Economisch weerbericht (47): Het eerste jaar
Geen mooier moment voor een jaaroverzicht, want over vier dagen, op dinsdag de vijftiende, valt Prinsjesdag samen met de verjaardag van het begin van De Grote Recessie. Hoe zit het dan met onze vorderingen? Rigoureuze loonmatiging in het verschiet, een kritische Raad van State over de aanpak van de financieel-economische crisis, en Alan Greenspan die doodleuk beweert dat “dit weer gaat gebeuren”. Veel dynamiek maar drie dingen zijn er duidelijk geworden, het afgelopen jaar. Nummer 1: Vooralsnog is een economische depressie afgewend maar om nu “back from the brink” te roepen zoals Obama en Geithner doen, schiet sommige mensen terecht in het verkeerde keelgat. 2: De urgentie en impact van de echte grote uitdagingen hebben we nog niet half in de smiezen. En 3: De zinvolle invlechting van economische en ecologische recovery is the way to go.
1 Economische depressie afgewend
Om iedereen een goed beeld te geven van de financieel-economische crisis, die echt doorzette toen de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers op 15 september 2008 uitstel van betaling aanvroeg, publiceerde het CPB verleden week het boek en de website “De grote recessie. Het Centraal Planbureau over de kredietcrisis”.
Na de val van Lehman op Meltdown Monday verloor de Dow Jones index 504 punten en begon de grootste wereldwijde economische recessie sinds de Grote Depressie.
Om een lang verhaal kort te maken: na Lehman vertrouwde niemand elkaar meer in de financieel-economische wereld. Heel lang al was bekend dat Amerika particulier en institutioneel gevaarlijk op de pof leefde, maar in 2008 ontwikkelde de hypotheekcrisis zich dan uiteindelijk tot een bankencrisis en een algehele kredietcrisis met vernietigend effect voor de reële economie. Complexe financiële producten, met name de ondoorzichtige herverpakking van leningen, bleken de malaise dieper te hebben gemaakt dan gedacht. Wereldwijd zakten vraag en handel in, kwam de productie tot stilstand en steeg de werkeloosheid sterk. Overal moesten systeembanken worden gered en gingen vele andere failliet. Overheden, de enige partijen die nog konden acteren, besloten biljoenen dollars/euro’s (trillions: 10 tot de macht 12) uit te geven aan reddingsoperaties en stimuleringsmaatregelen, die hopelijk niet verslavend gaan werken.
Het acute gevaar van een tweede Grote Depressie werd daarmee afgewend en een schuldenlast zonder weerga opgebouwd. Aanvankelijk waren bankiers de gebeten hond, maar inmiddels is alles wat ergens riekt naar overdaad en buitensporige beloning taboe. In plaats van casino-kapitalisme, waarin verrijking het grootste goed is, mits conform marginale regels en codes, moeten we toe naar een humane economie. Dat zegt paus Benedictus XVI in de encycliek “Caritas in veritate” naar aanleiding van De Grote Recessie. “De huidige economische crisis met zijn ernstige afwijkingen en misstanden vereist een geheel nieuw begrip van zakendoen.” De paus van het slijk der aarde, oud-FED-president Alan Greenspan, heeft inmiddels toegegeven zich flink te hebben verkeken op de desastreuze effecten van het gebrek aan toezicht op markten, dat een geslepen tollenaarscultuur in de hand heeft gewerkt.
2 Op weg naar het einde
A propos “slijk der aarde”: naast de financieel-economische crisis ligt er nog wel wat anders op ons 21ste-eeuwse bordje. Steeds meer economen, politici, wetenschappers en opiniemakers bepleiten verregaande maatregelen en meer inzicht betreffende de levensbedreigende uitdagingen waarvoor we staan. In de eerste plaats dáárop zou verantwoord economisch handelen moeten zijn gericht. De notie van “waarde” moet hard worden gerelateerd aan de klimaat-, energie-, water-, overbevolkings- en vergrijzingsproblematiek. De sleutel heet duurzaamheid, maar wetenschappers zijn erg skeptisch of we daarmee nog wel op tijd zijn. Zo geeft de Britse Lord Martin John Rees, president van de Royal Society, de mensheid 50 procent kans om deze eeuw te overleven. Want zoals het er nu uitziet blijven besef, maatregelen, validatie en executie op elkaar wachten.
Natuurlijk, net als economische crises zijn eschatologisch voorspellingen van alle tijden: Nostradamus en het einde van de Maya-kalender in 2012 voorop. Maar naast Lord Rees zijn er voldoende andere serieuze bronnen die ons samen heel wat meer voorhouden dan het bekende dozijn urgente Hercules-werken. Bijvoorbeeld deze twee:
== De “Grand Challenges for Engineering” van onder meer Sir Alec Broers, Craig Venter, Ray Kurzweil en Larry Page.
== De analyses van de Intergovernmental Panel on Climate Change en de gerespecteerde Gaia-denker James Lovelock.
Erop of eronder is het. Dat zegt ook oud-IT-goeroe James Martin. Een “Make or Break Century” noemt hij deze eeuw. Misschien was u hem uit het oog verloren, maar tegenwoordig is James Martin de man achter de 21st Century School aan Oxford University. Op vijftien instituten analyseren ze daar alles wat ons deze eeuw parten speelt en wat ons er wellicht bovenop kan helpen: Ageing, Armed Conflict, Cancer Therapy, Carbon Reduction, Emerging Infections, Energy Materials, Environmental Change & Forests, Ethics of Biosciences, Future of Humanity, Future of the Mind, Migration, Nanoscience, Oceans Science, Innovation & Society, en Stem Cells.
3 Crisis? What Crisis?
Zie een en ander in het licht van Christopher Spencers indrukwekkende kroniek “Global Issues of the Twenty-First Century and United Nations Challenges” en u begrijpt ten aanzien van de financieel-economische crisis de relevantie van de vraag “Crisis? What Crisis?” (Supertramp, 1975). De achterliggende gedachte is dat we vooral niet moeten denken dat we er zijn als de financieel-economische crisis is opgelost. ALS! Er zijn veel meer en grotere dingen te doen, met nog grotere consequenties, dus die kunnen we eigenlijk maar het beste zinvol invlechten in onze financieel-economische sores. Bij Arup vinden we een overzicht van de relevante technologieën (pdf). Scenario’s worden eind november gepresenteerd op het Icsid World Design Congress in Singapore.
Jaap Bloem is in IT since the PC and now a Research Director at Sogeti/VINT. In his days at KPMG Consulting he co-founded the IT Trends Institute. Jaap was a publisher of IT books and editor in chief of IT magazines at Wolters Kluwer. Before coming to VINT, Jaap was the Marketing Executive for the Dutch Chapter of ISOC, the Internet Society. Jaap has co-authored many books and articles, and loves to develop and evangelize ground-breaking thought and insight together with colleagues and partners. Jaap Bloem is in augustus 2018 overleden.
Duidelijk verhaal Jaap. Het zinvol invlechten van grote uitdagingen lijkt geen kans van slagen te hebben zolang tegengestelde belangen, behorend bij het kapitalisme, de boventoon voeren. Tegengestelde belangen vind je overal. Van dorp tot provincie, van land tot land en van continent tot continent. Zolang iedereen voor zijn eigen hachje vecht, zullen de grote uitdagingen vanzelf tot nog grotere uitdagingen uitgroeien.
De (noodzakelijke) discussie rondom het bonusbeleid en de (soms hatelijke) campagne tegen de introductie van een nieuw zorgstelsel voor de Amerikanen zegt al genoeg over het vechten voor eigen belang. Zolang we ons eigen belang voorop stellen en bijvoorbeeld de onverzekerde geen ziektekostenverzekering gunnen, zullen de grote uitdagingen niet succesvol kunnen worden aangepakt. Al is het alleen maar omdat we over de muren van ons dorp, land of continent heen zullen loeren of we niet ietsjes pietjes meer betalen. Alles goed en wel, maar de buren betalen. Niet wij, zo zal de gedachte zijn.
Paradoxaal genoeg zouden de grote uitdagingen misschien meer baat hebben gehad bij een grote depressie. Tenminste, zolang er nog geen oplossingen in onze (wereldwijde) maatschappij zijn geïntegreerd. Immers, een aantrekkende groei zal het thema: waterhuishouding en watervoorziening; – grondstoffen; – klimaat; – overbevolking;- energievoorziening en vervuiling weer hoog op de agenda zetten. Dat zijn nou eenmaal de consequenties geweest van ongebreidelde economische vooruitgang sinds de industriële revolutie. Maar ja, een grote depressie, dat is logischerwijs niet ons eerste belang. Dus modderen we aan met een al klaarliggende verontschuldiging; ‘Dit had niemand zien aankomen’
Hoe het ook zij, conusminderen is voorlopig het toverwoord. Maar ja, daar zullen ze in Azië wel anders over denken. ‘Wat jullie hebben gehad, dat hebben wij nog tegoed’. Ik snap het eigenlijk wel. Perslot van rekening gebruikt de Amerikaan met onder meer zijn nog niet ingeruilde oude slurpbak ongeveer 25 à 40 procent van de totale energieconsumptie, terwijl het overgrote deel van de Aziaten nog steeds door weer en wind op de fiets of versleten brommer naar het werk toe moet. Hoewel, men begint daar ook steeds bekender raakt met het fenomeen files. Kortom, tegengestelde belangen zullen ons opbreken. De wil om te conusminderen is daar, evenals hier, nog ver te zoeken. Daarom lijkt het zinvol invlechten van grote uitdagingen voorlopig nog geen kans van slagen te hebben. Ondanks de goede bedoelingen, het baanbrekend werk van Al Gore en de mooie woorden.
Trouwens, nu we de eerste verjaardag van deze crisis vieren met gebak, kunnen we concluderen dat overheden wereldwijd naar de uitgang van deze crisis zoeken door het consumeerderen te stimuleren in plaats van te consuminderen.
Gemiddeld kwart procentje koopkracht eraf volgend jaar. Ach joh, waar hebben we het over?
We hebben het over werkloosheid en ambtenaren die o-n-m-i-d-d-e-l-l-i-j-k moeten uitfiegelieren waar in 2011 en daarna de draconische bezuinigingen moeten vallen en hoe.
Inderdaad Arnoud, weinig gelegenheid om economie en ecologie met elkaar in overeenstemming te brengen.
En nogmaals: na Prinsjesdag breekt zo meteen de pleuris uit. Het “uitlekken” van hoofdlijnen van de Miljoenennota aan nota bene de NOS is een gewoon goed geregisseerde infodruppelactie.
Tja, waar hebben we het over? Schijnbaar heeft de politiek, op de hielen gezeten door het kiezersvolk onvoldoende lef voor visionaire prioriteiten die de politieke ambtstermijn overstijgt. Hebben we eigenlijk het kwartje van Kok al terug gekregen? Nee? Laten we dat geld dan alvast investeren in dijkverzwaring. Boekentip: http://www.nrcboeken.nl/interview/eerst-veilige-dijken-dan-natuur . Voor we het weten, staat half Nederland onder water. Als Amsterdam onder water loopt zijn we verder van huis. In dit uiterst specifieke geval MOET de ecologie wel met de economie in overeenstemming worden gebracht. Een van de problemen van een stijgende zeespiegel is vermoedelijk niet het feit dat het water van buitengaats naar binnen stroomt maar veel meer het feit dat het zoete rivierwater niet meer de zee in stroomt. Het rivierwater hoopt zich op. Na negen warme zomers op een rij te hebben meegemaakt vraag ik me toch af of we dit gevaar wel onderkennen. Maar goed, wie hoor je hier over?
Ad 1. De grote recessie
Na het boek enigszins vlug te hebben gelezen, kan ik vaststellen dat een prettig leesbaar boek is geworden. Helaas, al lezende kreeg ik steeds meer het gevoel dat dit boek een aanfluiting is voor het CPB. Op basis van de kennis en statistieken die het CPB blijkbaar in huis heeft, zou het CPB enkele jaren geleden de keuze hebben kunnen maken om op basis van dezelfde historische gegevens een waarschuwend geluid te laten horen. Alle betrokkenen, de overheid, toezichthouders en de politiek hadden dan misschien nog enige actie kunnen ondernemen. Iedereen weet toch, zeker mensen met enig historisch besef, weet dat het fout gaat zodra je een hypotheek verstrekt aan personen die geen inkomen of geen vermogen hebben. Ook hoef je niet heel slim te zijn om te beseffen dat hypotheekschulden die op basis van nieuwe prijsstijgingen worden afbetaald op termijn tot problemen zal leiden. Heeft het CPB bijvoorbeeld onze pensioenfondsen (zoals het ABP) hiervoor gewaarschuwd toen ze zulke producten kochten? Nu bekruipt mij het ‘mosterd-na-de-maaltijd-gevoel’. Ook de opmerking dat het huizenbezit een financieel risico met zich kan meedragen komt wat te laat. Wie heeft hier de laatste jaren voor gewaarschuwd? Niemand toch! Desondanks is het een mooi boekwerk geworden. Het had alleen gepubliceerd moeten worden.
Geert Wilders aan het woord in de Algemene Beschouwingen 2009
Drie hoofdpunten uit de Tegenbegroting van de Partij Voor de Vrijheid:
1 Er moet een hoofddoekjesbelasting komen, een “kopvoddentaks” van 1000 euro per jaar voor moslima’s.
2 Het wordt tijd dat die bebaarde mannen in rare witte jurken uit het Nederlandse straatbeeld verdwijnen; het is hier geen Mekka of Teheran.
3 Wat de criminaliteit betreft moet Nederland wijk voor wijk, straat voor straat en strandfeest voor strandfeest worden terugveroverd.
D’66-leider Pechtold vroeg zich af of hij aan het luisteren was naar een bijdrage aan het Leids Cabaretfestival.
* Heeft u een dringende lening?
* Maandelijkse last beginnen binnen 8 maanden nadat u de lening op uw bankrekening hebt verzameld.
* De lage rente van 2%
* Terugbetaling van de lange termijn (1-30 jaar) periode.
* Flexibele leningsvoorwaarden en de maandelijkse betalingen.
* Hoe lang duurt het voor het fonds? Na het indienen van lening aanvraag
U kunt rekenen op een voorlopig antwoord minder dan 24 uur, en ***.
*** De financiering binnen 72-96 uur na ontvangst van de informatie die we nodig hebben. van jou
Neem contact met ons op E-mail: fastcashfirm@gmail.com
VRIENDELIJKE GROETEN,
Mr.Anthony Smith.
Fast Cash Company
E-mail fastcashfirm@gmail.com
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!