Digitale transformatie van de zorg begint nú

Ze begint een cruciaal punt te bereiken waarbij healthtrackers een serieuze rol gaan spelen bij diagnose, behandeling en preventie

Na een lange aanloop nadert de digitale transformatie van de zorg een tipping point. Het aantal gezondheidstoepassingen en -diensten dat in ontwikkeling is, groeit exponentieel. Met dank aan Apple, Google, Amazon, Microsoft en Facebook en hun nieuwste apparaten, apps en diensten. Zij maken het steeds gemakkelijker voor gebruikers om hun gezondheid te monitoren en hun gezondheidsdata te delen. Fitnesstrackers groeien uit tot beschermengelen van de persoonlijke gezondheid en het monitoren van de volksgezondheid.

Onlangs introduceerde Apple alweer de achtste generatie van zijn smartwatch, de Apple Watch, samen met nieuwe software. Het belangrijkste nieuwtje is dat het gemakkelijker wordt om persoonlijke gezondheidsinformatie te meten, bij te houden en te delen met anderen, bijvoorbeeld met een mantelzorger, verpleger, behandelaar of arts.

De ambities van Apple om een serieuze rol te spelen in de persoonlijke zorg krijgen steeds meer vorm. Met elke nieuwe versie van de Watch, zet Apple verdere stappen in de wereld van de gezondheidszorg. Zo kan de Apple Watch het zuurstofgehalte in je bloed meten, je slaapritme bijhouden, je helpen met het lang genoeg handen wassen (COVID), je blootstelling aan hard geluid (je draadloze oortjes!) meten, detecteren als je bent gevallen en je helpen met mindfulness.

Een gezondheidscoach die je motiveert om je gedrag aan te passen

De Apple Watch is uitgegroeid van een fitnesstracker, die sterk gekoppeld was aan de iPhone, tot een zelfstandige beschermengel en gezondheidscoach. Een beschermengel, die voortdurend je gezondheid monitort, je vroegtijdig waarschuwt als er iets mis is en je adviezen kan geven om naar een arts te gaan of een medische check-up te doen; tevens een gezondheidscoach, die je motiveert en prikkelt om je gedrag aan te passen en aanmoedigt om vol te houden, bijvoorbeeld om te stoppen met roken. Mogelijkheden die tien jaar geleden al beloofd waren met de introductie van de eerste generatie wearables en fitnesstrackers. (zie ook dit toekomstbeeld voor de zorg van tien jaar geleden).

Field Trials

In samenwerking met academische ziekenhuizen worden talloze mogelijke toepassingen onderzocht. Zo wordt gekeken of smartwatches vroegtijdige luchtweginfecties kunnen detecteren, eerste symptomen bij griep en COVID-19; of vroegtijdige symptomen van Parkinson. In samenwerking met de Duitse hartstichting onderzoekt Apple of de smartwatch gebruikt kan worden bij het opsporen van een specifieke hartaandoening met een hoge mortaliteit onder mannen van middelbare leeftijd. Combinaties van kleine veranderingen in lichaamsbewegingen, hartslag, bloeddruk en zuurstofgehalte kunnen een indicatie zijn van een beginnende ziekte. En omdat de meeste gebruikers het horloge dagelijks dragen vallen veranderingen sneller op.

Bij het onderzoek naar nieuwe toepassingen speelt Apple’s Healthkit, al gelanceerd in 2016 (zie hier mijn artikel erover), een belangrijke rol. De ‘kit’ maakt het voor onderzoekers gemakkelijk om metingen te verzamelen en analyseren en om onderzoek uit te zetten bij gebruikers die daar toestemming voor hebben gegeven.

Smart trackers zoals de Apple Watch, maken het mogelijk om grootschalig veldonderzoek (als het ware ‘field trials’) te doen naar gezondheid en chronische aandoeningen. Normaal is dit vaak lastig of blijft het onderzoek beperkt tot een ‘clinical trail’ met een kleine groep deelnemers in een zorgvuldig bewaakte medische omgeving. De field trials kijken naar een natuurlijkere situatie en op grotere schaal.

Concurrentiestrijd der giganten

Apple is niet de enige. Google lanceerde vorig jaar Google Health Studies, in navolging van Apple’s Health Kit, om onderzoekers te ondersteunen. Tevens nam het Fitbit over om zo een stevigere poot te krijgen in de wereld van gezondheidstrackers. De nieuwste Fitbit Sense kan de blootstelling aan stress bijhouden door bij de pols de weerstand van de huid te meten die verandert als je zweet. Iets wat we ongetwijfeld ook bij Apple terug gaan zien.

Google maakt ook meer werk van coachingsdienst Google Fit, dat tot nu toe nog achterbleef bij Apple en nog geen succes was. De dienst is inmiddels aan een derde leven begonnen. Intussen is Google (Alphabet) al een serieuze speler in de zorg aan het worden via zijn clouddiensten en kunstmatige intelligentie, die artsen en ziekenhuizen helpen bij het stellen van diagnoses.

Amazon rolde het afgelopen jaar Amazon Care uit, een telezorgdienst waarbij patiënten rechtstreeks contact kunnen leggen met hun behandelaars. Hiermee richt Amazon zich op bedrijven die het ziekteverzuim van hun personeel willen terugdringen. Ook bracht het een armband Halo uit, die je bewegingen, hartslag, slaap en huidtemperatuur bijhoudt. Amazon koppelt de Halo aan een fitnessdienst, die lijkt op Apple Fitness. Amazon kan ook je geestelijke gemoedstoestand en emoties meten door onder andere je stem te analyseren.

Facebook zou eveneens aan een armband werken, die volgend jaar op de markt moet komen. De armband moet mensen gaan helpen om, al dan niet gesteund door hun sociale netwerk, gezonder te leven. Gebruikers krijgen tips om bijvoorbeeld meer te sporten of om check-ups te laten doen (in een van de vele commerciële klinieken die er in de VS zijn). Facebook wil ook een bijdrage leveren aan de volksgezondheid door analyses te maken van geanonimiseerde gebruikersdata. Vorig jaar lanceerde het online kaarten die de verspreiding van ziektesymptomen, van onder andere griep en COVID, over de wereld laten zien. Ook werkt het bedrijf mee aan het vroegtijdig opsporen en voorkomen van zelfmoorden op basis van sociale-mediaberichten. Het ontwikkelde ook een toepassing waarmee bloedbanken gemakkelijker donoren kunnen werven en behouden.

Communicatie en data delen zijn belangrijke knelpunten in de zorg.

Een andere grote speler is al jaren Microsoft. Dit bedrijf volgt een ietwat andere koers. Het trok in 2016 de stekker uit de eigen armband (‘Microsoft Band’) en in 2019 uit de Health Vault, een digitale kluis waarin gebruikers hun gezondheidsdata konden bijhouden en delen met zorgprofessionals. In enkele landen was dit een behoorlijk succes en was de Health Vault gekoppeld aan de ziekenhuissystemen (voor patiëntendossiers). Microsoft gooit het nu over een andere boeg: het legt de nadruk op de uitwisseling van gezondheidsdata en het gebruik ervan. Met zijn recent gelanceerde ‘Cloud for Healthcare’ wil het, ook in Nederland, vooral zorgprofessionals ondersteunen om het contact met patiënten te vergroten en te zorgen voor betere onderlinge samenwerking en het gebruikmaken van dezelfde gemeenschappelijke patiëntgegevens die goed beschermd zijn. Communicatie en data delen zijn belangrijke knelpunten in de zorg.

Transformatie komt van buiten

Zo krijgt de digitale transformatie van de zorg, na een lange aanloop van meer dan tien jaar, steeds meer momentum. Ze begint een cruciaal punt te bereiken waarbij healthtrackers een serieuze rol gaan spelen bij diagnose, behandeling en preventie – en de manier waarop de zorg is ingericht.

Een transformatie aangejaagd door spelers ‘van buiten’, uit de wereld van smartphones en IT. Apple, Google, Microsoft, Facebook en Amazon hebben de kracht en de ervaring om in een grote, recessiebestendige groeimarkt, met een veelheid aan technologieën te zorgen voor groei, consolidatie en orkestratie.

Uiteindelijk zijn het deze vaardigheden zie nodig zijn voor een transformatie – iets waar de zorg sector zelf grote moeite mee heeft. Waarschijnlijk kunnen (digitale) transformaties ook alleen van ‘buiten’ komen.