Goede voornemens voor 2019: digitaal detoxen

Gelukkig nieuwjaar! Zo. Tijd voor goede voornemens. Meer sporten, je minder druk maken en gezonder eten? Deze intenties staan al jaren in de top drie van goede voornemens. Maar de kans is groot dat je in 2019 een nieuw voornemen aan dit rijtje wil toevoegen: digitaal detoxen.

Dit artikel werd geschreven door Tijs Portegies, junior onderzoeker bij het lectoraat Crossmedia Business aan de Hogeschool Utrecht en student communicatiewetenschap aan VU Amsterdam, en Lotte Willemsen, lector Communication in the Networked Society aan de Hogeschool Rotterdam, en verscheen eerder op SWOCC.nl.

Smartphonegebruik heeft een negatieve impact op het mentale welzijn. Zowel met als zonder smartphone ervaren mensen angst. Een smartphone zonder bereik en internet lijkt een helende werking te hebben. In deze blog lees je hoe je zowel privé als professioneel kan profiteren van smartphonevrije oplossingen.

Stress door smartphones

Smartphones – en de vele apps die we erop plaatsen – zijn ontworpen om ons leven makkelijker te maken. En leuker. Toch zijn steeds meer mensen ervan overtuigd dat smartphones meer slecht doen dan goed. Velen gaan gebukt onder de Fear of Missing Out (FOMO) als zij niet continu online zijn, of ervaren juist stress als ze wel online zijn. Sommigen willen daarom bewust vaker offline zijn om te ontsnappen aan die continue connectiviteit.

“Is digitaal detoxen de oplossing?”

Samen met Simone Droog hebben we onderzoek uitgevoerd waarmee de vraag of smartphonegebruik inderdaad zo’n negatieve impact heeft op ons mentale welzijn beantwoord wordt. Zo ja, is digitaal detoxen de oplossing?

Enkele cijfers op een rij over het always on fenomeen

• 30 procent van de volwassenen tot 29 jaar zegt altijd online te zijn. Zij controleren continu hun smartphone, gedreven door angst iets te missen.
• 17 procent van alle Nederlanders heeft moeite om de telefoon weg te leggen, ook als ze ervan overtuigd zijn dat het wegleggen van de telefoon beter zou zijn.
• 44 procent ervaart stress wanneer hun smartphone niet in de buurt is.
• 5 procent zet ’s nachts een wekker om appjes te bekijken.
• 20 procent van de jongeren heeft zich wel eens voorgenomen minder tijd te besteden aan social media, maar slaagde daar niet in.

Angstklachten onderzocht

“Ik zou je willen vragen om hier te wachten totdat je een vragenlijst kunt invullen.” Dat waren de instructies nadat deelnemers ofwel hun wifi hadden uitgeschakeld of hun smartphone hadden ingeleverd bij de onderzoeker. Wat zij niet wisten was dat de wachttijd onderdeel was van het experiment naar smartphone-afhankelijkheid. Na de wachttijd moesten de deelnemers een vragenlijst invullen waarmee onder meer angstklachten en FOMO werden gemeten. De antwoorden van de groepen die hun wifi moesten uitschakelen of telefoon moesten inleveren, werden vervolgens vergeleken met een controlegroep die hun smartphone bij zich mocht houden tijdens het onderzoek.

Het zal niet als een verrassing komen: de deelnemers die hun smartphone bij zich mochten houden, hebben allen hun smartphone gebruikt. In vergelijking tot deze groep van smartphonegebruikers, ervoeren de deelnemers die hun smartphone moesten inleveren meer angst. Een verklaring hiervoor is ‘nomophobia’, de angst om geen toegang te hebben tot de smartphone. Ook ervoer de groep zonder smartphone meer FOMO dan de groep smartphonegebruikers.

Helende werking

Wanneer we de groep smartphonegebruikers vergeleken met de groep die hun wifi moesten uitschakelen, maar hun smartphone bij zich mochten houden, vonden we tegengestelde effecten. De groep zonder wifi ervoer juist minder FOMO, en daarmee ook minder angst. Het uitschakelen van de wifi kan dus juist rust brengen in de continue stroom van stressprikkels, zoals alerts en pushberichten. Deze notificaties wijzen de smartphonegebruiker er continue op dat er op dat moment iets gemist wordt, wat FOMO en angst in de hand werkt.

“Het uitschakelen van wifi kan rust brengen in de continue stroom van stressprikkels”

Het uitschakelen van de wifi of het bereik lijkt dus een helende werking te hebben, in ieder geval voor mensen die veel gebruik maken van social media op de smartphone.

De resultaten laten zien dat mensen ontwenningsverschijnselen ervaren als ze zonder smartphone komen te zitten. Af en toe offline gaan kan een mildere, maar ook effectievere maatregel zijn om rust te creëren in je hoofd. Dus schrijf de digitale detox maar op het lijstje met goede voornemens voor 2019.

Een kleine reflectie

Oké, misschien moeten we met deze kennis toch nog een extra goed voornemen op het lijstje zetten, namelijk: het voornemen om als professional bewuster na te denken over de langetermijnimpact die producten, diensten en communicatie-uitingen hebben op de samenleving als geheel. Nu zullen de meeste marketeers nooit de intentie hebben gehad om een smartphonezombie-generatie te creëren. Desalniettemin kan het geen kwaad om af en toe te reflecteren op ons morele kompas, en na te denken over hoe het ook anders kan. Deze bedrijven gingen jou voor:

1. Smartphone-aanbieders

Dat het gebruik van de smartphone negatieve gevolgen met zich meebrengt, is ook bekend binnen de smartphonemarkt. Zo eisten grote investeerders van Apple dit jaar dat de onderneming meer zou doen om smartphoneverslaving te voorkomen. Een ander voorbeeld is DTAC, een smartphone provider in Thailand. DTAC had door dat steeds meer mensen bewust offline gingen en kwam met de volgende reclame:

2. Applicaties tegen technostress

Anno 2018 barst het van de bewustwordingsapps. Zo kun je als gebruiker tegenwoordig inzicht krijgen in je schermgedrag en je kan ervoor zorgen dat je smartphone minder vaak van zich laat horen door notificaties uit te zetten of apps te blocken. En nu heb je ook de populaire app Moment. Deze app heeft naar eigen zeggen al zeven miljoen gebruikers geholpen om, met behulp van oefeningen, het telefoongebruik terug te dringen.

3. Reizen

Joy of Missing Out (JOMO), het tegenovergestelde van FOMO, wordt steeds populairder. Het reisbureau Off The Grid biedt tegenwoordig bijvoorbeeld een reiservaring zonder telefoon de smartphone wordt in het begin van de reis ingenomen en er wordt een ‘old school’ telefoon voor teruggegeven. Dit geeft reizigers de ruimte om alleen, of met vrienden of familie te genieten van een vakantie, zonder de afleiding van een telefoon.

Bron: Medium.com

4. Voor de vrije geest

Naast ontspanning in het buitenland kan zoiets ook gewoon in Nederland, bijvoorbeeld op een festival: binnen het festivalcircuit geven ze ook gehoor aan JOMO. Zo organiseerde Georgie’s het eerste telefoonvrije festival in Nederland.

Stel de gebruiker écht centraal

Er worden meer en meer smartphonevrije oplossingen aangeboden, en vaak met succes. Daar kunnen we van profiteren als gebruiker, maar ook als professional. De reactie op de ‘always on’-mentaliteit is geen beweging in de marge, maar een culturele onderstroom die steeds sterker aan de oppervlakte komt. Als we daar naar luisteren, kunnen we de gebruiker echt centraal stellen, zonder (altijd) een telefoon in de hand.

Portegies, T. de Droog, SM. Willemsen, L. (2018, februari). ‘The Fear of Missing Out: Can We Live Without the Smartphone?’ Paper gepresenteerd bij de Etmaal van de Communicatiewetenschap, Gent, Belgium.