Hoe Amazon, Alibaba en Uber het succes gaan bepalen van Nederland als handelsland

Waarom we een platformstrategie nodig hebben

De sterke positie van Nederland in de wereldhandel staat onder druk door de opmars van Alibaba en Amazon die met hun geïntegreerde handelsplatformen groter en bepalender worden dan individuele landen. Als Nederland niet snel actie onderneemt gaan bedrijven als Alibaba, Amazon en Maersk in de toekomst het economische succes van Nederland bepalen. Nederland zou daarom een platformstrategie moeten omarmen en een digitaal handelsplatform moeten oprichten met een neutrale en open governance-structuur, die handel bevordert en efficiënter maakt. Andere landen en grote bedrijven zouden gebruik moeten kunnen maken van dit platform.

Een strategische controlerende positie

Nederland dankt zijn huidige welvaart voor een belangrijk deel aan de strategische ligging in de rivierdelta, centraal in West-Europa. Het is een ideale doorvoerhaven voor producten wereldwijd naar het koopkrachtige Europese vasteland en grote producerende landen als Duitsland. Dankzij een geolied logistiek netwerk kunnen Nederlandse tomaten, komkommers, rozen en achterhammen hun weg vinden naar winkels over de hele wereld, vaak sneller dan de lokale producten.

Toch staat deze positie onder druk: Brexit, de groei van Europa aan de Oostzijde en de nieuwe Zijderoute die door China wordt aangelegd, maken de ligging van Rotterdam relatief minder aantrekkelijk. Verduurzaming en digitalisering van productie zorgen ervoor dat goederen vaker lokaal geproduceerd kunnen worden en dat transport minder nodig is. Ondertussen slibt Nederland verder dicht door steeds verdere groei van het aantal inwoners en verkeer.

“De positie die Nederland jarenlang heeft gehad, wordt langzaam maar zeker overgenomen door nieuwkomers”

Toch komt de grootste bedreiging voor de Nederlandse positie misschien wel van de grote geïntegreerde handelsplatformen van techbedrijven als Alibaba, Tencent en Amazon, en door rederijen en containerbedrijven als Maersk en Hanjin. Deze spelers hebben nu al een belangrijke, controlerende positie in de wereldwijde handelsstromen. En hun positie groeit snel. De strategische, controlerende positie die Nederland jarenlang heeft gehad, wordt langzaam maar zeker overgenomen door nieuwkomers die met hun platformen een nieuwe controlerende positie innemen, tussen producenten en consumenten. Een positie die over sectoren en landen heen gaat.

Naar een geïntegreerd handelsplatform

Kenmerkend voor bedrijven als Alibaba en Amazon is dat ze een geïntegreerd handelsplatform aanbieden dat makers en consumenten met elkaar verbindt: ze bieden niet alleen een webwinkel, ze investeren ook sterk in eigen dataopslag (clouddiensten), logistiek, fysieke winkels, marketing en ze kijken zelfs naar productie. Door digitalisering worden producten steeds vaker een stuk software of digitale content die online kan worden opgeslagen en on demand geprint of geproduceerd kan worden. De platformeigenaren kunnen dus per product(categorie) bekijken of ze voorraden aanleggen en waar en of ze producten produceren. Ook kunnen fabrikanten hun producten tegen betaling laten opslaan of produceren door de platformen, iets waarin Nederland ooit trendsettend was met het Centraal Boekenhuis.

Dit betekent dat Alibaba en Amazon bepalen via welke logistieke hubs, dus welke Wereldhavens en opslagcentra, ze de producten vervoeren en waar ze deze laten produceren. Amazon kan besluiten dat het Vlaanderen en de Antwerpse haven verkiest voor het transport van producten, Maersk kan kiezen voor Hamburg in plaats van Rotterdam en Alibaba kan de nieuwe Zijderoute in gebruik nemen, aangelegd door de Chinese overheid.

Nederland als handelsplatform

Om hieraan tegenwicht te bieden is een gecoördineerde actie nodig van alle belanghebbenden in Nederland. Nederlandse spelers moeten de krachten bundelen en gezamenlijk één digitaal handelsplatform opzetten. Dit zou een digitale hub moeten worden in de wereldhandel, net zoals Nederland dat nu in de fysieke wereldhandel is. Grote en met name kleinere bedrijven, een snelgroeiende categorie in het digitale tijdperk, zouden via het platform wereldwijd zaken moeten kunnen doen.

“Nederlandse spelers moeten de krachten bundelen en gezamenlijk één digitaal handelsplatform opzetten”

Singapore, eveneens een strategisch handelsland, heeft al stappen gezet om een sleutelspeler te worden in de digitaliserende wereldhandel. Een jaar geleden lanceerde het een digitaal handelsplatform voor MKB-bedrijven. De marktplaats ondersteunt bedrijven bij het vinden van handelspartners, het verkopen en inkopen van goederen en verzekeren via één geïntegreerd, op blockchain gebaseerd platform. Het platform zorgt voor vertrouwen doordat alle deelnemers aan bepaalde eisen van aansprakelijkheid en betrouwbaarheid voldoen en alle processen gebruikmaken van dezelfde audits.

Nederland zou een vergelijkbare aanpak als Singapore kunnen volgen. De strategie zou het kunnen afkijken van platformbedrijven als Google, Uber en Amazon. Google werd uit het niets een sleutelspeler in de wereld van mobiele communicatie, met het Android-platform. Het platform zorgde ervoor dat de markt voor mobiele diensten en content tot bloei kwam door de besturing van smartphones en de marktplaats te standaardiseren. Het geeft kleine ontwikkelaars en aanbieders, ook zonder een eigen distributienetwerk en marketingafdeling, toegang tot een publiek van miljarden consumenten. Google begon met het verlenen van gratis licenties op het open source Android met een eigen, geïntegreerde marktplaats. Later voegde het strategisch diensten toe zoals Google Maps om het platform te versterken. (Mede om die reden besloot Apple een eigen kaarten-app te ontwikkelen. Lees een uitgebreide analyse van de ontwikkeling van Android en de appstores hier.)

Op eenzelfde manier zou Nederland belangrijke standaarden en protocollen moeten ontwikkelen voor het identificeren, uitwisselen, transporteren en beveiligen van producten. Nederland was niet toevallig uitvinder van de streepjescode en heeft in onder meer de tuinbouw en op het gebied van ‘food en flowers’ markten altijd vooropgelopen met het zetten van standaarden die door alle Nederlandse producenten, vaak verenigd in coöperaties, werd ontwikkeld en ondersteund.

Een eveneens belangrijk onderdeel van een handelsplatform is de opslag van digitale gegevens in een cloud. Hiervoor kan Nederland zijn kennis en sterke positie als internetknooppunt inzetten. Deze clouddiensten zouden toegevoegde waarde moeten bieden ten opzichte va het huidige commerciële aanbod van Alibaba en Amazon, bijvoorbeeld op het gebied van privacy.

“Een koopmansgeest als uitgangspunt voor een platform moet de belofte zijn”

Nederland moet daarvoor alles combineren wat het in huis heeft als handelland: de kennis, de technologie en vooral ook de koopmansgeest. Dit laatste zorgde ervoor dat Nederland eeuwenlang kon beschikken over het meest uitgebreide knooppuntennetwerk van handelshubs, dat het voorop liep in het afsluiten van verdragen, in het creëren van vrijhandelszones, in prijsvorming (de afslag) en dat het altijd zoveel mogelijk een neutrale handelspositie innam waardoor het met zoveel mogelijk landen handel kon drijven. Een koopmansgeest als uitgangspunt voor een platform governance-structuur die de handel bevordert en efficiënter maakt, moet de belofte zijn van ‘Nederland als platform’.

Handelsplatformen als Google, eBay, Uber en Amazon zijn eveneens drukdoende met de ontwikkeling van verdragen en nieuwe prijsvormingsmechanismen. Blockchain zal hierbij in de toekomst een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Fintech zal een belangrijke drijvende kracht zijn achter nieuwe verdienmodellen en handelsplatformen. ING en ABN Amro hebben al een proef met blockchain gedaan met een grote lading sojabonen die uit Zuid-Amerika naar China is vervoerd en verkocht.

Een Android voor landen

Een belangrijke troef om het platform succesvol te maken is om het een open platform te maken dat vrij toegankelijk is voor iedereen die het wil gebruiken. Zo zou het een alternatief kunnen zijn voor de gesloten platformen van Alibaba en Amazon. Door open standaarden zou het aantrekkelijk kunnen worden bij bedrijven en hoe meer bedrijven het platform gaan gebruiken hoe aantrekkelijker het platform wordt voor andere dienstverleners en ontwikkelaars. Zo kan een zichzelf versterkend effect ontstaan.

Rotterdamse Haven, Schiphol en Logistiek Nederland zouden de eerste gebruikers moeten zijn evenals de coöperaties in de tuinbouw en landbouw die nu al een sterke positie hebben in de wereldwijde standaarden. Onze maakindustrie zou moeten aansluiten met flexibele productie-on-demand oplossingen die productie eveneens verbinden met handelsplatformen. De banken en verzekeraars met hun fintech-oplossingen eveneens aansluiten en innoveren.

“Door de krachten te bundelen kan Nederland een toonaangevende positie in de wereldhandel blijven behouden”

Logistieke dienstverleners kunnen eveneens aanhaken op het platform. In Denemarken ontwikkelde men bijvoorbeeld een systeem waarmee logistieke dienstverleners (zoals DHL, UPS en Uber) gegevens konden uitwisselen en zo pakketten onderling konden herverdelen om zo vrachtwagens en busjes optimaal te vullen. Het bedrijfje achter de dienst, Shipbeat, ging onlangs failliet omdat de grote logistieke spelers weigerden mee te werken. Vorige maand lanceerde Uber ook in Nederland de nieuwe dienst Uber Freight, een platform dat verladers koppelt aan vervoerders en de logistiek hiermee opschudt. Dit soort innovatieve toepassingen zijn ook hard nodig in een dichtbevolkt land als Nederland.

Nederland zou net als Uber, Amazon en Alibaba integraal moeten kijken naar wereldhandel, van marktplaats tot financiering van productie tot marketing. Het handelsplatform is net zo belangrijk voor onze maakindustrie en land- en tuinbouw. Door de krachten te bundelen en een breed gedragen handelsplatform te ontwikkelen met voor producenten en consumenten, én landen, aantrekkelijke eigenschappen, kan Nederland ook in het digitale tijdperk een toonaangevende positie in de wereldhandel blijven behouden. De belangen zijn te groot om dit te laten afpakken door Amazon of Alibaba.