Lousewies van der Laan (ICANN): “Wij zorgen ervoor dat het internet werkt”

Lousewies van der Laan, voormalig Tweede Kamerlid voor D66, viel met haar neus in de boter toen zij vorig jaar werd benoemd als lid van de board van de Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN). Ofwel de organisatie die toezicht houdt op de toewijzing van domeinnamen en ip-adressen. “Wij hebben de autoritatieve sleutel wie uiteindelijk mag beslissen wie welk adres heeft. Dat doen we onder contract van de Amerikaanse regering en in september, als alles goed gaat, nemen we dat helemaal over dan trekt de Amerikaanse regering zich terug. Dat is echt historisch.”

Historisch omdat Amerika het internet heeft uitgevonden en tot op heden de touwtjes in handen had. De Snowden-affaire, waarmee duidelijk werd dat Amerikaanse diensten andere landen afluisteren en in de gaten houden, vormde een keerpunt. De wereld liet weten dat iets dat zo belangrijk is als het internet niet langer in handen kan zijn van één land. Daar lijkt Amerika mee akkoord te gaan. Al blijft het spannend. Pas als de verkiezingen achter de rug zijn zal het duidelijk zijn of het door gaat. “Kandidaat Cruz die riep al meteen: ‘we are not giving our American internet to a bunch of foreigners’. Die ligt gelukkig uit de race, maar je weet het met Trump maar nooit. Over Clinton maken we ons geen zorgen over, maar de race is nog niet gelopen.”

“De bedreiging komt van regeringen die grip op het internet willen krijgen.”

De ICANN, met 350 medewerkers die opgeteld 60 verschillende talen spreken, is geen politieke organisatie. “Wij willen dat het internet stabiel is, veerkrachtig. Dus als er iets mis gaat dat het meteen opgelost kan worden. Daarvoor is het belangrijk dat het niet gefragmenteerd is. We willen dus niet dat de Chinezen straks hun eigen internet hebben waar je bijna onmogelijk toegang krijgt. Dus dat is ons grote doel. We proberen zoveel mogelijk door dat uit te dragen: iedereen heeft daar voordeel bij. Dat merk je ook binnen repressieve regimes. In China zeggen ondernemers: als wij geen e-mails kunnen sturen naar onze afnemers in Amerika en Nederland hoe kunnen we dan ons plastic speelgoed verkopen? Je moet uiteindelijk die markten wel kunnen bereiken. Dus er zijn heel veel gedeelde belangen en we hopen dat dat uiteindelijk zwaarder zal wegen dan de behoefte van sommige regimes om te zeggen: haal Twitter uit de lucht, blokkeer de toegang tot Facebook en dat soort zaken.”

De ICANN blijft neutraal en heeft uiteindelijk één duidelijke taak: zorgen dat het werkt.

Het dagelijks werk bestaat vooral uit praktische zaken: een jaarrekening goedkeuren, een nieuwe CEO aanstellen, beslissen waar een volgende vergadering plaats zal vinden. ICANN is een goed lopend bedrijf. “Maar als ik even kijk vanuit een wat wijder perspectief dan komt de bedreiging van regeringen die grip op het internet willen krijgen. Met als risico dat het uit elkaar gaat vallen. Dat er overal Firewalls en blokkades en censuur op komt. Dat zou gewoon zo ongelooflijk jammer zijn. Er zijn nog steeds landen die zeggen: dat hele ICANN dat moet natuurlijk onder de VN vallen of dat moet naar de International Telecon Unio. Dan is het ineens helemaal in regeringshanden. Het mooie is nou juist dat op dit moment de regeringen één onderdeel zijn van die multistakeholdercommunity, in plaats van de baas.”

“Geef mensen zelf de macht”

Het zijn dus spannende tijden voor het internet. Verschillende belangengroepen willen er allemaal wat anders mee. De engineers, wiskundigen en computergeeks willen gewoon dat het zo goed mogelijk werkt.

“Het moet open en stabiel zijn en het moet overal ter wereld verbonden zijn. Dat vind ik ook. Dat is buitengewoon belangrijk voor de economie, voor mensen die willen samenwerken, maar ook voor mensenrechtenactivisten en voor de oma die in China haar kleindochter wil kunnen Skypen. Maar hoe meer macht en geld er omgaat, hoe meer slechte dingen er gebeuren. Terroristen werken ook samen. Met als gevolg dat steeds meer regeringen vinden dat het niet zo fijn is dat het allemaal zo open en vrij en voor iedereen toegankelijk is. En je ziet dat vooral autocratische regimes ook daadwerkelijk willen ingrijpen middels een firewall of censuur. De internetcommunity, de bedrijven, geeks en techneuten, ngo’s en mensenrechtenactivisten moeten vechten om het te behouden wat nu is. Anders bestaat het risico is dat het gefragmenteerd raakt.”

De oplossing voor onderlinge problemen moet altijd komen van de stakeholders zelf. De regeringen van landen, de bedrijven die over de ip-adressen gaan, grote commerciële bedrijven, maar ook ngo’s, mensenrechtenorganisaties en techneuten. “Allemaal verschillende communities die bij elkaar die global internet community vormen.”

Dat is volgens Van der Laan ook misschien wel de belangrijkste les van de ICANN. “Je moet er gewoon op vertrouwen dat als mensen mee doen dat er een goeie beslissing uit komt. Ik denk dat heel veel van het wantrouwen van burgers naar hun volksvertegenwoordigers komt omdat uiteindelijk die vertegenwoordigers die burgers ook niet vertrouwen. Je mag wel een referendum hebben, maar het mag vooral niet bindend zijn. Je mag wel inspraak hebben, maar niet beslissen. En wat je hier ziet is dat we eigenlijk hebben gezegd: jullie mogen beslissen. Wij voeren het uit. En je merkt dan toch dat het correctief werkt, mensen doen mee, er komen verstandige beslissingen uit. Het duurt heel lang, want iedereen moet gehoord worden, iedereen moet betrokken zijn, iedereen moet de kans krijgen. Dus even snel iets beslissen dat gaat hem niet worden, maar ik vind het heel bijzonder. En ik vind dat we er veel meer mee zouden kunnen experimenteren: geef mensen zelf die macht.“