Tot ziens jaren tien: 4G, #MeToo, Netflix, V&D, 3D

Van hipsters en memes tot speciaalbier in een Google Glass

Einde van het jaar, terugblikken, vooruitkijken, lijstjes, Top 10 dit en dat, 2019 was… Ho, wacht! Het was een heel decennium! De jaren tien. Nog eventjes en de nieuwe roaring twenties beginnen. Terugkijken op een heel decennium is minstens zo leuk. Je hebt vast al wat overzichtjes gezien in de media. Waar was jij tien jaar geleden en wat deed je toen? Er was in ieder geval geen Netflix, we zouden nooit meer het Eurovisie Songfestival winnen en je kon nog naar de Nederlandse Antillen (zonder daar iets van te delen op Instagram en zonder vliegschaamte).

Spotify kwam, Netflix kwam – en zo nog een paar. De tijd van de streamingdiensten. We riepen al langer dat lineaire televisie z’n langste tijd heeft gehad en dat omroepen hun kijkcijfers eens anders moesten gaan duiden, maar de definitieve doorbraak kwam dit decennium. On demand op een willekeurig device via steeds onbeperktere dataverbindingen je games, muziek, film en andere video ‘consumeren’ heeft het tot norm geschopt. Door de lucht via 4G en via de, dit decennium massaal aangelegde, glasvezelkabel.

Back in the days: toen Netflix nog films opstuurde

Exit en Brexit

Het waren niet allemaal luchtige onderwerpen. De jaren tien begonnen zo’n beetje met de Arabische Lente (is dat al zó lang geleden!?) inclusief de ‘Facebook-revolutie’ en de exit van onder meer Mubarak en Al-Qadhafi. In Syrië brak de burgeroorlog uit, IS stichtte haar kalifaat (en zag het groeien maar vanaf 2017 weer verschrompelen) en ‘de wereld stond in brand’ was overal te lezen. Alle onrust zorgde vanaf de zomer van 2015 voor wat we inmiddels de Europese vluchtelingencrisis zijn gaan noemen (iets met framing). Op geopolitiek vlak bleek het sowieso een roerig decennium: de annexatie van de Krim (2014) door Rusland, onafhankelijkheidsperikelen (en referenda) in Schotland en Catalonië. En Brexit natuurlijk (Order! Order!). Op 23 juni 2016 maakten ze het uit met ons, maar we wonen nog steeds samen… In een notendop, Brexit simply explained:

In de marge van die perikelen trad Kroatië in 2013 (voorlopig?) als laatste land juist tóe tot de Europese Unie. Een flink aantal landen zit sinds die tijd formeel in de wachtkamer, maar opschieten doet het niet. Op 10 oktober 2010 werden de Nederlandse Antillen ontbonden als land. Binnen het Koninkrijk (dat dit decennium een nieuwe koning en koningin kreeg natuurlijk) werden twee nieuwe landen gevormd (Curaçao en Sint Maarten) terwijl de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) als openbare lichamen (bijzondere gemeenten) deel gingen uitmaken van Nederland. Aruba was sinds 1986 al een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

Hipsters en Influencers

Tot zover de staatkundige bijdrage. Kan wellicht nog eens van pas kan komen bij een volgende pubquiz; die zagen we de afgelopen jaren ineens overal oppubben in de steeds rookvrijere cafés. Veelvuldig bezocht door hipsters (met baarden). Al dan niet voorzien van speciaalbier (omdat we in Nederland ineens honderden brouwerijen blijken te hebben) of alcoholvrij bier (waar na Youp, in 1989, niemand nog een stuiver voor gaf (#okayboomer)) dat ineens gewoon mainstream blijkt. Net als vegetarisme en veganisme trouwens; ook die zijn de afgelopen tien jaar mainstream geworden. En ‘fair trade’ producten die zo duurzaam mogelijk gemaakt worden. Niet alleen bij eten en drinken, maar bijvoorbeeld ook in de ‘beauty & fashion’.

“Vegetarisme en veganisme trouwens zijn de afgelopen tien jaar mainstream geworden”

Alle influencers (in de race voor ‘woord van het decennium’), fashionistas, bloggers, actrices en artiesten hebben er intussen overigens voor gezorgd dat het modebeeld van de jaren tien een samenraapsel is van de mode uit de jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw. Flared jeans, corduroy jasjes, Dr. Martens, acid washed jeans, blazers met schoudervullingen, de plissérok, heuptasjes, chokers, haarbanden, schoenen met plateauzolen en off shoulder jurkjes: het kwam allemaal (weer) langs. Net als het ‘realistische’ schoonheidsideaal en de vervagende grens tussen dames- en herenkleding overigens, met unisex fashion items zoals witte sneakers, overhemden en spijkerjacks. Hoe dan ook: bij V&D en Hudson’s Bay kun je het niet meer kopen. Fashionitems komen inmiddels ook uit de 3D-printer. En schilderijen komen uit de papierversnipperaar, bij voorkeur vlak na de veiling.

Voor 1,1 miljoen euro (deels!) door de papierversnipperaar

Identiteitsdebat en Rutte

Over artiesten van de jaren tien gesproken: Rihanna was in 2010 failliet en is nu de best verdienende vrouwelijke muziekartiest ter wereld. Dat moet je er, ondanks de genderneutrale opvattingen van deze tijd, overigens nog steeds wel bij zeggen. Het identiteitsdebat en bijbehorende politiek (niet alleen over hij, zij, of, en, et cetera trouwens) nam dit decennium een vlucht. Op de vleugels van vrouwenquota, #metoo, een ’te mannelijke’ atlete, genderneutrale toiletten (al dan niet in de trein), salarisongelijkheid, lettertoevoegingen aan LHBTI… et cetera, gingen we los op Twitter en omstreken. Maar nog steeds geen vrouwelijke minister-president in Nederland. Wel een happy (?) single trouwens.

Want dit decennium hadden we alleen Rutte als MP. Dat wil zeggen: I, II en III (verkiezingen in 2010, 2012 en 2017). In tegenstelling tot België (dat in 2011 het wereldrecord ‘langste formatieperiode’ vestigde) leverde dat drie keer vrij vlot een regering op. Al was de eerste een minderheidskabinet met gedoogsteun van de PVV. Het debat werd in die periode van tien jaar feller en we kunnen niet om het woord ‘populisme’ heen als we naar de politieke toon kijken. Verder onthouden we Rutte I, II en III vooral van de decentralisaties in de zorg en het sociaal domein, de WMO, de huizenmarkt, de pensioengerechtigde leeftijd, stikstof en nog iets met een omgevingswet. Oh: en van 130 of 100 op de snelweg natuurlijk, onafhankelijk van je Tesla. Naast de elektrische auto (die tussendoor nog even letterlijk, commercieel werd gelanceerd), kwam ook de elektrische fiets opzetten. Of je inhalen. Maar je kunt ook een Uber nemen of gewoon alles wat je nodig hebt, thuis laten bezorgen. Over lanceren gesproken: André Kuipers ging de ruimte in en keerde op 1 juli 2012 weer veilig terug op aarde.

Tesla Roadster in de ruimte: livestream from space

De bankencrisis van de jaren nul ebde ook nog door, met de invoering van de bankierseed in 2013 als symbolische streep onder de Fortis-rekening (of ING, ABN, SNS et cetera). Deze ontwikkelde zich in de jaren tien tot een landencrisis: Griekenland en Ierland (2011) en Spanje (2012) moesten een beroep doen op Europese steun. De Europese Unie had dit decennium trouwens voor het eerst een president: Van Rompuy vanaf 2010 en Tusk vanaf 2015. Dijsselbloem (die de Grieken hier en daar nog stevig de les las) loste (als beloning?) in 2015 Juncker af als voorzitter van de Eurogroep. En wie EU en politiek zegt, zegt Timmermans. En bij Timmermans denken we natuurlijk aan zijn emotionele speech en dús aan MH17…

Timmermans over MH17 – Beelden: NOS

Rusland heeft het gedaan, maar dat is tegelijkertijd taboe. Of het betekent althans verder niets. Mensen laten verdwijnen of uitschakelen ook niet. Alleen valsspelen bij het sporten leidt voor Rusland tot diskwalificatie. Verder heeft Poetin de touwtjes toch vrij strak in handen.

Sterke leiders en gele hesjes

Het is dan ook de tijd van ‘de sterke leiders’ (?) waar behoefte aan schijnt te zijn. Poetin, Xi Jinping, Trump: je zou ze eigenlijk een potje Fortnite moeten laten spelen. Of Angry Birds. Trump is alweer sinds 2016 president van de Verenigde Staten, zo’n beetje onverwacht meeliftend op het succes van de opkomende Tea Party in de jaren tien. Ondertussen is Amerika wel wat glans verloren, want China slaat toch steeds nadrukkelijker de klok en een tijdje spraken we ook wel over de BRIC-landen.

“Je zou ze eigenlijk een potje Fortnite moeten laten spelen”

Sommige sporters knielen in Amerika tijdens het volkslied, uit protest tegen de misstanden in hun land. Occupy Wallstreet hielp ook al niet mee voor Trump & Co. De beweging staat symbool voor al die ‘actievoerende bewegingen nieuwe stijl’: tot gele hesjes, antiglobaliseringsdemonstranten en klimaatactivisten aan toe. Met Greta Thunberg als tegenhanger van die sterke, mannelijke leiders. Maar ook als gezicht van alles wat speelt rond de klimaatverandering; misschien wel hét onderwerp van de jaren tien. Van het stijgende zeewater vol plastic tot de onverklaarbare bijensterfte en veranderende weersomstandigheden.

Greta is boos op de wereldleiders – Beelden: Sky News

IBAN en Tinder

Ken jij trouwens je volledige IBAN uit je hoofd? Die voerden we in op Valentijnsdag (don’t ask why) 2014. Ook het contactloos betalen maakte dit decennium z’n entree en naast ‘klassieke’ leningen werd crowdfunding populair (zelfs voor de Notre Dame). Met cryptocurrency en de blockchain worden bovendien stappen gezet voor structuren buiten de bestaande instituten en conventies. Als je in 2010 een euro in Bitcoin had gestoken, zou die nu gegroeid zijn tot 81.000 euro. Just saying.

“Dating-apps zijn razend populair geworden”

Swipen we nog even verder. Want technische ontwikkelingen zagen we natuurlijk ook bij de smartphone (sowieso hebben wereldwijd meer mensen een mobiele telefoon dan een tandenborstel en zouden millennials liever hun reukvermogen afgeven dan hun telefoon). WhatsApp is nog net van de jaren nul (net als de populaire game Minecraft trouwens), maar groeide dit decennium tot ruim 1,5 miljard gebruikers. Dating-apps zijn razend populair geworden (Tinder, uit 2012 is de app waar mensen wereldwijd het meeste geld aan uitgaven in 2019). Het gebruik van ‘mobiel internet’ (Wordfeud!) versloeg definitief ‘vast internet’, WiFi (IEEE 802.11 voor de techies) is niet meer wat het geweest is, Google Glass is, voor consumenten, definitief geflopt – en gestopt, de zelfrijdende auto doet wat het kan, het higgsdeeltje werd gevonden en een zwart gat op de foto gezet.

Google Glass: getting started hoeft niet meer…

Over zwart gesproken: de ‘Zwarte Pieten’-discussie (of is ‘discussie’ hier het woord dat tussen aanhalingstekens moet?) bleek geen eendagsvlieg. Via gekleurde Pieten en zelfs een stroopwafelpiet zijn we inmiddels uitgekomen bij de roetveegpiet. Reality-tv is er niets bij. Ondertussen lieten ook de inboorlingen van Carnaval Festival in de Efteling zich afschminken.

“We zullen het laatste datalek nog niet gehad hebben, passend bij de teloorgang van privacy”

Zo kon het dat mensen zich ineens afvroegen of ze nog wel een post van hun kind met een (iets te) Zwarte Piet op Instagram konden zetten. Want – tsja: is dat onschuldig vermaak of een statement? Instagram hebben we sinds oktober 2010, Snapchat sinds juli 2011 en beide hebben zich genesteld in de gevestigde orde van Facebook & Co. We zullen het laatste datalek nog niet gehad hebben; passend bij de teloorgang van privacy dezer jaren. Van schandalen rondom informatieverzameling door de techgiganten tot datasurveillance van overheden, met China als uitschieter.

Casillas en Max

Wat uitschieters betreft, is het natuurlijk mooi om nog even naar de sport te kijken. Zo werden de voetballers van Oranje in 2010, op een Casillas-teen na, wereldkampioen. Om daarna (via een derde plaats op het WK van 2014) door een diep dal te gaan en zich pas tegen het eind van dit decennium weer enigszins te herstellen. De Oranje Leeuwinnen deden in de jaren tien juist nadrukkelijk van zich spreken, met de Europese titel van 2017 als hoogtepunt. Maar net als de mannen, verloren ook zij hun WK-finale (2019). Andere Nederlandse teams wonnen wél hun finales op Olympische Spelen of WK, in het hockey, handbal, honkbal en waterpolo bijvoorbeeld.

Sportief viel er dit decennium sowieso veel te vieren: Nederlandse dames en heren wonnen vele medailles, prijzen en titels bij schaatsen, zwemmen, fietsen, atletiek, zeilen, roeien, surfen én in de Formule 1. Al is onze Max nog geen wereldkampioen geworden… Daphne Schippers heeft inmiddels een eigen brug in Utrecht. Haar kun je sinds dit jaar niet noemen zonder Sifan Hassan (dubbel goud!). En laten we de gouden Sven en Ireen niet vergeten te noemen. Tsja, schaatsen… Tegenwoordig zwém je de Elfstedentocht als je heldendom wilt vergaren. En Maarten van der Weijden heet.

Dat had ‘m moeten zijn…

Behalve quinoa, AirBnB, Usain Bolt, foodtrucks en The Voice of Holland (eerste aflevering: 17 september 2010) zijn we vast nog wel wat vergeten. Wat zijn jouw herinneringen aan de jaren tien? Deel jouw bijdrage aan het tijdsbeeld van dit decennium hieronder.