Manfred Kets de Vries: hoe creëren we betere leiders?

From hero to zero – when leaders turn bad – TEDxAmsterdam

Waarom onstporen leiders en gaan ze 'from hero to zero'? En hoe kunnen we betere leiders creëren? Die vragen stelt Manfred Kets de Vries zich al decennialang. Kets de Vries bekijkt de rol van leiderschap daarbij vanuit diverse perspectieven, namelijk economie, management en psychoanalyse en geeft hierover les aan het prestigueuze INSEAD bij Parijs. Tijdens het recente TEDxAmsterdam leidde hij het publiek in een talk vol 'tweetable quotes' langs een aantal van de belangrijkste bevindingen uit zijn onderzoeken.

Kets de Vries' belangstelling voor leiderschap ontstond aan de hand van zijn grootouders. Zij hielden tijdens de Tweede Wereldoorlog 13 onderduikers in huis. Na de oorlog bleef zijn oma praten over die moeilijke jaren en de beelden van Hitler en Stalin maakten een zware indruk op de jonge Manfred. En de vraag kwam bij hem op: waarom doen wij mensen elkaar dit aan? Hoe komt een leider zo psychopatisch dat hij kon zeggen:

One death is a tragedy, one million deaths is a statistic. – Jozef Stalin

En hoe zit het met landen als Noord-Korea, Syrië, maar ook Italië, waarvan de leiders rare (en soms heel wrede) bokkensprongen maken?

Power corrupts, absolute power corrupts absolutely – Lord Acton

Ook in het zakenleven zie je de ene na de andere 'business hero' omver vallen, zoals Jeff Skilling (Enron) en Bernie Madoff. Hoe komt het dat mensen veranderen in een wolf in schaapskleren? En hoe krijg je hen aan het verstand gepeuterd dat “soft skills are the hardest skills“?

It is hard to learn the mind of any mortal, or the heart, till he be tried in chief authority. Power shows the man. – Sophocles

Waarom zijn leiders zo zelfdestructief, halen ze niet het beste uit hun mensen en functioneren 'executive teams' zo slecht? En waarom hebben veel bedrijven een 'goelag-mentaliteit', waarbij ze hun medewerkers willen controleren en beheersen. Kets de Vries besefte: “Everybody is normal, until you get to know them better”.

Mensen zijn van nature narcistisch. Dat moet ook wel, want zonder narcisme zouden we geen zelfwaardering, geen leiderschap en geen creativiteit kennen. Maar al snel kom je daarbij terecht in een 'hall of mirrors', waarbij mensen worden omringd door ja-knikkers en de toetsing met de realiteit ontbreekt.

I don't want any yes-men around me, I want people to tell me the honest truth, even if it costs them their job. – filmbaas Samuel Goldwyn

Psychoanalyse

Uit de psychoanalyse is bekend dat mensen 11 miljoen impulsen per seconde ontvangen, waarvan 40 bewust. Dat betekent inherent dat we onszelf niet kennen.

The tragedy of life is that you only understand it backwards, but you have to live it forward. – Søren Kierkegaard

Dat leidt tot de vraag: waarvoor sta jij 's ochtends op uit bed? In wezen is dat een existentiële vraag: wat is de zin van het (mijn) leven? Als je goed luistert naar de leiders, zoals Kets de Vries doet, kun je een aantal diepere motivaties achterhalen:

• De dood. Hoe kun je de dood uit- of afstellen? En hoe kun je iets van belang nalaten en betekenis scheppen?
• Eenzaamheid. Mensen zijn sociale wezens en willen connecties hebben, maar veel leiders zijn eenzaam.
• Vrijheid. Iedereen, in elke cultuur, heeft behoefte aan vrijheid en onafhankelijkheid.

Wat kun je doen aan deze existentiële angsten? Een manier die Kets de Vries gebruikt, is dat hij de leiders waarmee hij werkt geen 360-graden, maar 720-graden feedback: hij wil ook weten geliefden, familie en vrienden van iemand vinden. “If your daughter says you're an idiot, now that creates tipping points!“

If somebody says you have ears like a donkey, pay no attention. But if two people tell you so, buy yourself a saddle.”

Een andere manier om met die angsten om te gaan, is emotioneel intelligenter te worden, te horen wat níet gezegd wordt.

Het zijn geen nieuwe lessen, geeft Kets de Vries zelf aan. Want jezelf kennen is een oude wijsheid, die nog steeds geldt. Om effectief te zijn als leider, moet je weten welk effect je hebt op mensen. En je moet je afvragen: kun je een verschil maken in de wereld, ook al is het maar een verschil op kleine schaal?