Opkomst virtuele invloed: Ethiek, representatie en de kracht van parasociale relaties

Virtuele diversiteit: stap vooruit of ethisch dilemma?

 Een opvallend voorbeeld is een virtuele Instagram-influencer genaamd Kami (@itskamisworld) gebaseerd op de kenmerken van 100 vrouwen met het syndroom van Down. Het doel? Meer zichtbaarheid creëren voor deze vaak ondervertegenwoordigde groep. Hoewel dit initiatief positief lijkt, roept het ook vragen op over hoe virtuele representatie bijdraagt aan stereotypen en de beeldvorming rondom gemarginaliseerde gemeenschappen. ‘Het is een goedbedoeld initiatief, maar we moeten kritisch blijven’, aldus Breves en Van Berlo. ‘Virtuele representatie kan helpen om groepen zichtbaar te maken, maar het risico bestaat dat deze representaties oppervlakkig blijven en bestaande stereotypen onbewust versterken. We begrijpen nog niet volledig hoe virtuele influencers de perceptie van minderheidsgroepen beïnvloeden. Daarom zijn we bezig met het opzetten van een studie om precies dit te onderzoeken. Het is cruciaal om te weten of deze digitale representaties bijdragen aan inclusie of juist onbedoeld bestaande vooroordelen versterken.’

Ethische keerzijde virtuele representatie

 Naast beeldvorming speelt er nog een ander belangrijk ethisch vraagstuk. Wanneer merken virtuele influencers inzetten om diversiteit te tonen, zonder daadwerkelijke betrokkenheid van de vertegenwoordigde gemeenschappen, ontstaat er een risico. Het kan echte kansen, ofwel andere vormen van zichtbaarheid, wegnemen bij mensen uit deze groepen. Breves benadrukt dit punt: ‘Het inzetten van een virtueel model met een beperking kan op het eerste gezicht inclusief lijken, maar als er geen echte personen uit die gemeenschap bij het proces betrokken zijn, is het een gemiste kans. Merken moeten zich afvragen: wie profiteert er echt van? Het draait niet alleen om zichtbaarheid, maar ook om echte inclusie. Een merk dat diversiteit wil promoten, moet verder kijken dan alleen digitale representatie. Het betrekken van mensen uit de gemeenschappen die ze willen representeren en het ondersteunen van hun stemmen is essentieel. Anders wordt inclusiviteit gereduceerd tot een marketingstrategie, waarbij de belangen van echte mensen over het hoofd worden gezien.’

Parasociale relaties: de illusie van verbinding 

Een ander interessant aspect van virtuele influencers is de band die volgers met hen voelen. Critici vrezen dat AI de menselijke connectie, die influencermarketing zo krachtig maakt, zou kunnen ondermijnen. Volgens mediapsychologie gaat het hier vaak om parasociale relaties: eenzijdige connecties waarbij volgers zich emotioneel verbonden voelen met iemand die hen niet persoonlijk kent. Uit een longitudinale studie onder 185 socialmediagebruikers, verspreid over vier weken, blijkt dat de intensiteit van deze parasociale relaties nauwelijks verschilt tussen virtuele en menselijke influencers. Volgers bouwen net zo gemakkelijk een emotionele band op met een digitale persoonlijkheid als met een echt persoon. Dit toont aan dat het gevoel van verbondenheid niet afhankelijk is van de menselijkheid van de influencer, maar van de illusie van een relatie. ‘Wat we zien is dat mensen zich hechten aan het verhaal en de persoonlijkheid die wordt neergezet, niet per se aan het feit of de influencer echt is of niet’, aldus Breves en Van Berlo. ‘Dat roept vragen op over authenticiteit en hoe we ons verbinden in het digitale tijdperk.’

Toekomst AI in influencermarketing 

AI biedt enorme kansen voor influencermarketing, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Enerzijds kunnen virtuele influencers helpen om diverse groepen meer zichtbaarheid te geven. Anderzijds moeten merken zich bewust zijn van de ethische implicaties. Echte inclusie vereist meer dan een digitaal gezicht; het vraagt om betrokkenheid en steun aan echte gemeenschappen. ‘Merken moeten nadenken over de impact van hun keuzes’, sluiten de twee onderzoekers af. ‘Virtuele diversiteit mag nooit een excuus worden om echte mensen buitenspel te zetten. Alleen door zorgvuldig om te gaan met deze technologie kunnen we de voordelen van AI benutten zonder de menselijke waarden uit het oog te verliezen.’

De balans tussen innovatie en ethiek blijft complex, maar met de juiste benadering kan influencermarketing een krachtig middel zijn voor échte inclusiviteit.