Bookaroo als ultieme wraak op Bol.com

Hoe gezamenlijk initiatief de boekenwinkel opnieuw in problemen brengt

De nieuwe site Bookaroo.nl wil de lokale boekwinkel redden van online-reuzen als Bol.com, met een gezamenlijke webshop waarbij de lokale winkel de boeken levert. Klinkt prachtig, maar er schuilt een verborgen agenda met negatieve effecten achter.

Met veel bombarie werd deze week de site Bookaroo gelanceerd. Via Bookaroo komt het boek van de lokale boekwinkel, en niet van bijvoorbeeld Bol.com. Voor de klant is er geen nadeel, aldus de oprichters, die ontvangt zijn boek dezelfde of de volgende dag thuis. Een soort Deliveroo voor boeken, vandaar de naam. Een lezer bestelt een boek op de site van Bookaroo, de site legt de bestelling vervolgens bij de dichtstbijzijnde boekhandel. Als die niet reageert of het boek niet heeft, worden er meer winkels in de buurt automatisch gepolst. In het uiterste geval wordt de bestelling bij het Centraal Boekhuis neergelegd. De winst wordt dan onder de deelnemende boekhandels verdeeld. Bookaroo wil binnen twee weken tienduizend boeken verkopen, om de levensvatbaarheid van het initiatief aan te tonen.

“Bol.com is overduidelijk niet geliefd in het boekenwereldje”

Al tweehonderdvijftig boekhandels hebben aangegeven mee te doen. Zij betalen 5 procent van elke bestelling aan Bookaroo, zodat ‘de site in de lucht kan blijven’. Dat percentage moet waarschijnlijk omhoog, want op de lanceringsdag had de site al grote problemen met bereikbaarheid. Ook meer dan honderd schrijvers steunen het initiatief, waaronder Connie Palmen, Arjen Lubach, Paulien Cornelisse en Peter Buwalda. In zijn column in de Volkskrant slijpt deze laatste alvast de messen in de strijd van Bookaroo tegen Bol.com:

“Het gaat erom dat Bol.com, ook als je geen kwijnende dorpsboekhandel drijft, een vreselijke tent is. Echt verschrikkelijk. Ik vind het een naargeestige, vulgaire toestand waar je – ik ben er vandaag nog geweest – tussen de ventilatoren, koelartikelen voor dieren en elektrische tandenborstels op zoek moet naar een boek, waaronder meestal gratis en voor niks de meest hufterige klantenbeoordelingen staan, trouwens. Van die ongefundeerde scheldpraatjes vol spelfouten. Alsof je Athenaeum binnenloopt en er staan drie laaggeletterden over de stapel Van Essens heen te pissen.”

Bol.com is overduidelijk niet geliefd in het boekenwereldje, al verkopen de meeste auteurs het grootste deel van hun titels via Bol.com.

Conflict

Aan het initiatief Bookaroo ligt iets anders ten grondslag dan alleen de liefde voor boekwinkels en boeken. Het platform Bookaroo is een initiatief van Das Mag-uitgevers Toine Donk en Daniël van der Meer. Das Mag werd eind 2015 opgericht en is een kleinschalige Nederlandse literaire uitgeverij die zich specialiseert in oorspronkelijk Nederlandstalige en vertaalde literaire fictie en non-fictie.

De boeken van Das Mag waren al snel op Bol.com verkrijgbaar, maar een nieuwe samenwerkingsovereenkomst strooide snel roet in het eten. Bol.com stelde begin 2016 in een nieuw contract dat ze een extra korting eisten. Dat leek de uitgeverij geen goed idee. “Hiervan zouden onze lezers niet profiteren. Ook kregen wij als uitgever geen extra diensten er voor terug”, aldus Toine Donk. Bol betreurde de stroeve communicatie. “In de afgelopen zeventien jaar zijn we met honderden uitgeverijen een samenwerking aangegaan, wat ook gebruikelijk is in de boekenmarkt, en het is slechts enkele keren voorgekomen dat we niet tot een overeenkomst zijn gekomen.”

In een reactie liet Das Mag weten: “Bol heeft een lucratief bedrijfsmodel. Op de verkoop van een boek kan het nooit verlies lijden. Bol heeft namelijk geen opslag: een verkocht boek gaat rechtstreeks van het overkoepelende Centraal Boekhuis naar de klant. Bol blijft nooit met leftovers zitten, een risico waar normale boekwinkel wel regelmatig mee kampen. Logischer zou zijn als Bol daarom juist minder korting zou krijgen. Er zijn in Nederland en Vlaanderen honderden boekwinkel die onze boeken verkopen. Dat doen ze uitstekend, want Bol vertegenwoordigde maar 2,65 procent van onze boekverkoop, véél minder dan wat mensen aannemen.”

Dat de oprichters schrokken van de werkwijze van Bol, geeft hun naïviteit en onwetendheid aan over internetplatforms. Voor Bol is een boek gewoon een product zoals vele andere duizenden producten op de website. Denken dat een literair sausje zorgt voor extra korting, geeft aan dat de boekenwereld zichzelf nog steeds ziet als instituut met buitengewone rechten in het Nederlandse winkellandschap. Saillant detail is dat ondertussen de boeken van Das Mag gewoon via Bol.com te koop zijn, ook na de lancering van Bookaroo.

“Das Mag kiest er voor om met Bookaroo de oorlog te verklaren aan Bol.com”

Iets meer dan drie jaar later blijkt de wrok tegen Bol.com nog steeds diep te zitten bij de oprichters van Das Mag. In plaats van de onderscheidende kwaliteiten van Bookaroo te benoemen, kiest Das Mag er voor om door middel van Bookaroo de oorlog te verklaren aan Bol.com. In elk nieuwsbericht over Bookaroo wordt niet de boekwinkel als eerste genoemd, maar Bol.com. Het is kiezen geblazen, óf de lieve, mooie, literair verantwoorde boekwinkel, óf die vreselijke blauwe reus genaamd Bol.com, dat niets liever wil dan veel verdienen aan andermans mooie schrijfsels. In de Volkskrant laat oprichter Donk optekenen: “Wie een boek via Bol.com bestelt, steunt juist de grootste concurrent van de boekwinkel, die het in deze tijden van ontlezing toch al zo zwaar heeft. Boekwinkels zijn ontzettend belangrijk. Die brengen mensen met boeken in aanraking. Uiteindelijk betekent elke boekwinkel die uit het straatbeeld verdwijnt, weer een billboard minder voor de literatuur.”

De feiten

Oprichter Donk maakt zich zorgen over ‘ontlezing’. De leestijd van boeken, kranten en tijdschriften is de laatste zestig jaar inderdaad fors gedaald. Maar als het ‘nieuwe’ lezen wordt meegeteld, besteden we meer tijd aan lezen dan ooit tevoren. Het zijn namelijk vooral jongeren die digitaal communiceren. Het is maar hoe je kijkt naar ontlezing, er treedt vooral een verschuiving op van het lezen naar het digitale domein. Mensen, met name de jongere generaties, gebruiken andere media voor taal en tekst. Behalve op papier wordt er gelezen en geschreven op tablets en smartphones. Terwijl gedrukte boeken, kranten en tijdschriften terrein verliezen, komen er nieuwe tekstsoorten bij, zoals e-mail, sociale media en websites (bron: Leesmonitor).

Donk geeft verder aan dat door Bol.com boekwinkels in rap tempo verdwijnen. Ook dit valt wel mee. Nederlanders hebben in 2018 nagenoeg evenveel boeken gekocht als in de twee voorgaande jaren. Ook doet de boekverkoop in Nederland het beter dan in andere Europese landen. Het aantal winkels in Nederland dat boeken aanbiedt is zelfs redelijk stabiel. In 2017 telde Nederland 1.392 verkooppunten voor boeken, 3 procent meer dan het jaar ervoor (aldus Leesmonitor). Dat er de afgelopen jaren minder boeken waren verkocht en dus logischerwijs ook boekwinkels verdwenen, heeft te maken met een andere constante factor. De boekverkoop loopt namelijk min of meer gelijk met de economische situatie in Nederland. Tussen 2008 en 2014 maakte Nederland de gevolgen van de kredietcrisis mee. Gevraagd naar hun redenen om minder boeken te kopen, wezen Nederlanders op hun minder goed gevulde portemonnee. Nu de economie weer is aangetrokken, kopen mensen dus ook weer meer boeken.

Overigens is Nederland het land met de hoogste boekwinkeldichtheid. Er zijn meer boekwinkels per inwoner dan in welk land ook. Schijnbaar kijken de oprichters van Das Mag niet op van een horde winkelketens dat omvalt, maar is elke boekwinkel dat de deuren sluit, de schuld van Bol.com. Bol is de vijand van de boekenwereld: wie liefde voor lezen heeft, doet geen zaken met Bol, maar vanaf nu met Bookaroo. Dat Bol.com niet geliefd is in het boekenwereldje is geen geheim, maar elke uitgever van naam heeft wel haar titels bij Bol.com staan. Een echte haat/liefdeverhouding.

Onbedoeld negatief effect

Waar de mensen van de boekwinkels binnenkort achter gaan komen, is dat Bookaroo wel eens voor een negatief effect zou kunnen gaan zorgen. Bookaroo wil de strijd aan met Bol.com, wat op zich al ambitieus (en naïef) te noemen is. Dit betekent dat boekwinkels dus nog meer online verkopertje moeten gaan spelen. Wat de heren van Bookaroo zich niet realiseren is dat zij een stroming op gang kunnen brengen, waarbij klanten die eerst hun boeken gewoon in de boekwinkel kochten, dit nu online via Bookaroo gaan doen. Volledig in de veronderstelling dat zij hiermee alsnog hun boekwinkel steunen. Minder klanten in de winkel betekent minder verkochte boeken, maar ook hogere kosten en minder marges.

“De vraag is hoe blij boekwinkels en auteurs daadwerkelijk moeten zijn met dit nieuwe platform”

Bookaroo wil daarnaast dat de boekwinkel het boek hoogstpersoonlijk bij de klant thuis komt afleveren, liefst diezelfde dag nog! Dat dit in de praktijk voor problemen gaat zorgen bij boekwinkels, is onvermijdelijk. Niet elke boekwinkel heeft een bezetting waar er zo maar iemand tussenuit kan piepen voor het rondbrengen van bestellingen. Ik kan mij ook voorstellen dat niet elke boekwinkeleigenaar er op zit te wachten om elke avond nog de hele stad door te cruisen om boeken af te leveren. Via de post laten verzenden kan natuurlijk ook, maar dat gaat dan weer ten koste van de marge die de boekwinkels verdienen op het boek. Nagenoeg elke boekwinkel heeft al een webshop, dus daar heeft Bookaroo geen toevoegde waarde. Klanten bestellen dan via Bookaroo en niet via de website van de boekwinkel. Voor elke bestelling gaat 5 procent naar Bookaroo, 5 procent die de boekwinkel normaal gesproken bij een bestelling via de eigen webshop in de zak had kunnen houden.

Het grootste verschil tussen een online platform als Bol.com en de lokale boekwinkel zijn de mensen in die boekwinkel. Daar ligt het echte onderscheidende vermogen, de parate kennis over boeken, het verrassingselement van een boek vinden waar je niet naar op zoek was, het praatje aan de kassa of met andere klanten. Bookaroo wil dit allemaal nog verder naar achter drukken en boekwinkels volledig laten richten op online bestellingen. Een verloren en vooral onnodige strijd.

Waarschijnlijk gaat Bookaroo die tienduizend boeken binnen twee weken verkopen, om zo de levensvatbaarheid van het initiatief aan te tonen. Met zoveel media-aandacht en steun vanuit de boekenwereld, zou het eerder verrassend zijn als ze dit niet zouden halen. De vraag is hoe blij boekwinkels en auteurs daadwerkelijk moeten zijn met dit nieuwe platform. Bookaroo onderneemt dit initiatief vanuit een bepaalde vorm van rancune: het liefst zien zij dat er geen boek meer via Bol.com wordt verkocht. De ultieme wraak, alle boeken via Bookaroo, dat is de achterliggende en verborgen agenda van de oprichters.

Echte steun

Boekwinkels moeten vertrouwen op hun eigen kracht, in plaats van altijd maar de strijd met online reuzen aan te willen gaan. Het is geen strijd tussen on- en offline. Zorg er voor dat mensen graag in de winkel komen, lever goede service en verras ze met advies en kennis die een website nooit kan geven. Voor de supporters van Bookaroo: Wil je echt de boekwinkel steunen, ga er dan naar toe! Maak een praatje met de eigenaars, laat je elke maand verrassen met een onbekend boek, laat je inspireren, verwijs mensen door naar jouw lievelingsboekwinkel, koop zo nu en dan een boek extra. En wil je het gemak van een online boek kopen, koop dan via de site van de desbetreffende boekwinkel. Daar heeft de boekenwinkel en dus de hele boekenwereld veel meer aan.