De waan van negativiteit

Op Marketingfacts delen NIMA Register Marketeers hun mening over vakliteratuur. Welke boeken zijn interessant of relevant en wat vinden ervaren marketingprofessionals ervan? We recenseren de meest uiteenlopende marketing-gerelateerde boeken. Deze keer: ‘Negativiteit mania’ van Rijn Vogelaar.

Deze recensie werd geschreven door Joop Rutte, Register Marketeer en oprichter van Info2Action. Hij houdt zich bezig met vertrouwelijke bedrijfsondersteuning, automatisering van beslissingsprocessen en evidence based marketing aan de hand van consumentenpanels en big data uit retailkanalen.

Eindelijk leven we sinds verschillende decennia in een hemel op aarde. Verschrikkelijke ziektes, oorlogen en armoede zijn grotendeels uitgebannen. Maar als je populistische partijen, Twitter of de publieke omroep moet geloven, dan is dit geenszins het geval. Depressiviteit onder de westerse bevolking viert hoogtij. Hoe kan dit?

Ons brein heeft zich niet snel genoeg kunnen aanpassen aan de ontwikkelingen van de laatste eeuwen. Negatieve signalen komen harder binnen, omdat onze ingebouwde alarmfunctie te scherp staat afgesteld. Auteur Rijn Vogelaar beschrijft in zijn boek ‘Negativiteit mania’ drie menselijke weeffouten die ervoor zorgen dat we te weinig oog hebben voor de realiteit en de kwesties die werkelijk spelen in de wereld:

• De negativiteitsbias voert terug naar de tijd dat we als mens nog niet bovenaan het dierenrijk stonden en we – vaak terecht – overal gevaar zagen. Van onze beslissingen wordt 95 procent intuïtief vanuit gecreëerde paden in de hersenen genomen. Ons brein gaat, met andere woorden, niet iedere nieuwe situatie onbevangen tegemoet.
• De korte termijn-fixatie zorgt ervoor dat we onvoldoende oog hebben voor de lange termijn, omdat dit geen direct resultaat oplevert. Hier wordt als voorbeeld de relatie tussen slechte voeding en obesitas en chronische welvaartsziekten haarscherp aangehaald.
• We leiden aan zelfoverschatting. We spreken de groep liever niet tegen en de andere groep deugt al snel niet, wat leidt tot bijvoorbeeld moralisatie en serieuze bedreiging van bedrijfsvoeringen of democratische systemen.

“De smartphone en social media zuigen ons het korte termijn-brein in en voeden met likes en selfies het narcisme en het groepsdenken”

Rijn Vogelaar houdt in dit boek bovenstaande aspecten tegen het licht van de technologie (‘een vloek of een zegen?’), de journalistiek (‘de depressieve waakhond’), de overheid (‘afrekenaar op misstanden’), het bedrijfsleven (‘fabrieken waar alle negatieve mechanismen druk aan het werk zijn’) en het onderwijs (‘in de ban van wat je slecht doet’).

We zitten in een collectieve waan van negativiteit door de weeffouten in ons brein. Vogelaar zet aan de hand van vele bronvermeldingen helder uiteen waar het aan schort. De balans is zoek, als het gaat om constructieve journalistiek (‘negatief nieuws verkoopt’). De smartphone en social media zuigen ons het korte termijn-brein in en voeden met likes en selfies het narcisme en het groepsdenken.

In het bedrijfsleven heerst ook de korte termijn, soms met opgedrongen groepsdenken, waardoor de levensduur van bedrijven mogelijk onnodig wordt verkort. Vogelaar pleit voor een meer constructieve samenleving: meer zingeving, compassie, cognitieve empathie en stimulatie van vertrouwen en individu. We varen het beste en komen tot ongekende hoogte als we in een positieve flow zitten. Impliciet breekt Vogelaar een lans voor de marketingdiscipline in organisaties, die beter gedijt bij juiste waarheidsvinding via onderzoek, de (positieve) waarde die wordt gecreëerd en een goede balans tussen korte en lange termijn.

“We komen tot ongekende hoogte als we in een positieve flow zitten”

‘Negativiteit mania’ is als boek niet geheel vernieuwend. Het is meer een praktisch handboek met treffende voorbeelden, waardoor het oorspronkelijke gedachtengoed uit ‘Ons feilbare denken’ van Daniel Kahneman of ‘Homo Sapiens’ van Yuval Noah Harari meer betekenis krijgt. Het is een prettig geschreven boek dat je moet lezen als je de context van alledag en de ontwikkeling in de maatschappij wilt duiden. Het geeft veel handvaten bij het ontwikkelen van ideeën om het gedrag van klanten te begrijpen, dan wel te beïnvloeden. Hiermee is het ook een prettig boek om te lezen als je bezig bent je te bekwamen in (online) communicatie en de alarmbellen wilt laten rinkelen bij mogelijke klanten.

Negativiteit mania

Auteur: Rijn Vogelaar

Uitgever: AnderZ

ISBN: 978 94 6296 0718

Eerste druk: 2018

Kernwoorden: maatschappij, psychologie