Maak van cultuurplatform geen kopie van een commercieel platform
In navolging van het buitenland verkent de NPO de mogelijkheden van een nationaal digitaal platform met publieksdata om de cultuursector te versterken. Dit kan een uitgelezen kans zijn om een alternatief te ontwikkelen voor commerciële dataplatforms, met nieuwe innovatieve diensten en alternatieve algoritmen. Een pleidooi.
Na een moeilijke periode tijdens de COVID-pandemie klimt de cultuursector weer uit het dal. Bepaalde onderdelen draaien weer op volle toeren terwijl andere het moeilijk blijven hebben. Het nieuwe kabinet lijkt eerder te willen bezuinigen dan te investeren in cultuur en kunst. De sector wordt al jaren aangemoedigd om zelf zijn broek op te houden en weerbaarder te worden. Dat kan onder andere door meer samen te werken binnen de sector: het kleinschalige, lokale, niche-aanbod kan een kraamkamer zijn voor grote commerciële producties die op hun beurt de kleintjes kunnen ondersteunen.
In deze tijd van digitalisering betekent het ook: gebruikmaken van publieksdata om de eigen bedrijfsvoering te optimaliseren en een maximaal effect te bereiken met de marketinginspanningen om nieuw publiek aan te trekken. Een digitaal platform kan daarbij een cruciale rol spelen door het verzamelen en uitwisselen van publieksdata mogelijk te maken. Het kan tevens synergie creëren tussen de individuele grotere en kleinere spelers in de sector. Een platform wordt dan een webportaal vol digitale toepassingen waarmee culturele instellingen en artiesten inzicht krijgen in hun bedrijfsvoering en hun bezoekers.
Een digitaal platform kan voor burgers en consumenten het complete cultuuraanbod bijeenbrengen en het kopen van kaarten vergemakkelijken. Daarnaast kan het voor culturele instellingen het bijhouden van boekingen en de bezettingsgraad vergemakkelijken. Bovendien kan een platform waardevolle publieksdata verzamelen die inzicht geven in de voorkeuren van bezoekers. En het kan de mogelijkheid bieden om gericht potentieel geïnteresseerden te benaderen en daarmee het bereik van culturele producties te vergroten (zoals ik uitleg in dit artikel).
Een platform dat samenwerking faciliteert
Sinds 2019 worden de mogelijkheden van een digitaal platform verkend (lees hier het rapport ‘Samen sterker. Naar één platform voor de cultuursector’). Daarna volgden nog enkele studies en werd er in 2022 een Taskforce opgericht. Uiteindelijk besloot de NPO in 2023 om de handschoen op te pakken, op aangeven van de Raad voor Cultuur. Waarschijnlijk wel met de aanname dat hiervoor extra financiering vanuit de rijksoverheid beschikbaar komt.
Versterken van de banden tussen de ‘mediahuizen’ (zoals NPO, DPG, Mediahuis, RTL, Talpa) en de cultuursector. Om daarmee een breder publiek te stimuleren naar meer cultuurpodia en -zalen te gaan. Dat lijkt de voornaamste insteek van het platform te worden.
Hierbij wordt met een schuin oog naar het Verenigd Koninkrijk gekeken. De sector is daar beter georganiseerd (lees: eensgezinder) waardoor men in relatief korte tijd een platform heeft gebouwd. Dat platform, Audience Answers, is al sinds 2018 operationeel. Met talloze gereedschappen kunnen culturele instellingen en producties hun bereik maximaliseren. Meer over dit platform kan je lezen in dit artikel.
Vanuit de Nederlandse podiumkunsten is sinds 2022 een vergelijkbaar platform in ontwikkeling, het zogeheten Digitaal Innovatieplatform Podiumkunsten, DIP. In Vlaanderen heeft de overheid de ontwikkeling van een cultuurplatform eind vorig jaar een stevige impuls gegeven. Daar werken de Vlaamse publieke omroep (VRT) en de ontwikkelaars van de culturele UIT-agenda, de organisatie Publiq, samen aan een platform het UITwisselingsplatform. Zij beschikken over talloze data over bezoekers en over het cultuuraanbod. Het Nederlandse initiatief van de NPO zou eenzelfde insteek kunnen krijgen.
Meer dan een kopie
Zulke platforms roepen al snel de gelijkenis op met de commerciële marketingplatforms waarmee organisaties hun klanten analyseren (profileren). En daarmee het bereik en effect van marketingcampagnes proberen te maximaliseren.
Wat is dan de meerwaarde van een cultuurplatform ten opzichte van dat wat er in de markt al beschikbaar is? Waarom zou een overheid dit moeten financieren?
Een cultuurplatform kan veel meer zijn. Het is een uitgelezen kans om sectorbrede samenwerking te faciliteren en een alternatief te creëren voor commerciële platforms. Zo’n platform zou op drie manieren een belangrijke meerwaarde kunnen bieden:
1. Allereerst zou het een platform kunnen zijn (dat de basis vormt) voor nieuwe innovatieve cultuuruitingen en cross-mediale kunstvormen en producties. Hierbij passen ook de recente lanceringen in Nederland en in Vlaanderen van studioruimtes en podia die fysieke optredens en virtuele 3D-werelden (‘Metaverse’) combineren.
2. Bovendien zou het een kraamkamer kunnen zijn voor het ontwikkelen van alternatieve algoritmes, een alternatief ‘web’ (voor zover het internet gerepareerd moet worden). Algoritmes die bijvoorbeeld gebruik maken van diverse databronnen in meerdere talen en minder letten op populariteit. Zoals op het web nu, met dominantie van marketinggestuurde en Engelstalige content. Algoritmes die kunnen bijdragen aan het verruimen van je blik op de wereld en het tegengaan van nepnieuws. En die kunnen helpen bij het ontdekken van nieuw aanbod en het verbreden van je ‘culturele smaak’ zonder dat ze je verslaafd maken aan meer en meer gesponsorde en gepushte inhoud. Algoritmes die gebruikers kunnen confronteren met andere meningen, helpen reflecteren en kunnen bijdragen aan het creëren van wederzijds begrip.
3. Ten derde zou het ruimte kunnen bieden aan het ontwikkelen van nieuwe vormen van cultuurconsumptie en financiering. Denk aan nieuwe abonnementsvormen, een ‘Cultuurkaart’ nieuwe stijl of vormen van donaties. Maar ook door meer (fangebaseerde) crowdfunding te integreren, die we kennen van ‘Petje Af’ en ‘Voordekunst’.
Dit zijn allemaal mogelijkheden om zowel de cultuursector te versterken als bij te dragen aan een ‘effectiever’ impactvol cultuurbeleid. Een platform zou zelfs kunnen helpen bij het meten van de maatschappelijke impact. Om vervolgens op basis daarvan gerichter te subsidiëren en de cultuursector stimuleren. En dat in combinatie met het optimaal benutten van ‘de markt’. Genoeg redenen dus voor de cultuursector om dit jaar door te pakken en te zorgen dat een platform snel dichterbij komt.
Maurits Kreijveld is futuroloog en strategisch adviseur. Hij onderzoekt en verbeeldt de impact van nieuwe technologieën op organisaties, individuen en de samenleving, en adviseert hierover. Hij is gespecialiseerd in digitale transformatie (platformeconomie, deeleconomie) en innovatie cocreatie. Met zijn boek ‘De plug&play;-organisatie. Handboek voor digitaal transformeren' en bijbehorende workshops en masterclasses helpt hij organisaties digitaal aanpassingsvermogen en wendbaarheid te krijgen. Eerder schreef Maurits 'De kracht van platformen' het eerste Nederlandse boek over de platformeconomie, en ‘Samen slimmer. Hoe de wisdom of crowds onze samenleving zal veranderen’ met toekomstbeelden over de zorg, innovatie en smart cities.