Notificaties zijn niet de reden van obsessief smartphonegebruik

Pop-ups, pushberichten, geluidsmeldingen. Ons mobieltje schreeuwt om aandacht. Smartphonegebruikers zijn het erover eens dat hun telefoon een aanzienlijke impact heeft op hun dagelijks leven, veel tijd opeist en regelmatig afleidt van hun bestaande bezigheden. Notificaties lijken hierbij de grote boosdoener. Maar klopt dit wel? Recent onderzoek zorgt voor opschudding.

Dit artikel is geschreven door Ellen Groenestein, hoofddocent bij de opleiding Communicatie en het lectoraat Communication in the Networked Society van de Hogeschool Rotterdam. Het verscheen eerder op SWOCC.nl.

Met het onderzoek willen de onderzoekers graag de context rondom notificaties in kaart te brengen. Wat doet de gebruiker voordat deze zijn smartphone pakt? En wat wordt er dan op de telefoon gedaan? Onder welke omstandigheden worden notificaties als storend ervaren en wanneer niet? De onderzoekers lieten 32 deelnemers (leeftijd variërend van 21 tot 29 jaar, 43 procent vrouw) voor ten minste drie opeenvolgende dagen een onopvallende miniatuurcamera op ooghoogte dragen. Hiermee konden zowel de offline- als de onlineactiviteiten van de gebruikers geregistreerd worden. Vervolgens bekeken en bespraken de onderzoekers de video’s met de deelnemers.

Notificaties: storend of niet?

Uit de interviews blijkt dat notificaties als belangrijk worden gezien wanneer het gaat om dringende werk- of privé-‘taken’. Zoals een melding dat de vergadering over 10 minuten begint of een appje van een vriendin dat zij iets later is voor een afspraak. Maar daarbuiten ervaren gebruikers notificaties vooral als storend en een bron van sociale druk. Uit de videobeelden bleek dat het voor de deelnemers bijna onmogelijk was om de bestaande bezigheden niet onmiddellijk te onderbreken en meldingen te openen wanneer ze een nieuwe notificatie ontvingen.

Om deze afleiding te beperken, schakelen gebruikers vaak meldingen uit of beperken ze de toegang tot hun telefoon. Maar dit heeft tot gevolg dat de sociale druk om beschikbaar te zijn en de zorg om iets belangrijks te missen groter wordt naarmate de tijd verstrijkt, wat er uiteindelijk voor zorgt dat gebruikers op eigen initiatief hun telefoon controleren. Uit het kwantitatieve gedeelte van het onderzoek blijkt dan ook dat slechts 11 procent van de smartphone-interacties werd geïnitieerd door een notificatie. In 89 procent van de gevallen was het dus de drang van de gebruiker zelf om te interageren met zijn telefoon.

Zonder duidelijk doel

Gebruikers hebben er dan ook een gewoonte van gemaakt om ongeveer elke vijf minuten, gemiddeld één minuut lang op hun telefoon te kijken. Dit lijkt bijna automatisch te gebeuren, zonder dat de gebruiker een sterke intentie heeft. Zo bleken bijna alle deelnemers hun telefoon regelmatig op te pakken, te ontgrendelen, apps te openen en sluiten, om vervolgens hun telefoon weer weg te leggen. Dus zonder een duidelijk doel en zelfs zonder echt iets te doen. De meeste deelnemers konden geen reden voor hun gedrag geven, behalve dat het natuurlijk aanvoelde om regelmatig op de telefoon te kijken.

Figuur 1. Frequentie van smartphone activiteiten

De meest frequente smartphoneactiviteit was het gebruik van WhatsApp, gevolgd door het controleren van het vergrendelde scherm en Instagram. Telefoongesprekken, sms-berichten en Maps maakten elk slechts 1 procent uit van de totale steekproef.

Vast in de loop

Gebruikers zeggen het moeilijk te vinden hun telefoon slechts kort te gebruiken en alleen te doen wat ze er oorspronkelijk mee wilden doen. Ze geven aan verstrikt te raken in de loop. Apps zoals Instagram en Facebook die gebruik maken van een ‘feed’ waarin voortdurend door informatie kan worden gescrold (of soortgelijke functies), versterken volgens gebruikers deze loop. Dit wordt bevestigd door de data; bij het gebruik van dit soort apps was de gemiddelde sessieduur langer dan bij andere smartphoneactiviteiten.

Meldingen zorgen voor doelgerichter smartphonegebruik

Opvallend is dat uit de kwantitatieve data van het onderzoek blijkt dat de duur van het smartphonegebruik korter was wanneer deelnemers een melding ontvingen dan wanneer ze zichzelf onderbraken. Smartphonegebruik lijkt dus meer doelgericht te zijn wanneer gebruikers meldingen ontvangen, en voor meer afleiding te zorgen wanneer gebruikers hun gebruik zelf initiëren.

Op het verkeerde been

Het onderzoek laat zien dat, hoewel gebruikers denken dat ze gestoord worden door notificaties (en dat is ook terecht), in de overgrote meerderheid van de gevallen het de gebruiker is die actief haar/zijn telefoon checkt, ook al staat die op ‘stilte-modus’. Dit veelal vanuit automatisme en gewoonten.

Dit vraagt om een andere benadering van het probleem. Vanuit het idee dat notificaties de grote boosdoener zijn, worden er allerlei (intelligente) notificatiesystemen ontwikkeld die gebruikers in staat moeten stellen de verstoring door meldingen tegen te gaan; van het automatisch bundelen van notificaties om de frequentie van notificaties te verminderen*, tot notificaties gebaseerd op machine learning die de meldingen aanpassen aan de situatie met behulp van sensoren en gebruiksgegevens van de betreffende smartphone.

Gebruiker is zelf schuldige van frequent smartphonegebruik

Natuurlijk is het minder storend maken van notificaties een stap in de richting van een betere gebruikservaring, maar deze innovatieve oplossingen gaan voorbij aan het cruciale punt dat de hoofdoorzaak van frequent smartphonegebruik, en daarmee de oorzaak van de ervaren verstoring, niet bij de apparaten ligt, maar bij de gebruikers zelf. Deze gedragspatronen zijn diep verankerd, automatisch en wederzijds versterkend geworden. Het zal een aanzienlijke gedragsverandering van gebruikers vergen als ze minder, en vooral minder vaak, met hun smartphones willen engageren en ervoor willen zorgen dat ze niet meer gevangen worden in aaneenschakelingen van ongeplande smartphoneactiviteiten.

Meer weten? Dit artikel is gebaseerd op onderstaand artikel:

Heitmayer, M., & Lahlou, S. (2021). Why are smartphones disruptive? An empirical study of smartphone use in real-life contexts. Computers in Human Behavior, 116, 106637. Je vindt het artikel hier.

* Waarbij drie batches per dag de juiste balans lijken te zijn tussen het op de hoogte blijven van inkomende berichten, geen FoMO ervaren, en niet te veel onderbroken worden. Fitz, N., Kushlev, K., Jagannathan, R., Lewis, T., Paliwal, D., & Ariely, D. (2019). Batching smartphone notifications can improve well-being. Computers in Human Behavior, 101, 84-94.