Arjan el Fassed (OpenState): “De overheid weet alles van ons, maar wat weten wij van de overheid?”

Arjan el Fassed was in het verleden kamerlid voor GroenLinks, maar is op dit moment directeur van Open State. Dat is een samenvoeging van de in 2006 in Groningen opgerichte stichting Nieuwe Stemmen en de programmeursclub Hack de Overheid die sinds 2008 incidenteel bij elkaar komt om op basis van overheidsdata mooie apps te bouwen. Open State is een maatschappelijke non-profit organisatie die transparantie bevordert door middel van digitale tools. “Het is belangrijk dat de overheid transparanter wordt, meer data gaat delen. Alle informatie die de overheid heeft wordt betaald met publieke middelen. Dat gaat over allerlei aspecten van het leven: onderwijs, zorg, cultuur en meer. Wij stimuleren hergebruik van die data door onder meer hackatons, competities en challenges te organiseren.”

El Fassed benadrukt het belang van het gebruik van de data. De data an sich zijn voor vrijwel niemand transparant, mensen weten niet precies wat ze betekenen. Maar door praktische toepassingen te bouwen op basis van data kan een land, een stad of gemeente of buurt fijner, slimmer, efficiënter worden.

El Fassad geeft een voorbeeld op het terrein van onderwijs: ”We hebben veel tijd gestoken in het vrij krijgen van data over scholen. Ik maak daar zelf gebruik van als ik in gesprek ga me de school van mijn kind. Ik kan veel gerichter vragen stellen. En niet alleen ik. Veel mensen gebruiken die data en app voor het maken van een schoolkeuze. Het zorgt er voor een burger in relatie tot de overheid op een gelijkwaardiger niveau opereert.”

“De overheid is niet de meest makkelijke speler”

Het klinkt mooi, maar de praktijk is ingewikkeld. “Je hebt te maken met de overheid en dat is niet de meest makkelijke speler. Als je een ambtenaar benadert met de vraag: 'Geef mij die data want die zijn betaald met publieke middelen en dus van ons', dan is de eerste vraag: 'Wat ga je er dan mee doen?' Dat moet je dan eerst uitgebreid vertellen, terwijl je dat dan nog vaak niet weet.”

“Om een eenvoudig datasetje over de financiën van een gemeente vrij te krijgen moet je door een bepaalde stroop heen. Die stroop haal je weg door te laten zien wat je ermee kunt doen. Dus goede voorbeelden helpen. En soms moet je een beroep doen op de Wet openbaarheid bestuur (WOB).”

De overheid heeft zelf op dit moment ook een site in de lucht, data.overheid.nl, waar ze data deelt, maar opvallend genoeg is 90 procent van de data die daarop gedeeld worden, geodata. “De ministeries met de grootste uitgaven stellen de minste datasets beschikbaar. De jaarlijkse zorgkosten bedragen zo’n 90 miljard, maar op die site vind je maar 2 of 3 datasetjes over volksgezondheid. Als jij als premie- en belastingbetaler wilt weten wat een ziekenhuis doet of wat de prijzen zijn voor het zorgaanbod, word je van het kastje naar de muur gestuurd.”

Daar moet volgens Open State dus verandering in komen. Openheid van zaken, het inzichtelijk maken van feiten, zorgt ervoor dat zaken besproken en gecorrigeerd kunnen worden. Toen in Amerika de prijslijsten van alle Amerikaanse ziekenhuizen openbaar werden, met dank aan Obama, vielen onmiddellijk grote verschillen op. De markt zorgt daarna voor correctie.

“Goeie bedrijven vragen vooraf wat je wel of niet wilt delen”

De tegenhanger van open data is natuurlijk de privacy van de burger. “Nu pas zie je dat privacy een groot ding aan het worden is voor grote groepen mensen. Voorheen werd je voor gek verklaard.” El Fassed wijst op de ongelijke ruil die vaak plaatsvindt wanneer je een willekeurige app gebruikt. “Met Instagram kun je natuurlijk hele leuke foto’s maken, maar opeens blijk je daar geen copyright meer over te hebben. Of alles wat je deelt op Facebook blijkt opeens een bron voor commerciële activiteiten van bedrijven te kunnen zijn. Die bewustwording is net begonnen. Mensen gaan zich daar steeds drukker over maken. Mijn verwachting is dat goeie bedrijven daarin mee gaan: zij gaan vooraf vragen wat je wel of niet wilt delen.”