De opmars van virtuele influencers

Lil Miquela Sousa is een 19-jarig Braziliaans Amerikaans model. Ze wordt gekenmerkt door een sproetjesgezicht met volle lippen en twee kleine knotjes op haar hoofd. Ze draagt dure designerkleding, krijgt backstage-passen voor exclusieve evenementen, heeft op de cover gestaan van gerenommeerde tijdschriften, nam tijdelijk het account van Prada over ter promotie van hun nieuwe collectie en heeft via Spotify de goed beluisterde single ‘Not Mine’ uitgebracht. Ook komt ze op voor transgenderrechten, steunt ze de LGBT-gemeenschap en maakt ze zich sterk voor de Black Lives Matter-beweging. Kortom, ze leidt dat perfecte droomleven waar wereldwijd tienermeisjes over dromen. Er is slechts één ‘probleem’. Ze is niet echt.

Nep is het nieuwe echt

Miquela is ontwikkeld door het bedrijf brud, dat gespecialiseerd is in robots en kunstmatige intelligentie, en de toepassing hiervan in digitale media. Ze is een door de computer gegenereerd personage, dat enkel en alleen in de virtuele wereld bestaat en dus geen fysieke vormen kan aannemen. Dat belemmert haar echter niet om allerlei relaties met bekende merken zoals Diesel, Prada, Chanel en Burberry, aan te gaan om haar legioen – van inmiddels meer dan 1,1 miljoen volgelingen, de zogeheten ‘Miquelites’ – te beïnvloeden. Wat dat betreft doet ze niet onder voor haar collega’s social influencers. Ze vervaagt de lijn tussen realiteit en social media, waar echtheid toch al ver te zoeken is. Ze is niet minder nep dan de geconstrueerde identiteiten van haar concullega’s die “met het mes (Kim Kardashian), de spuit (Kylie Jenners lippen, Nicki Minaj’s billen) en make-up (NikkieTutorials) perfectie nastreven”.

Miquela zei hier zelf in een interview het volgende over: “Kun je mij de naam geven van een persoon of Instagram die niet zijn foto’s digitaal heeft bewerkt?” Wie lijkt nu eigenlijk op wie? Lijkt Miquela op haar mede social influencers, naar wiens evenbeeld ze gemodelleerd is, of lijken deze influencers juist steeds meer op haar? Het YouTube-karakter Poppy is de tegenpool van Miquela. In werkelijkheid is zij een mens van vlees en bloed, gespeeld door de artieste Moriah Pereira, maar met haar androïde voorkomen probeert ze juist nep te lijken.

“Lijkt Miquela op haar mede social influencers, of lijken deze influencers juist steeds meer op haar?”

Half april 2018 verkeerde Miquela in een existentiële crisis. Haar Instagram was gehackt door het virtuele karakter Bermuda. Deze dreigde haar complete bestaan van internet weg te vagen, als Miquela niet toegaf dat ze niet echt bestond. De hack was een publiciteitsstunt van het bedrijf achter Miquela, dat ook het karakter van Bermuda ontwierp heeft. De stunt dwong Miquela om na te denken over de grote vragen in het leven en tot de conclusie te komen dat ze inderdaad niet echt is. Maar maakt dit uit?

Miquela is “een overdreven versie van de schoonheidsnorm” die typerend is voor Instagram. Topfotograaf Cameron-James ging met zijn creatie Shudu Gram nog een stap verder. Zijn digitale karakter is ’s werelds eerste digitale supermodel. Met haar diepdonkere, bijna zwarte huid is ze op Instagram een opvallende verschijning. Het account heeft inmiddels meer dan 100.000 volgers, maar zij bestaat ook niet echt. “We leven in zo’n gefilterde wereld, dat alles wat echt is, nep wordt”, zegt Wilson over zijn creatie, “Onze samenleving is gewoon ongelofelijk nep en ik wil dit ‘echt’ en ‘nep’ eens goed door elkaar gooien.” En als echte modellen niet langer van neppe modellen te onderscheiden zijn, wat wil dat dan zeggen over onze samenleving?

“Mensen kunnen elke gewenste betekenis interpreteren en projecteren op Instagram-foto’s”

Met hun bestaan doen zowel Shudu Gram als Lil Miquela ons nadenken over wat echt is en wat niet. “Miquela is een performance van realiteit binnen het kader van het onechte op het internet. Miquela geeft inzicht in de nepheid door te doen alsof ze echt is,” zegt Vice. “Ik denk dat we ons in een tijd bevinden waarin authenticiteit steeds moeilijker te vinden is. Mensen kunnen elke gewenste betekenis interpreteren en projecteren op de afbeeldingen die ze op Instagram voorbij zien komen”, zegt Miquela zelf. “Ongeacht die verschillende interpretaties, heb ik echte vriendschappen en relaties met mensen online gecreëerd. De manier waarop we elkaar steunen en inspireren, is authentiek en zinvol. Wanneer iemand me berichten stuurt over hoe ik ze heb geholpen met hun kunst of identiteit, is dat natuurlijk belangrijk.”

Conclusie

Het fenomeen van digitaal gemaakte modellen is niet nieuw. Meerdere digitale karakters weten inmiddels met hun talenten miljoenen mensen te bereiken. Zo won de volledig geanimeerde band The Gorillaz – waarvan de bandleden vier cartoonkarakters zijn – al een Grammy Award. Het hologram Hatsune Miku trekt met haar live optredens volle zalen. De virtuele popster heeft zelfs al in het voorprogramma van Lady Gaga gestaan. Terre des Hommes heeft in de strijd tegen kinderuitbuiting met het digitale lokmeisje Sweetie duizenden websekstoeristen opgespoord.

“In hoeverre kunnen we deze karakters vertrouwen?”

Al deze karakters roepen echter wel de vraag op of we klaar zijn voor een toekomst waarin virtuele karakters de hoofdrol spelen en nep het nieuwe echt is. In hoeverre kunnen we deze karakters vertrouwen? Vorig jaar bepaalde de Reclame Code Commissie dat elke vorm van reclame vermeldt moet worden. Zowel de adverteerder als de blogger, vlogger, influcencer of content creator die het item publiceert, kunnen hierop aangesproken worden. Gelden deze regels ook voor digitale karakters, waarvan niet duidelijk is door wie ze gecreëerd zijn of door wie ze onderhouden worden?

Wilson, de maker van Shudu, verwacht in de nabije toekomst een explosie van digitale dubbelgangers. Iedereen zal één of meerdere digitale karakters van zichzelf creëren waarbij de wereld van virtuele influencers verbleekt. Shudu is zijn manier om alvast aan deze toekomst te wennen. Geloof jij in zo’n toekomst?