Cultuursector moet nú meer samenwerking zoeken via digitaal platform

Door de coronamaatregelen krijgt de cultuursector momenteel extra harde klappen. Hierdoor zijn de meeste makers en podia meer bezig met overleven dan met het nadenken over de toekomst. Toch is het belangrijk dat de cultuursector niet stil blijft zitten. Net als veel andere sectoren trouwens. De cultuursector zou deze crisis moeten aangrijpen om versneld te digitaliseren. Kleine en grote spelers kunnen dan gaan profiteren van de mogelijkheden van digitale technologieën en nog beter aansluiten op het publiek dat zich steeds mee online oriënteert.

Door de handen ineen te slaan en een eigen platform voor de cultuursector te bouwen, houden makers, producenten en podia meer controle over de exploitatie van hun werk. Waardevolle kennis en opbrengsten kunnen zo binnen de sector blijven in plaats van te verdwijnen in de zakken van internationale grootkapitalisten. Bovendien kan zo’n digitaal platform de basis vormen voor verdere innovaties in de cultuursector.

Digitalisering raakt de cultuursector

De cultuursector is breed en divers en bestrijkt domeinen als letteren (auteurs, boeken, bibliotheken), film, podiumkunsten (zoals theater, musical), muziek, festivals en musea. Daarbinnen treffen we zowel individuele kunstenaars aan, nicheproducenten en uiterst commerciële en grootschalige producties. En dan hebben we het nog niet over de raakvlakken met vormgeving en architectuur, online media en content en journalistiek. Wat hebben al deze verschillende en diverse partijen met elkaar gemeen en wat hebben ze te winnen bij meer samenwerking?

Daarvoor moeten we vanuit het perspectief van de consument (in de cultuursector: het publiek genoemd) kijken. Door de coronacrisis oriënteren burgers zich meer dan ooit via internet, social media en apps in het vele en diverse aanbod van voorstellingen, producties en content. Vanuit deze apps willen ze met één klik overgaan tot een reservering of boeking en betaling. Hierbij houden ze zich niet netjes aan de compartimenten waarin overheden en beleidsmakers de cultuursector hebben opgedeeld.

Rol van platforms

Platforms spelen een belangrijke rol bij het samenbrengen van vraag en aanbod en het faciliteren van transacties tussen partijen zoals het kopen van een kaartje, het placeren van het publiek en het bijhouden van het beschikbaar aantal plaatsen.

Ondertussen kunnen hierbij waardevolle profielen worden opgebouwd over de voorkeuren van de bezoekers. Hiermee kunnen nieuwe, ook cross-sectorale, producties meer op maat worden ontwikkeld, klantvriendelijker gepresenteerd en effectiever worden gepromoot. Bovendien kunnen nieuwe abonnementen worden ontwikkeld om belangstellenden te binden aan de cultuursector, een ‘cultuurkaart’ nieuwe stijl. Dit zijn ontwikkelingen die in de contentindustrie en de media al lang gemeengoed zijn geworden maar in de (aangrenzende) cultuursector nog lang niet wijdverbreid zijn. Er zijn nog grote slagen te maken, zo houden veel kleine zalen en podia hun beschikbare stoelen nog handmatig bij en bellen ze voorraden aan elkaar door.

Op allerlei plaatsen is de cultuursector (bescheiden) bezig om te digitaliseren en de nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stimuleert deze ontwikkeling door diverse netwerken, initiatieven en instituten te ondersteunen. Spelers in de markt zoals Cultuurticket.nl, Tiqets, Eventim en CJP ontwikkelen elk hun eigen platform waar ze een breed aanbod op samenbrengen voor consumenten en publiciteitscampagnes faciliteren.

Er gebeurt veel, maar het is gefragmenteerd en het tempo past niet bij de huidige urgentie

Er gebeurt dus veel maar het is gefragmenteerd en het tempo past niet bij de urgentie die er is. De omgeving (lees: de concurrentie) zit namelijk niet stil. Er zijn nieuwe spelers van buiten de sector bijgekomen, denk aan Google, Booking.com en Facebook, die met hun platforms voortdurend nieuwe toepassingen en diensten lanceren om ook producenten in de cultuursector en consumenten beter van dienst te zijn. Voor hen bestaan geen grenzen tussen de ene vorm van content en de andere, en tussen de ene zaal of podium en de andere: zij matchen vraag en aanbod en helpen bij het boeken en betalen. Zij hebben inmiddels een belangrijke positie verworven bij consumenten.

Waardevolle profielen

Deze bedrijven van buiten genereren steeds meer inkomsten in de cultuursector. Maar die gaan ten koste van de marges en de inkomsten in de sector zelf. Inkomsten die anders ten goede zouden komen aan makers, producenten en podia en zo weer in de sector geïnvesteerd worden. Daarnaast ontstaat een afhankelijkheid: de grote platforms beschikken over infrastructuren en rijke bezoekersdata waarmee ze waardevolle profielen kunnen maken.

De pluriformiteit van het aanbod kan in het geding komen

Naarmate de afhankelijkheid groeit bestaat de kans dat de platformaanbieders hun marge vergroten, zoals Thuisbezorgd en Booking.com dat deden tot ongenoegen van de restaurants en hotels. Bovendien staan veel van de genoemde platforms sponsoring toe waarbij een hoge positie in de zoekresultaten gekocht kan worden. Hierdoor kan de pluriformiteit van het aanbod in het geding komen omdat kleine en ‘aparte’ producties en onafhankelijke producenten zich deze promotie niet kunnen veroorloven. Zo verdwijnen geld en kennis uit de sector.

Collectief belang

Daarom is er een collectief belang in de cultuursector om werk te maken van een eigen platform waarmee men zelf meer controle en grip houdt op voor de toekomst waardevolle publieksdata en kan zorgen voor goedkope en efficiënte ticketingsystemen. Hierbij is het belangrijk te identificeren volgens welke uitgangspunten en principes een dergelijk platform ingericht moet worden. Gezien het publieke belang van culturele producties ligt een open en coöperatief platform voor de hand met uitgangspunten als: inspraak van alle deelnemers, lage transactiekosten, een slank platform met ruimte voor het ontwikkelen van eigen aanvullende initiatieven, ‘neutraal’ dus geen sponsoring voor het kopen van hogere rankings en iedereen blijft eigenaar van zijn eigen data.

Op dit moment proberen enkele partijen in de cultuursector om te komen tot een platform dat door de sector breed gedragen wordt. De nadruk ligt hierbij op het verzamelen en delen van publieksdata. Meer informatie over dit project en een verdere onderbouwing voor het platform die ik schreef, vind je via deze link.

Sectorbrede digitale infrastructuur

Een platform voor publieksdata zorgt ervoor dat gegevens eenduidige uitwisselbaar worden tussen alle spelers in de cultuursector. Het bouwen ervan geeft een impuls aan de digitalisering van de sector en betekent een belangrijke professionaliseringsslag waarbij ook kleinere spelers in één keer toegang krijgen tot een sectorbrede digitale infrastructuur. Lopende trajecten op het gebied van digitalisering, zoals bij de podiumkunsten, kunnen op den duur gemakkelijk aangesloten worden op een dergelijk platform. Ook kunnen bestaande kaarten en passen geïmplementeerd worden op het nieuwe platform. Het verbinden van meerdere losse initiatieven creëert synergie.

Het ministerie van OCW zou vanwege het publieke belang kunnen afdwingen dat het brede cultuurplatform open en coöperatieve voorwaarden hanteert, zoals hierboven benoemd. Tegelijkertijd zou het platform de vele losse initiatieven kunnen bundelen en focusseren, en de verdere ontwikkeling en vernieuwing van de sector kunnen versnellen. Zo kan de overheid op een efficiënte marktgerichte manier het diverse culturele aanbod stimuleren en het publieke belang van cultuur in het platform borgen.

Net als in andere sectoren is de wil tot samenwerken de grootste uitdaging

Net als in talloze andere sectoren is de bereidheid tot samenwerken de grootste uitdaging. Alles begint met het besef dat samenwerking noodzakelijk is vanuit het grotere belang van de cultuursector als geheel. Sommige partijen zijn nog huiverig. Lukt het de vele diverse spelers niet om tot samenwerking te komen, dan moeten ze niet verbaasd zijn als de grote commerciële Amerikaanse platforms een belangrijk deel van de koek gaan opeten. Dit is een dilemma waar veel sectoren tegenaanlopen.