Airbnb als coöperatie? Het zou zomaar eens kunnen

Vakantieverhuurder zet debat over eigenaarschap van platformen op agenda

In de tsunami aan discussies die opspelen rondom vakantieverhuur-website Airbnb was daar op 21 september ineens een opmerkelijk bericht. In een brief aan de Amerikaanse beurswaakhond SEC deelde medeoprichter Brian Chesky zijn visie dat ’twenty-first century’ bedrijven alleen succesvol kunnen zijn wanneer de belangen van de stakeholders op één lijn liggen. Vervolgens onthult hij zijn ambitie om de rol van de verhuurders op het platform te belonen met aandeelhouderschap, zodat ook zij kunnen profiteren van een succesvolle beursgang. Los van de vraag of dit onderdeel is van een uitgekiend marketingoffensief of dat Chesky & Co oprechte intenties tonen, heeft hij hiermee in elk geval de deur opengezet voor een discussie over een nieuwe generatie klus- en deeleconomieplatformen.

Wel de lusten, niet de lasten

Platformen als Airbnb, Booking.com, Uber en Facebook zijn marktplaatsen die in principe zelf niets bezitten. Zij maken gebruik van de middelen en tijd die de gebruikers via het platform beschikbaar stellen. Hoewel deze gebruikers onmisbaar zijn voor de waardecreatie van het platform, verdwijnen de winsten van het platform in de zakken van de aandeelhouders. En dat zijn meestal niet de gebruikers. Sterker, de focus op het creëren van winstmaximalisatie voor aandeelhouders vormt juist een prikkel om gebruikers van het platform te benadelen.

Platform-coöperaties

Het plan van Chesky is in lijn met een internationaal steeds sterkere behoefte aan een gelijkwaardiger model. Helemaal nieuw is het idee van Chesky overigens niet. Sinds enkele jaren wordt op vele plekken geëxperimenteerd met zogenaamde platform-coöperaties: platformen waarbij de gebruikers, meestal de aanbieders, zich verenigd hebben in een coöperatie.

“De ambitie van Chesky is baanbrekend”

Gezamenlijk investeren zij in de technologie waarvan ze afhankelijk zijn. Zo is een groep fotografen eigenaar en bestuurder van stockfotowebsite Stocksy, zijn schoonmakers in New York samen eigenaar van het platform Up&Go, vormen achthonderd taxichauffeurs in Denver met Green Taxi een lokale Uber-concurrent en zijn er in Frankrijk experimenten met coöperatieve tegenhangers van Deliveroo en UberEats. Hoewel er nog weinig succesvolle platform-coöperaties zijn, is het wel een geruststellende gedachte dat er voor sommige platformen alternatieven mogelijk zijn.

Niet nieuw, wel uniek

Hoewel het idee van Chesky dus niet nieuw is, is het wel uniek. Waar veel platform-coöperaties starten als coöperatie en veelal moeite hebben om impact te maken en voldoende schaalgrootte te bereiken, zou het in het geval van Airbnb een omgekeerde wereld zijn: het platform start als commercieel en centraal gestuurd platform, om vervolgens in handen van de gebruikers te komen. Waar veel experts verwachten dat dit soort ontwikkelingen van startups komen die gebruik maken van ingewikkelde Blockchain-technologie, is het interessant – en ontnuchterend – dat ook een model dat al ruim tweehonderd jaar bestaat, een oplossing kan bieden.

Alternatief scenario: mag het een tikje ambitieuzer?

De ambitie van Chesky is, mits hij het doorzet, baanbrekend. Maar is zijn plan wel ambitieus genoeg? Het herverdelen van het eigenaarschap is nieuw, maar gaat nog steeds uit van een oud model waarbij het einddoel is dat Airbnb in 2019 naar de beurs gaat, om zich vervolgens over te leveren aan de waan van de dag van de aandelenmarkt. Waarom niet een tikkeltje ambitieuzer met een transformatie naar een coöperatie met stemrecht? ‘Omdat investeerders met een beursgang een goed rendement willen op het risico dat zij hebben genomen’, kan een antwoord zijn. Maar waar veel ‘alternatieve’ denkers het maken van een goed rendement verafschuwen, ben ik juist van mening dat het prima is dat een ondernemer of investeerder wordt beloond voor de inspanningen en het risico dat hij of zij heeft gelopen.

“Als verhuurders mede-eigenaar en bestuurder zijn van het platform, ontstaat een beter evenwicht”

Wat nu wanneer een verhuurder de optie krijgt om bijvoorbeeld 25 procent van de opbrengsten automatisch om te zetten in een aandeel? Op die manier kunnen de verhuurders vanuit een coöperatie langzaam maar zeker een steeds groter deel van het platform in handen krijgen. Met gemiddeld 500.000 overnachtingen per dag tegen een gemiddelde prijs van 80 dollar zou het de verhuurders, wanneer je de groeiverwachtingen meerekent, zo’n tien jaar kosten om 32 miljard dollar bijeen te brengen. Het bedrag waarop Airbnb nu is gewaardeerd. Daarmee zou de coöperatie volledig eigenaar van het platform zijn. Op het moment dat verhuurders via een coöperatie mede-eigenaar en bestuurder zijn van het platform, ontstaat een beter evenwicht in de besluitvorming over de toekomst van het platform en de plek in de maatschappij.

Geen perfect model

Hoewel het een eerste stap is, is ook dit model niet perfect. De huidige focus op verhuurders, en niet op buurten en steden, heeft laten zien dat het gevaarlijk is wanneer niet alle stakeholders in de beslissing processen worden betrokken. Alternatieve platformen als FairBnB proberen dit wel, maar hebben nog grote moeite om voet aan de grond te krijgen. Al met al zullen we moeten experimenteren met nieuwe eigenaarschap- en bestuursmodellen van platformen, en dan zeker in de sectoren waar de aanbieders een grote afhankelijkheid hebben opgebouwd ten opzichte van het platform.

Airbnb heeft in elk geval, bewust of onbewust, een interessante discussie aangezwengeld.