Bekentenissen van een presenteerbeest

Hoe mijn gestuntel me in de armen dreef van een klantenluisteraar

Marketeers beheersen de kunst van verleiden. Via alle denkbare kanalen storten ze hun verhalen, boodschappen, grappen en grollen over de mensheid uit. Desnoods vanaf een zeepkist in het park of vanaf het podium van een jaarcongres. Presenteren is je tweede natuur als je in dit vak zit. Zou je denken. Toch ontdekten onderzoekers Richmond and McCroskey dat maar een schamele 5 procent van álle mensen géén vorm van angst hebben voor spreken in het openbaar. Het geldt een beetje als no-go in dit beroep om toe te geven dat je wel als een berg opziet tegen een pitch, presentatie of spreekbeurt. Hoe mijn black-out leidde tot de ontwikkeling van een presentatietraining. Spreekangst is a bitch.

Circa anderhalf geleden werd ik gevraagd om te spreken op een evenement van het NUV (Nederlands Uitgevers Verbond). Als eigenaar van een communicatiebureau aan mij de vraag of ik iets kon vertellen over mijn vakgebied in relatie tot de uitgeefbranche. Zelf kwam ik uit de uitgeefwereld, heb verstand van mijn vakgebied en stond bekend om mijn vlotte babbel. Appeltje/eitje. Zou je zeggen.

Vanzelfsprekend had ik een prachtige PowerPoint-presentatie uitgewerkt en de presentatie thuis geoefend op mijn vrouw en dochter. Eerlijk gezegd liep die al wat stroefjes, maar tijdens het event met een zaal voor luisteraars en met de juiste adrenaline, komt dat vast wel goed. Dacht ik… Het werd een complete black-out! Droge mond, onsamenhangend verhaal, niet overtuigend, voorlezen van het scherm, ademhaling op hol, HELP! Hakkelend en naar adem snakkend heb ik mij door de presentatie heen geworsteld. Met een bal in mijn buik en een pesthumeur verliet ik de zaal en zwoer: Ik zal nooit meer een presentatie geven. Geen enthousiast publiek, geen opbouw van mijn personal brand en al helemaal geen mooie opportunity’s gecreëerd.

“Met een bal in mijn buik en een pesthumeur verliet ik de zaal en zwoer: ik zal nooit meer een presentatie geven”

De dag erna kwam de evaluatie binnen en de organisatie vroeg mij wijselijk of ik die “Uhm, echt wilde hebben?” Laat maar, ik wist genoeg. Door dit voorval ben ik daarna veel meer op sprekers gaan letten en mij viel op dat het bij heel veel van hen ook niet allemaal vanzelf ging.

Bij wie het wél allemaal vanzelf leek te gaan was mijn vakgenoot, presentatietalent en klantenluisteraar, Frans Reichardt. Frans en ik kennen elkaar al jaren. Ik vertelde hem het hele voorval en vroeg hem of wij niet samen een laagdrempelige, leerzame, hands-on presentatietraining konden opzetten. Die kwam er. Met Frans als expert en trainer zijn we ondertussen een aantal trainingen verder, en is de waardering voor de presentatietraining is enorm. Als afsluitende opdracht van mijn eigen presenteertherapie een interview met de grootmeester. Die natuurlijk een veel kleiner hartje heeft dan de vlotte babbel doet vermoeden:

Frans, heb jij zelf ooit ervaren dat een presentatie anders verliep dan je gehoopt had?

“Oh, zeker wel. Ik herinner me dat tijdens een speech in de Beurs van Berlage de geluidsversterking het begaf. Voor de mensen achterin de zaal was ik hierdoor niet meer te verstaan. Ik ben van het podium gesprongen en heen en weer wandelend tussen de deelnemers verdergegaan met mijn verhaal. Het publiek en ik kwamen hierdoor opeens letterlijk veel dichter bij elkaar en met elkaar vonden we zo een antwoord op het technisch defect. Uit gekkigheid ben ik nog bij iemand op schoot gaan zitten. In een zaal vol mannen in pak!”

Maar wat voor lessen haal jij daar dan uit? Hoe pas je dat toe in je eigen training?

“Je kunt je nog zo goed voorbereiden op een presentatie, het is een illusie te denken dat je alle factoren kunt beheersen. Wat je beter kunt doen, is rekening houden met het onverwachte. Dan word je er niet door verrast en kun je er relaxed op anticiperen en improviseren. Expect the unexpected. Het gebeurt meer dan eens dat een presentatie anders verloopt dan je had kunnen denken. Je kunt je ertegen verzetten of je kunt het omarmen en het in je voordeel gebruiken. Ik kies voor het laatste.”

“Je kunt je nog zo goed voorbereiden op een presentatie, het is een illusie te denken dat je alle factoren kunt beheersen”

Dat moet je dan wel kúnnen. Op welke wijze heb je de trainingsstof voor de presentatietraining samengesteld?

“Voor een vaardigheidstraining ‘Presentatietechnieken’ keek ik eerst naar technieken waarvan je deelnemers binnen een dag bewust kunt maken en die je tijdens een training ook met elkaar kunt oefenen: lichaamstaal, stemgebruik, mimiek, oogcontact en gebaren. De training richt zich op het bewust gebruiken van die technieken en het oefenen ervan. Na elke oefening geven de deelnemers en ik feedback. Van de oefenpresentaties maak ik ook video-opnamen. Na afloop van de training beschik je dus over video-opnamen van je eigen presentaties tijdens de training.”

Maar professionals in marketing dus. Is deze training specifiek voor hen bedoeld?

“Kan, maar hij is voor iedereen. De training is geschikt voor iedere professional die met meer vertrouwen en plezier wil spreken voor een groep.”

Maar je zoomt in op de persoonlijke omstandigheden van de deelnemers?

“We geven ‘m onder meer bij NIMA en die noemt het niet voor niets zijn meest interactieve training. Ik benader elke deelnemer individueel om gericht te werken aan verbetering van zijn of haar presentatietechnieken.”

Eerlijk: kan iedereen leren presenteren?

“Ja, dat kan echt. Dat presenteren een aangeboren talent is dat je nu eenmaal hebt of niet, is onzin. Iedereen kan zichzelf verbeteren. Het is een kwestie van doen. Hoe meer je het doet, hoe beter je wordt. Feedback van anderen, coaching en training kunnen enorm helpen.”

Wat zeg jij tegen mensen die voor hun functie regelmatig een presentatie moeten geven, maar er ei-gen-lijk een bloedhekel aan hebben?

“Die vraag ik eerst waaróm ze er een bloedhekel aan hebben. En waarom ze het dan tóch doen. Waarom doe je überhaupt iets waaraan je een bloedhekel hebt? Doe het dan niet. En als je het doet omdat het moet, stel je dan eens voor hoe het zou zijn dat je het wel leuk vindt. Dat het een feestje wordt. Wat is daarvoor nodig? Wat kan ervoor zorgen dat jouw presentaties een feestje worden voor jou en anderen? Met antwoorden op die vragen hebben we een vertrekpunt om te werken aan verbetering.”

Jij bent zelf professioneel spreker, moderator en geniet landelijke bekendheid. Welke onderdelen van je eigen leerstof pas je zelf nog iedere keer toe?

“Ik leer nog van elke presentatie en weet nu al dat ik ook nooit ben uitgeleerd. Geen presentatie van mij is exact hetzelfde. Wat ik wél iedere keer toepas, is een tip die ik anderen ook kan geven: zorg ervoor dat je sterk start en sterk eindigt, en dat je de start en het einde van je presentatie zó goed voorbereid dat je die kunt dromen.”

“Zorg ervoor dat je sterk start en sterk eindigt”

Wat was jouw meest succesvolle presentatie? Zou je die kunnen aanwijzen?

“Het klinkt als een cliché, maar mijn beste presentatie moet nog komen. Wat ik in elk geval fijn vind, is dat ik mensen kan inspireren, motiveren en vermaken. Het is fijn om mensen een boodschap mee te geven en ze ook nog te laten lachen.”

..want dat is een onderdeel dat in elke presentatie thuishoort, maar toch regelmatig ontbreekt?

“Absoluut. Humor. Nee, grapje. Oh nee, toch niet. Humor. Honderd procent.”

Ik had een complete black-out tijdens mijn presentatie bij het NUV. Wat moet je doen op zo’n moment?

“Een black-out is nou een mooi voorbeeld van ‘expect the unexpected’, waar ik het net over had. Het is dé grote angst van veel sprekers. Als je merkt dat je een black-out hebt, benoem het gewoon. Lach erom en betrek je publiek bij de oplossing: ‘Nu ben ik even de draad van mijn verhaal kwijt. Waar was ik ook weer gebleven? Wat zei ik nou als laatste?’ Je publiek zal je graag helpen. Je openlijke kwetsbaarheid zal ze ontwapenen.”

Zelf met meer zelfvertrouwen voor een groep staan? Dat kan!