De Metagids #16 – De Diriyah Star Night

Over het vervaardigingsproces, archetypen en het artefact: Nieuwe nuances in het spel tussen nep en echt

Afgelopen donderdagavond was ik uitgenodigd op een evenement van AI kunstenaar Jeroen van der Most. Samen met 15 anderen werd ik om 20.00 verwacht in een klein NFT museum te Amsterdam. Sprekers waren Jeroen en journalist Lex Boon. Samen hadden ze een fantastisch verhaal te vertellen. Wat was er gebeurd?

Afgelopen jaar kwam Van der Most er achter dat een schilderij “De Diriyah Star Night” van zijn hand voor 3,2 miljoen euro was gekocht door een Arabische prinses (bovenstaande afbeelding is trouwens een Van Gogh, maar dat had je allang gezien).

Foto: Jeroen van der Most – Sander Duivestein

Er waren echter twee problemen: hij had het geld nooit ontvangen, ook had hij het schilderij niet geschilderd. Om uit te vinden wat er nu precies aan de hand was, schakelde hij de hulp in van Boon en gezamenlijk togen ze na een lange speurtocht naar Saoedi-Arabië om uiteindelijk, aan het eind van hun reis, het bewuste schilderij door Jeroen te laten signeren.

De afgelopen twee jaar is Sander Duivestein ondergedoken in de wereld van deepfakes, nepnieuws, samenzweringstheorieën, influencers, virtuele mensen, generatie Z, memes, crypto, NFTs, Web 3.0, virtual reality en de Metaverse. Dit heeft geresulteerd in het boek Echt Nep waarin wordt geschetst hoe nep en echt dwars door elkaar heen lopen en hoe het mogelijk is dat nep meer waard is dan echt. In De Metagids duidt hij wekelijks op Marketingfacts wat de impact van de Metaverse op onze economie en maatschappij is.

Als je de complete geschiedenis wilt weten, dan raad ik je aan om het artikel “Hoe een Amsterdamse kunstenaar in Saoedi-Arabië op zoek gaat naar ‘zijn’ schilderij – dat hij nooit heeft geschilderd” van Lex te lezen. Een aanrader, het leest als een spannend jongensboek!

De reden dat ik nu over Jeroen zijn verhaal schrijf, is omdat er een mooie verbinding met de EchtNep-beweging te maken is. In het artikel “De paradox van authenticiteit” stond ik al eens stil bij het werk van de Italiaanse informatiefilosoof Luciano Floridi.

In zijn artikel ‘Artificial Intelligence, Deepfakes and a Future of Ectypes‘ legt hij uit hoe te deduceren is of iets origineel of authentiek is. Hij kijkt hierbij naar de originele bron, het archetype, het al dan niet authentieke vervaardigingsproces en het eindresultaat, het artefact. In zijn artikel introduceert hij een ectype, een kopie dat een speciale relatie heeft met de bron (de oorsprong van zijn creatie, oftewel het archetype). Floridi’s voorspelling is dat de komende tijd verschillende vormen van ectypes zullen ontstaan en daarmee nieuwe nuances in het spel tussen nep en echt.

Met de veranderende houding van het publiek, de koper, de kijker, de consument en de toeschouwer ontstaan ongetwijfeld weer nieuwe vormen. “De Diriyah Star Night” is zo’n nieuwe vorm. Jeroen is niet de originele bron, wel is er een authentiek vervaardigingsproces (het schilderij is volgens de kenmerkende stijl van Vincent van Gogh geschilderd), maar het eindresultaat is nep. Echter, door het nep-schilderij te ondertekenen heeft Jeroen het schilderij bestempeld als zijnde authentiek. Onderstaande figuur, afkomstig uit het boek Echt Nep, moet dus uitgebreid worden met een extra stap, met een nieuw soort ectype.

Afbeelding: Ectype en vervaardigingsproces – Echt Nep – Menno van Doorn, Sander Duivestein, Thijs Pepping.

Jeroen zelf vind het allemaal fantastisch. Het lijkt hem geweldig wanneer er in de toekomst meer schilderijen opduiken, die niet door hem gecreëerd zijn, maar wel aan hem worden toegekend. Als hij er dan ook nog eens een dik belegde boterham aan overhoudt, zou het natuurlijk helemaal fantastisch zijn…

De media die deze week verder het metaversum inkleurden, zijn de volgende:

1. Twitter is voor 9,2% van Elon Musk

Elon Musk heeft een belang van 9,2% opgebouwd in sociaal medium Twitter. – “Onbekend is wat Musk met de aandelen van plan is. Opvallend is wel dat hij anderhalve week geleden nog kritiek uitte op het beleid van Twitter. Het platform zou de vrijheid van meningsuiting onvoldoende ruimte bieden. Musk stelde daarop ‘serieus na te denken’ over het opzetten van een eigen alternatief.” Dit kan natuurlijk nooit fout gaan. Een miljardair die zich zelf een nieuw speeltje permitteert in de vorm van een van ’s werelds grootste social media kanalen.

2. Zelensky deepfake is een waarschuwing voor corporate Amerika

The Zelensky deepfake is a warning for Corporate America. – In Metagids #14 schreef ik over de deepfakes van Zelensky en Putin die op het internet rondwaren: “Deepfakes zijn een aanvalswapen in de informatieoorlog”. Volgens de schrijver van dit opinieartikel zijn deepfakes niet alleen een bedreiging voor overheden, maar ook voor bedrijven. Ze kunnen gebruikt worden om klanten, partners en medewerkers te verwarren, en om merken en beursnoteringen te beschadigen. Bedrijven moeten zich dus voorbereiden op de aanstaande deepfake-golf. Ligt er bijvoorbeeld al een noodscenario klaar wanneer de CEO zich in een deepfake schuldig maakt aan grensoverschrijdend gedrag?

3. Eerste Amazon vakbond

Hoe Chris Smalls de eerste Amazon-vakbond van de grond kreeg. Interessante observaties over Generatie Z. “Generatie Z, zijn happiger zich aan te sluiten bij een bond. Happiger dan de millennials. […] Generatie Z durft meer eisen te stellen”. Ook de manier waarop ze een vakbond hebben opgericht en hun aanhang wisten te mobiliseren spreekt boekdelen: “Smalls and his fellow organizers were cool and likable, fighting the Amazon beast, raging against the Bezos machine. They made the union fun, posting pro-union TikTok messages, having picnics and parties, and delivering free pizzas to the warehouse’s breakroom.” ht Hans Schnitzler.

4. De allerduurste Pokemon kaart ter wereld

Influencer Logan Paul draagt ’s werelds duurste Pokemon kaart. Zes miljoen dollar heeft Logan Paul betaald voor een van de zeldzaamste Pokemon kaarten die er bestaat. Waarom? “Because the internet and speculators have destroyed reality.” Deze zin trok direct mijn oog. In een wereld waarin fysiek en digitaal, feit en fictie, origineel en kopie, echt en nep, dwars door elkaar lopen, wat betekent waarde of waardevol dan nog?

5. Water Cup Challenge

The Water Cup Challenge – Een nieuwe internet challenge, moeilijker dan Jenga. Heb jij de challenge al gedaan?