cijfers, mogelijk gemaakt door technologie en algoritmes die nu al op de achtergrond draaien, zonder dat we daar bang voor hoeven zijn. Sterker nog, eigenlijk zijn we daar met zijn allen heel blij mee.