Iedereen hetzelfde Instagram-gezicht

Opgespoten lippen, donkere ingekleurde wenkbrauwen, zwaar opgemaakte ogen, wimperextensions, opgehoogde jukbeenderen en een smalle neus. Zo ziet het perfecte Instagramgezicht eruit. De Kardashians en andere influencers hebben een nieuwe schoonheidsesthetiek geïnspireerd, waardoor iedereen er precies hetzelfde uitziet, duckface and all. Zijn we hierin niet volledig doorgeslagen?

Gladgestreken en uitdrukkingsloos, imperfectie mag niet meer. Dit is de esthetische taal die op het sociale mediaplatform gecommuniceerd wordt en inmiddels verheven is tot straattaal. Overal waar je kijkt zie je dit stereotype gezicht de kop opsteken. Deze ‘natural beauty’ is wat de afgelopen tien jaar aan internetcultuur heeft voortgebracht, uitzonderingen als Em Ford van My Pale Skin daargelaten.

De Kardashians

Anna Nooshin, Monica Geuze, Famke Louise, Nikkie Tutorials en Gaby Blaaser zijn de Nederlandse evangelisten van dit schoonheidsideaal, dat in de Verenigde Staten groot is gemaakt door de populaire celebrity-familie de Kardashians. Met een eigen reality tv-show ‘Keeping Up With the Kardshians’, dat inmiddels aan zijn zestiende seizoen bezig is, en miljoenen volgelingen op diverse sociale mediakanalen, zijn de Kardashians een alomtegenwoordige culturele kracht die het schoonheidsbeeld van de afgelopen jaren heeft bepaald. Niet voor niets is Kim Kardashian verkozen tot icoon van het afgelopen decennium.

“De Kardashians staan voor een culturele kracht die het schoonheidsbeeld van de afgelopen jaren heeft bepaald”

Beroemd door beroemd te zijn, het is voor weinigen weggelegd, maar met haar sekstape Kim K Superstar wist Kim in 2007 definitief de spotlights op zichzelf te richten. Momanager Kris Jenner molk vervolgens de verkregen naamsbekendheid uit. Zo deed de lancering van de Kimoji-app in 2015, met ruim 250 stickers die je in chatberichten kunt gebruiken, met meer dan negenduizend downloads per seconde de App Store crashen en de kassa rinkelen: 1 miljoen dollar per minuut. In 2014 brak Kim Kardashian al eerder het internet door naakt op de cover van Paper magazine te verschijnen. Haar huwelijk met popicoon Kanye West in datzelfde jaar betekende het hoogtepunt van haar populariteit.

Jonger halfzusje Kylie Jenner heeft inmiddels het stokje overgenomen. Zij werd volgens zakentijdschrift Forbes met haar make-upimperium de jongste selfmade miljardair ooit. Kim Kardashian staat symbool voor het ideale lichaam, Kylie Jenner voor het perfecte gezicht.

Plastic fantastic

De Kardashians zijn er als geen ander in geslaagd om munt te slaan uit de ‘parasociale’ relaties die hun volgers met hen aangaan. Dankzij sociale media weten fans alles over het leven van hun idolen en menen ze een intieme relatie met hen te hebben, zoals ze die ook met ‘echte’ mensen in het dagelijkse leven hebben.

Schijn bedriegt ook hier: het zijn schijnrelaties met schijninteracties, geconstrueerde realiteiten die ver van de werkelijkheid af staan, maar voor waarheid worden aangenomen. Het is de authenticiteit van nep: nep is het nieuwe echt. Werd plastische chirurgie in het verleden nog als een doodzonde beschouwd, nu wordt er in alle openheid voor uitgekomen: ‘Plastic Fantastic’ is het nieuwe normaal.

“De foto’s zorgen voor een onhaalbaar uiterlijk en laten de grens tussen werkelijkheid en fantasie verdwijnen”

Een simpele speurtocht op internet onderstreept dit. Voor slechts een paar euro ben je in het bezit van wimperextensions, botox en lipfillers zijn vanaf 100 euro beschikbaar, sproetjes tatoeëren kan vanaf 125 euro en de kosten van een microbladingbehandeling kost gemiddeld tussen de 250 en 300 euro. Esthetische aanpassingen zijn niet langer een dure aangelegenheid, maar voor iedereen binnen handbereik. De ‘klinieken’ die deze behandelingen verzorgen, schieten als paddenstoelen uit de grond. Vanaf zestien jaar kun je er al terecht om ‘geholpen’ te worden.

Allerlei fotobewerkings-apps zorgen ervoor dat we niet langer beroemdheden hoeven te verafgoden: met een simpele vingerbeweging toveren de correctiefilters van FaceTune, Instagram en Snapchat een selfie om in een zwaar verbeterde versie van jezelf. Deze synthetische beelden worden vervolgens gebruikt als maatstaf om het eigen uiterlijk op aan te passen. Dat is een trend die dermate alarmerend is, dat diverse psychiaters ervoor waarschuwen. Het zelfbeeld en het zelfrespect van het individu kan door al deze nepbeelden dermate ernstig beïnvloed worden, dat het een stoornis in de eigen lichaamsbeleving veroorzaakt. Snapchat Dysmorfie noemen de artsen het met een mooi woord. “Deze foto’s (ofwel selfies) zorgen voor een onhaalbaar uiterlijk en laten de grens tussen de werkelijkheid en fantasie verdwijnen”, laten de artsen weten.

Iedereen dezelfde duckface

Kim Kardashian, Kylie Jenner en andere influencers hebben een nieuwe schoonheidsesthetiek geïnspireerd, waardoor iedereen er exact hetzelfde uitziet. Nu schoonheid maakbaar is, heeft iedereen dezelfde ‘hypertronie‘ en loopt iedereen er als een identieke wandelende reclamezuil van de Kardashians bij. Internet heeft in het afgelopen decennium een cultuur gecreëerd, waarin de kopie belangrijker en populairder is dan het origineel.

“Is dit droombeeld niet doorgeslagen in een nachtmerrie?”

Het echte leven vormt zich zo steeds meer naar onze collectief gedeelde fantasie. In haar make-uptutorial op de website van de Nederlandse Vogue legt zangeres Roxeanne Hazes in steenkolen-engels nog eens extra uit: “Less is not more. More is more.” Is dit droombeeld niet doorgeslagen in een nachtmerrie? Als neppe ideaalbeelden het echte leven gaan domineren, omdat er een businessmodel achter schuilt, kun je je ernstig afvragen of dit wel ok is?

Kylie Jenner heeft onlangs voor het bedrag van 600 miljoen dollar het grootste gedeelte van haar bedrijf verkocht. In de toekomst wil zij zich bezighouden met schoonheidsproducten in andere categorieën. De nieuwste hype op Instagram is de ‘hot dog look’, geairbrushte vingers die geen enkele rimpel of plooi meer bevatten. De knokkels zijn uit het modebeeld verdwenen. Ook Kylie Jenner doet vrolijk aan deze trend mee. Ieder lelijk eendje kan zich dezelfde duckface laten aanmeten, schoonheid is gedemocratiseerd. Slaan we echter niet een beetje door en heeft Instagram ons niet in een dom gansje veranderd?

Bron

Rajanala S, Maymone MBC, Vashi NA. Selfies—Living in the Era of Filtered Photographs. JAMA Facial Plast Surg. Published online August 02, 2018. doi:10.1001/jamafacial.2018.0486