Fix het internet! Maar waar moet je beginnen?

Het internet kampt met een dertigersdilemma, zo werd gezegd tijdens de bijeenkomst Fixing the Internet bij FreedomLab Campus. Het internet zou gefixt moeten worden. Maar techniek is niet goed of slecht en de balans is nog steeds bijzonder positief. Het internet is niet kapot, het businessmodel van het internet is kapot. En daar kunnen we wel wat aan doen.

Onder de noemer Future Affairs verstuurt techjournalist Wouter van Noort (NRC) wekelijks een nieuwsbrief met de spannendste stukken over onze technologische toekomst. Sinds kort zijn er ook debatavonden bij gekomen, georganiseerd in samenwerking met FreedomLab. Thema van de laatste bijeenkomst was Fixing the Internet. In het panel zaten Marleen Stikker (Waag), Valerie Frissen (SIDN Fonds), Wouter van Noort (NRC) en Arief Ernst Hühn (FreedomLab).

Dertigersdilemma

“Het internet wordt dertig jaar oud, maar er is weinig reden tot feest. Het internet kampt met een dertigersdilemma”, aldus Van Noort bij zijn opening. Dat vind ik een wat pessimistische kijk op de ontwikkelingen van de afgelopen dertig jaar. Het www heeft de wereld ontzettend veel goeds gebracht. Ondanks de problemen van de laatste jaren is de balans nog steeds bijzonder positief.

Wat mij opviel, is dat het panel het antwoord op de vraag hoe we het internet kunnen fixen, vooral in technische oplossingen zocht. Een nieuw protocol voor het internet, persoonlijke datakluisjes, decentrale dataopslag en natuurlijk kwam blockchain ook even voorbij. Allemaal oplossingen waarmee het internet gefixt kan worden. Maar techniek is niet goed of slecht. Ik kan met mijn auto op familiebezoek gaan of er een aanslag mee plegen. Als gebruiker bepaal ik hoe ik met de mogelijkheden van techniek omga. Met Facebook-advertenties kan je schoenen verkopen, maar ook verkiezingen beïnvloeden. Is het internet dan kapot?

Businessmodel is kapot

Hoewel technische ingrepen bijdragen aan een oplossing, was er een enorme roze olifant in de kamer die niet of nauwelijks is benoemd. Het internet is niet kapot, het businessmodel van het internet is kapot. Het internet is gebouwd op de gedachte dat informatie vrij en gratis moet zijn. Dat betekent dat we onze persoonlijke data als ruilmiddel voor deze gratis diensten hebben ingezet. Daarmee hebben we onszelf overgeleverd aan de advertentieverkopers van Facebook en Google. De diensten hebben winst nodig en onze data om te blijven bestaan. Dat er ook flinke nadelen kleven aan deze deal mag inmiddels wel duidelijk zijn.

“Het is bijna onmogelijk om geen enkel product van Facebook, Amazon of Google te gebruiken”

Er zijn alternatieven, voor wie echt wil. Er is DuckDuckGo, voor wie geen zoekmachine van Google wil gebruiken. En kennen we Facebook-killer Vero nog? Maar vaak zijn er geen andere gebruikers of is het alternatief gewoon niet goed genoeg. Het blijkt bijna onmogelijk om in de dagelijkse praktijk geen enkel product van Facebook, Amazon of Google te gebruiken. Een leven zonder Chrome, WhatsApp, Gmail, Google Drive, Google Suite, Google Photo, iPhone, Twitter, Waze en vast nog wat andere apps, kan ik mij niet voorstellen. Het werkt gewoon goed en mijn vrienden gebruiken deze tools ook. Maar ergens wringt het toch, ondanks dat ik Facebook en Instagram prive bijna niet meer gebruik. Wat kan je als individuele gebruiker doen?

Fake internet

Marleen Stikker maakte de opmerking dat de kapitaalmarkt en de internetmarkt gelijk zijn geworden. Gordon Gekko’s ‘Greed is good’ in innige omhelzing met Google’s ‘don’t be evil’. Beide sectoren drijven op perverse prikkels. De bonus vs zoveel mogelijk verkopen via advertenties. Of verkiezingen beïnvloeden. Het maakt niet uit, zolang de advertentieruimte maar betaald wordt. Dat levert ons een www op waar meer en meer fake is. Gebruikers, metrics, bedrijven en content. De volgende bubbel is al aangekondigd, en dat is het online advertentiemodel. Misschien dat Google en Facebook binnenkort wel op zoek moeten naar een ander businessmodel.

Betalen dus

Hoe kunnen we het internet dan wel fixen? Er moet iets veranderen in de houding van mensen. Het ‘gratis’ internet werkt anno 2019 niet meer. We zullen de portemonnee moeten trekken voor goede diensten die goede producten leveren en waarbij onze data niet meer de handelswaar is.

Maar wat is Facebook-gebruik bijvoorbeeld waard? Ongelooflijk genoeg vertegenwoordigt Facebook voor gebruikers een waarde van meer dan 1.000 dollar per jaar. Buiten dat ik betaal voor de zakelijke diensten van Google, kan ik mij ook voorstellen dat je een klein bedrag betaalt per zoekopdracht.

“Het ‘gratis’ internet werkt anno 2019 niet meer, we moeten de portemonnee trekken voor goede diensten”

Stel dat je 0,01 euro per zoekopdracht zou betalen. Dat zou betekenen dat Google per seconde 63 euro zou verdienen. Dat is per jaar een omzet op search van 1.988.086.338 euro. Ik zou het er voor doen, maar Google denk ik niet. Ter aanvulling kunnen ze het model van Duckduckgo overnemen. Wel advertenties tonen maar niet op basis van gepersonaliseerde data. Google zal deze stappen niet uit zichzelf zetten. Als gebruiker is het bijna niet te doen om invloed uit te oefenen. De bal ligt dus bij de overheid.

Overheid, grijp in

Overheden hebben lange tijd niet durven ingrijpen bij die hippe, innovatieve techjongens omdat ze bang waren om als ouderwets te worden versleten. De overheid is wel enige die een vuist kan maken tegen deze bedrijven. Hoe ze dat moeten doen, dat weet ik niet. Maar de auto is ook ooit in een keurslijf gedwongen. Er zijn regels opgesteld, er wordt belasting geheven en wij rijden met z’n allen nog steeds vrolijk en vrij rond. Dat zou met het internet toch ook moeten lukken? Als afsluiter deze quote uit het essay van The Economist:

As John Sherman, the senator who gave his name to America’s original antitrust law in 1890, put it at a time when the robber barons ruled much of America’s economy: ‘If we will not endure a king as a political power, we should not endure a king over the production, transportation and sale of any of the necessaries of life.’

P.S.: Voor de liefhebber, de volledige paneldiscussie staat ook online.