Hebben internetgiganten hun langste tijd gehad?

De grote tech-, film- en muziekconferentie SXSW in Austin is van oudsher een oase van tech-optimisme en enthousiasme. En ook al dateren de laatste spectaculaire productannonceringen alweer van een aantal jaar geleden (Periscope, Twitter), toch is het evenement nog steeds een goede graadmeter voor ‘hot or not’. Zo zagen we na sterk technologische onderwerpen als AI, VR en Robotics, de laatste jaren steeds meer aandacht voor Fake News en de bestrijding ervan.

Nu technologische oplossingen voor Fake News niet het gewenste resultaat lijken te hebben en privacy-issues aan de orde van de dag zijn, zagen we dit jaar opvallend veel sessies waarin de Grote Vier het moesten ontgelden: Facebook, Google, Apple en Amazon. En niet alleen met betrekking tot fake news. Ook de dominantie en arrogantie van de tech-giants werd breed bediscussieerd. In diverse presentaties en paneldiscussies werd opgeroepen tot het splitsen van de bedrijven om de macht te doorbreken, om strengere wetgeving, en het aanklagen van bedrijven dan wel topmensen voor mogelijke crimineel gedrag.

“De grote technologiebedrijven van tegenwoordig hebben te veel macht”

Zo is Amazon weliswaar geliefd bij consumenten, maar wordt in toenemende mate gezien als een alomtegenwoordig en zelfs beangstigend platform waarvan de tentakels zich uitstrekken over verschillende gebieden, van e-commerce en cloudhosting tot reclame en entertainment. Het bedrijf is enorm winstgevend en toch heeft het naar verluidt vorig jaar geen federale belasting betaald. Ook Google en Facebook worden geconfronteerd met toenemende kritiek op hun praktijken met betrekking tot het verzamelen en verkopen van persoonsgegevens en de overheersing van de digitale advertentiemarkt. Apple en Microsoft staan iets in de luwte van die drie, maar ook voor hen geldt nog steeds dat de economische en politieke macht als erg dominant wordt ervaren.

Break-up Big Tech

Op de eerste dag opende de Democratische presidentskandidaat Elizabeth Warren het vuur. Zij gaf aan voorstellen te willen doen om de grootste tech-bedrijven te willen opsplitsen.

“De grote technologiebedrijven van tegenwoordig hebben te veel macht – te veel macht over onze economie, onze maatschappij en onze democratie,” zei Warren. “Ze hebben de concurrentie als met de bulldozer vernietigd, onze privé-informatie voor hun winst gebruikt en het hele speelveld in hun voordeel gekanteld. En in dit proces hebben ze kleine bedrijven beschadigd en innovatie onderdrukt.” Zij vergeleek het tech-speelveld met dat van baseball: “Je kunt een scheidsrechter zijn, een platform hebben of teams bezitten, dat is prima. Maar je kunt geen scheidsrechter zijn en tegelijkertijd eigen teams hebben.”

Zucked

Een dag later mocht Roger McNamee, Mark Zuckerberg’s mentor en een vroege investeerder in Facebook, uitleggen waarom hij Facebook inmiddels ‘giftig’ vindt en ronduit slecht voor de wereld. McNamee is een Amerikaans fondsbeheerder en venture capitalist die investeringen heeft gedaan in onder andere Electronic Arts, Palm Inc en Facebook. In 2004 was hij samen met Bono medeoprichter van venture capitalist Elevation Partners. In zijn boek ‘Zucked – Waking Up to the Facebook Catastrophe‘ zegt hij: “Dit gaat niet alleen over technologie of business. Dit is een catastrofe waar we allemaal mee te maken hebben, en we hebben er niet per se een vocabulaire voor omdat het bedrijfsmodel dat Facebook en Google hebben gecreëerd, iets is wat we nog nooit eerder hebben gezien.”

“Deze bedrijven zijn heel erg bezig met het manipuleren van aandacht om je meer tijd te laten besteden aan hun diensten. En dat is een zeer gevaarlijk bedrijfsmodel voor de samenleving. Het is slecht voor de geestelijke gezondheid van de mensen die het gebruiken. Het is vreselijk voor democratie. Het heeft elk gevoel van privacy volledig vernietigd, en het ondermijnt het ondernemerschap in de Verenigde Staten, omdat deze bedrijven in feite steeds een nieuwe bedrijfstak overhoop gooien.”

“De techgiganten hebben een voor de samenleving zeer gevaarlijk bedrijfsmodel”

“De problemen staan niet op zichzelf. Ze zijn systemisch. Ze zijn gerelateerd aan een bedrijfsmodel dat buitengewoon goed heeft gewerkt voor beleggers en gruwelijk voor alle anderen. Het niet erkennen dat matiging een betere langetermijnstrategie voor het bedrijf zou zijn geweest, zal ze uiteindelijk de das om doen, omdat ze regeringen over de hele wereld geen andere keuze laten dan ingrijpen, zoals nu al hier en daar in Europa gebeurt.”

Instagram-overname terugdraaien?

Instagram-oprichters Kevin Systrom en Mike Krieger verlieten Facebook in september en mochten op SXSW uitleggen hoe de integratie van Instagram was verlopen en hoe zij daar nu tegenaan kijken. Ook zij werden geconfronteerd met de kritiek op de marktdominantie van Facebook en de vraag of de Instagram-overname niet beter teruggedraaid kon worden. “Krijgen we onze baan terug?” was de eerste reactie van Systrom en ook Krieger zag niet direct welk specifiek probleem met een ​​break-up zou worden oplost.

“Er zijn heel veel redenen waarom mensen op dit moment boos zijn op technologie, terecht en onterecht. Dat betekent nog niet dat de universele oplossing ligt in het splitsen van bedrijven. Dat is namelijk een heel specifieke oplossing voor een heel specifiek probleem. Als je economische problemen wilt oplossen, zijn er betere manieren om dat te doen. Als je Russische inmenging wilt oplossen, zijn er betere manieren om dat te doen. Een bedrijf opbreken lost die problemen niet op. Dat betekent niet dat bedrijven niet moeten worden opgebroken als ze te groot worden en door hun monopolies problemen veroorzaken, maar groot zijn op zichzelf is geen misdaad.”

Facebook en fake news

Een dag later kon ik opnieuw voelen hoe groot de weerstand tegen Facebook inmiddels is geworden. Bij de sessie Can We Fight Fakes News Without Killing The Truth? kruisde Wajahat Ali van de New York Times de degens met Shaarik Zafar, Public Policy Manager bij Facebook.

Volgens Zafar deed Facebook alles wat het kon om Facebook schoon te krijgen. Het sluit dagelijks met behulp van AI één miljoen nepaccounts. Maar zelfs een combinatie van menskracht en geavanceerde technologie blijkt niet voldoende. “Dat is pas de eerste stap in het bestrijden van nepnieuws. Stap twee is om het creëren van nepnieuws te verminderen en dat is actief werk dat nog moet worden geperfectioneerd.” Wajahat Ali ging daar recht tegenin, door te stellen dat het tegengaan van fake News simpelweg tegen Facebook’s businessmodel in gaat, en daarom nooit erg enthousiast uit vrije wil zal worden ondernomen.

“Het bestrijden van fake news gaat simpelweg tegen Facebook’s businessmodel in”

De sterkste aanklacht tegen Facebook kwam van de Duitse journalist Richard Gutjahr, die niet in het panel zat, maar in de zaal. In een sterk emotioneel betoog legde hij uit hoe zijn leven door talloze bedreigingen en haatteksten op Facebook kapotgemaakt werd, zonder dat Facebook daar iets aan zei te kunnen doen. Omdat het ‘binnen de policies’ bleef…

“Zijn wij dan niet meer dan collateral damage bij jullie beurskoers?” vroeg Gutjahr. Zafar moest het antwoord schuldig blijven, terwijl de zaal langdurig applaudisseerde.

Staking op social media

Uit een geheel andere hoek kwam de bijdrage van Larry Sanger, één van de oprichters van Wikipedia en sinds kort CIO van Everipedia, een versie van Wikipedia op basis van blockchain-technologie. Hierdoor kan het niet langer geblokkeerd worden door landen als Turkije, China en Iran die wél Wikipedia blokkeren. Hij hield een pleidooi voor meer decentrale socialmedia-oplossingen en meer open-source. Ieders grootste probleem bij het ‘stoppen met Facebook’ is dat er geen goed alternatief is waar ook nog eens al je vrienden of familieleden tegelijkertijd heen gaan. Sanger zag het vooral als een coördinatieprobleem: je moet namelijk allemaal tegelijk switchen, want als je als enige overstapt, is het heel eenzaam.

“SXSW laat zien dat emotioneel tij lijkt te keren ten nadele van techgiganten”

Om met die coördinatie een begin te maken stelde Sanger voor een keer massaal en internationaal een hele dag het gebruik van social media helemaal te staken. Als genoeg mensen dat doen, dan zou daar wel eens een signaal van uit kunnen gaan…

Kortom: SXSW laat dit jaar zien dat het emotionele tij lijkt te keren ten nadele van de techgiganten. Het is de vraag of dit doorzet en of deze bedrijven er snel genoeg iets aan kunnen (en willen) doen.