Hoe Apple en Google je verslaafd houden aan de smartphone

Nieuwe functies moeten ons bewust maken van ons gebruik

Afgelopen week kondigde Apple een nieuwe versie aan van zijn besturingssysteem voor de iPhone (iOS12) met daarin extra mogelijkheden om het gebruik van internet en apps onder controle te houden, ‘Screen Time’ genaamd. Een maand geleden introduceerde Google iets vergelijkbaars aan onder de noemer ‘Digital Wellbeing’. Beide bedrijven komen daarmee tegemoet aan de grote bezorgdheid in de samenleving, bij aandeelhouders en oprichters, over de verslaving aan sociale media van met name jongeren. Toch is het de vraag of deze functies echt gaan helpen.

Apple en Google gaan op drie manieren te werk. Allereerst geven ze via diagrammen en tabellen meer inzicht in het gebruik van je apps. Je kunt straks zien hoeveel tijd je dagelijks bezig bent met bijvoorbeeld Facebook, Whatsapp en Twitter en met wie je het meeste belt en appt. Ten tweede krijg je de mogelijkheid om per app tijdslimieten in te stellen. Je krijgt dan een waarschuwing als je deze limiet hebt bereikt. Ten derde wordt de ‘do not disturb’-functie vernieuwd waarbij je notificaties en oproepen tijdelijk kunt pauzeren. Je wordt dan niet gestoord door oproepen of geattendeerd op nieuwe berichten.

“Bij Apple kunnen ouders harde limieten instellen voor hun kinderen”

Apple en Google geven ouders bovendien meer inzicht in het smartphone-gebruik van hun kinderen. Bij Apple kunnen ouders harde limieten instellen waarna de app of verbinding wordt gestopt. Iedereen krijgt er dit najaar, als de software beschikbaar komt, dus nieuwe mogelijkheden om zijn ‘verslaving’ onder controle te houden.

Zelfdiscipline

Toch is het maar de vraag of deze functies daadwerkelijk gaan helpen. Uiteindelijk blijft de verantwoordelijkheid voor het gebruik ervan bij de gebruiker liggen.

Als gebruikers zijn we hardnekkig. Wie klikt het pop-upschermpje van de anti-RSI-bewegingsoefeningen niet snel weg, als je hem al niet hebt uitgeschakeld? Wie volgt alle adviezen van zijn gezondheidsapp blindelings op? Ook bij de discussie over handen aan het stuur houden tijdens het rijden zien we dat gebruikers weinig gebruikmaken van de mogelijkheden die talloze auto-apps bieden, evenals de ‘do not disturb’-functie, met als gevolg meer auto-ongelukken. En zo zijn er vele voorbeelden te geven.

“Smartphone-gebruikers zijn hardnekkig”

De bewustwordingsmaatregelen doen een beroep op onze zelfdiscipline waarvan we weten dat die erg beperkt is. Bij jongeren blijkt het probleem nog complexer: uit onderzoek blijkt dat het uitzetten van de notificaties en het beperken van het app-gebruik voor hen totaal geen optie is: ze raken helemaal van slag. Zij moeten eerst leren en ervaren dat er alternatieven zijn voor het ‘appen’ en dat de wereld niet vergaat of dat je er niet meteen niet meer bij hoort als je niet binnen één minuut reageert op een nieuw bericht. Dat is een grotere taak van opvoeders zoals ouders en scholen. In de toekomst moet blijken of deze functies voldoende gaan werken en of overheidsingrijpen nodig is.

Mindfuck

De ontwikkeling van de nieuwe functies van Apple en Google (ook Facebook werkt eraan), is wel een stap in de goede richting. Het is een trendbreuk voor deze bedrijven die hun businessmodel gebaseerd hebben op het ons zoveel mogelijk laten gebruiken van sociale media: hoe meer tijd en aandacht, hoe meer eyeballs, hoe meer inkomsten. Het is onderdeel van een zoektocht waarbij een nieuwe balans gevonden moet worden tussen commercieel gewin op korte termijn en het vasthouden van gebruikers op de langere termijn.

Google noemt het ‘gezonde gewoonten ontwikkelen’. Het bedrijf heeft een onafhankelijk non-profit centrum opgericht dat nieuwe standaarden en businessmodels moet ontwikkelen die ‘goed’ zijn voor de samenleving, zoals het maximum aantal uren online. Dit ‘Center for Humane Technology’ spreekt over een keerpunt in de technologie-ontwikkeling: van technologie die onze aandacht trekt en de samenleving uitholt, naar technologie die ons brein beschermt de samenleving verrijkt.

“Techbedrijven willen gebruikers beter begrijpen door nauwkeurige analyse van ons app-gebruik”

Deze ontwikkelingen passen in een trend die de techbedrijven al hadden ingezet om hun gebruikers beter te begrijpen, door een nauwkeurige analyse van je app-gebruik. Hoe completer dit beeld, hoe waardevoller. Zo kunnen de producten en diensten beter op je wensen laten aansluiten. Je motivaties en drijfveren zijn bepalend voor je (koop)gedrag. Het goed voorspellen daarvan en het goed erop inspelen is waar de toekomst voor platformen als Amazon, Google en Facebook ligt. Deze bedrijven kruipen dus steeds meer in onze psychologie.

Zo zullen de tech-bedrijven hun verdienmodellen aanpassen, voortdurend zoekend hoe ze je ‘optimaal’ kunnen bedienen. In de praktijk moet gaan blijken wat dat betekent. Als je ons sociale mediagebruik ziet als een verslaving dan kun je Facebook en Google zien als dealers die ons, niet voor niets ‘gebruikers’ genoemd, net gezond genoeg zullen houden om een maximale omzet te blijven garanderen.