Internet heeft de waarheid vermoord

Wat is nog waar? Niets is meer wat het lijkt. Feiten, filters, meningen, opinies, verzinsels en samenzweringstheorieën lopen dwars door elkaar heen. De scheidslijn tussen wat waar en niet waar is, is compleet verdwenen. Deze week trokken drie voorbeelden mijn oog.

‘Nepnieuws’ is een besmette term

Mediacolumnist Margaret Sullivan schreef deze week in The Washington Post dat het tijd is om de term ‘nepnieuws’ te begraven. Nepnieuws heeft zijn ‘15 minutes of fame’ gehad. Het begrip bestaat misschien nog maar net, maar doordat het te pas en te onpas wordt gebruikt, is de term besmet geraakt.

Nepnieuws is nu een retorisch wapen. Alles wordt onder de categorie nepnieuws geschaard. Beter is het om de dingen bij hun naam te noemen: een leugen is een leugen, een hoax is een hoax en een complottheorie is een complottheorie.

De column kwam haar op veel hoongelach te staan. In de meer dan 1.000 comments werd haar in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk gemaakt, dat WaPo – en mainstream media in het algemeen – juist symbool staat voor datzelfde nepnieuws.

Recentelijk nog pakte de WaPo groots uit met een artikel over hoe Russische hackers waren doorgedrongen in het elektriciteitsnetwerk van Vermont. Dat verhaal werd direct onderuit gehaald door de ‘alternatieve’ media: van het hele verhaal bleek niets te kloppen. WaPo moet dus niet huilie huilie doen, nu nepnieuws zich tegen hen keert, ze hebben nepnieuws notabene zelf uitgevonden. Als leider van het nepnieuws moet WaPo de term juist dragen als een geuzennaam, zo werd betoogd.

Acteerprestatie van het jaar

Deze week was ook de speech van actrice Meryl Streep tijdens de uitreiking van de Golden Globes wereldnieuws. In haar emotionele betoog vestigde ze de aandacht op een “acteerprestatie die haar diep had geraakt”. “Het was het moment dat de man die op de meest respectabele stoel van het land gaat zitten een gehandicapte journalist imiteerde.”

Streep liet in haar speech de naam van Donald Trump niet vallen, maar het was duidelijk dat ze doelde op het moment dat Trump de aan de zeldzame spierziekte arthrogryposis lijdende verslaggever Serge Kovaleski kleineerde door hem te imiteren.

Trump heeft zich al eerder gedistantieerd van het idee dat hij de verslaggever belachelijk maakte. Hij maakte slechts ‘kruiperige’ bewegingen, waarmee hij wilde laten zien hoe Kovaleski zich in allerlei bochten moet wringen, omdat hij zich gedane uitspraken uit een artikel uit 2001 niet meer voor de geest kan halen.

Ook de aanhangers van Trump laten zich niet onberoerd. Zij hebben oude optredens van Trump bekeken en laten zien dat hij vaker in interviews gebruik heeft gemaakt van dit ‘typetje’.

Peeotus

Een geheim document dat al lange tijd circuleerde onder geheime diensten, journalisten en politici in Washington, werd gisterenavond online gezet door Buzzfeed. In het document staat onder andere dat het campagneteam van Trump intensief heeft samengewerkt met het Kremlin, dat het Russische regime achter de onthullingen van WikiLeaks over het Democratische Nationaal Comité zat en dat Trump een aantal prostituees heeft ingehuurd om in de presidentiële suite van het Ritz Carlton-hotel in Moskou, waar eerder president Obama en zijn vrouw Michelle een aantal nachten hadden doorgebracht, perverse handelingen te verrichten. De informatie die in dit document staat maakt Trump chantabel en zou hem ongeschikt maken voor het presidentschap.

Aan de echtheid van het document wordt getwijfeld. Zo staan er diverse aantoonbare fouten in en zijn de geheime diensten en de journalisten die in bezit waren van het document er niet in geslaagd de verkregen informatie te valideren.

Inmiddels hebben ook de trollen van het roemruchte 4chan van zich laten horen. Zo beweren zij dat het plasseksverhaal door hen al in oktober 2016 is bedacht en dat ze erin waren geslaagd om anti-Trump-republikein Rick Wilson en een aantal journalisten van het verhaal te overtuigen. Het plasseksverhaal is nooit naar buiten gebracht, maar na het toevoegen van een ‘Russian spy angle’ is het verhaal een eigen leven gaan leiden en is het nu in de huidige vorm naar buiten gebracht. Uiteraard wordt ook deze versie over de herkomst van het document ontkend.

Sociale media ondermijnen de democratie

Waren de presidentsverkiezingen al gekleurd, nu hebben ze een goudgeel randje gekregen. In het artikel “Sociale media ondermijnen de democratie” stelde ik – en Hossein Derakhshan, auteur van het artikel ‘Social Media Is Killing Discourse Because It’s Too Much Like TV’ – onder andere het volgende:

Nu leven we in het internettijdperk waarin Post-Truth de nieuwe norm is. Dankzij sociale netwerken wordt iedereen zowel zender als ontvanger. Iedereen creëert hiermee zijn eigen versie van de werkelijkheid waarin een feit makkelijk weerlegd kan worden. […] Het gevolg is een hyperverzuilde samenleving. Het betekent ‘een wildgroei van emoties, een radicalisering van die emoties, en een gefragmenteerde samenleving’. Dit is […] zo gevaarlijk dat het de beginselen van de democratie ondermijnt.’

Nu leven we in het internettijdperk waarin post-truth de nieuwe norm is. Dankzij sociale netwerken wordt iedereen zowel zender als ontvanger. Iedereen creëert hiermee zijn eigen versie van de werkelijkheid, waarin een feit makkelijk weerlegd kan worden. […] Het gevolg is een hyperverzuilde samenleving. Het betekent “een wildgroei van emoties, een radicalisering van die emoties, en een gefragmenteerde samenleving”. Dit is […] zo gevaarlijk dat het de beginselen van de democratie ondermijnt.

Het internet levert een bonte verzameling aan feiten, filters, meningen, opinies, verzinsels en samenzweringstheorieën op, waarbij opinies en emoties belangrijker zijn dan feiten en ratio. De waarheid doet er niet meer toe. In wat voor een samenleving zijn we dan beland?