Positioneer de gemeente

Nederland staat door de groeiende omvang en samenstelling van de bevolking de komende jaren voor grote uitdagingen. Niet alleen door toenemende inkomensverschillen binnen de bevolking en de vergrijzing van onze samenleving maar ook daarbuiten. De wereld verandert door de klimaatveranderingen in een rap tempo. Dit brengt bijvoorbeeld vraagstukken over huisvesting en onderwijs met zich mee, maar vraagt ook aandacht voor de financiering van de zorg binnen Nederland.

Voor al deze uitdagingen is geld nodig. Het geld brengen burgers en bedrijven via belastingen bijeen, en verdeelt de overheid over zaken die we als samenleving belangrijk vinden. Daarvoor moeten er keuzes worden gemaakt.

Purpose van de overheid en bedrijfsleven

De maatschappelijke component zit verankerd binnen de overheid, maar komt ze er ook voldoende uit? Het is belangrijk dat Nederland is voorbereid op het veranderende klimaat en de (lokale) omgeving zich zo aanpast, dat ze geschikt is voor de gevolgen ervan. Organisaties als Urgenda wijzen de overheid op haar maatschappelijke taak en vinden dat er onvoldoende aan wordt gedaan. De recente wereldwijde klimaatonderhandelingen in Sharm El Sheikh geven ook onvoldoende houvast.

De overheid kan daarentegen niet elk probleem oplossen in de maatschappij. Met Corona, de energie-, stikstof- en klimaatcrises worden er miljarden herverdeeld. Het bedrijfsleven – de economische motor – en de burgers, brengen deze bedragen op.

Binnen het bedrijfsleven komt de purpose steeds meer op de agenda. Michael Porter gelooft dat “the purpose of business to create economic value in a way that also creates shared value for society. Shared value opens up new strategic opportunities to address overlooked social needs, which is actually the largest unserved market opportunity.”

De toekomstige meest waardevolle bedrijven zijn degene die een balance sheet tonen met een klein zakelijk positief resultaat en daarbij een enorme maatschappelijke winst.

Positionering lokale overheid

Bij positioneren gaat het in essentie om de vraag hoe je de gewenste beeldvorming rond je product of organisatie vormgeeft. De lokale overheid kan met de juiste boodschap én de juiste beeldvorming een enorm positief effect hebben op het welzijn en (belasting)gedrag van de burgers. Lokale heffingen als de Onroerend Zaak Belasting (OZB), afvalstoffenheffing, rijbewijzen, vergunningen en de bijdrage van de Rijksoverheid vormen de inkomstenbronnen van de gemeenten. Toch blijkt bijvoorbeeld niet iedereen het eens met de waardering van het huis. Bedrijven bieden de helpende hand, met een miljoenenstrop voor gemeenten. De beeldvorming is dus onvoldoende.

Reputatie is gebaseerd op beeldvorming en vertrouwen. De rol van de lokale overheid zal moeten veranderen; op onderwerpen restrictief op andere participatief. Mensen moeten zelf kunnen bijdragen aan hun eigen toekomst. De kritische burger baseert het vertrouwen in de gemeentelijke organisatie in hoge mate op het gedrag. Het is belangrijk de interne organisatie ook hierin mee te nemen: wat je zegt moet je ook doen! De rol van de gemeente en de participatieve aanpak zal hierin van doorslaggevend belang zijn. In mijn beleving moet de rol – het profiel – van de gemeente op belangrijke thema’s veranderen naar een meer actief faciliterende rol:

Laten we het model eens testen op een 4-tal onderwerpen:

1 Op basis van contracten: Paspoort / rijbewijzen

Het verstrekken van identiteitsgegevens is een taak van de lokale overheid waar privacy, betrouwbaarheid en de hoogste standaard qua veiligheid voorop staat. De aanvraag ervan wordt afgerekend op basis van een aantal indicatoren en mag, wat mij betreft, zo kostenefficiënt mogelijk worden verrekend. Er hoeft geen verdienmodel aan te hangen. Nu wordt deze verstrekt na een bezoek aan de gemeente; wellicht is deze taak te vereenvoudigen door authenticatie via gezichtsherkenning en de komst van Artificial Intelligence. Hiermee kan de uitgifte vereenvoudigd worden en als er kostenvoordelen te behalen zijn, dan komen deze ten gunste van de burger.

2. Maatschappelijke partner: Zorg en welzijn

De inzet is een maatschappelijke samenleving waarin het welzijn van de inwoners centraal staat. Het uitgangspunt is dat de gemeente waar inwoners vanuit betrokkenheid initiatieven ontwikkelen, deze zoveel mogelijk worden ondersteund, maar niet per definitie overneemt. Maatschappelijk partner onder voorwaarden.

3. Co-creatie: Sporten in de buurt

Sport brengt mensen bij elkaar en draagt bij aan de sociale samenhang van de gemeente. Door te investeren in sport en beweging investeren we in de gezondheid van mensen en in het bevorderen van participatie van jong en oud. Door de stijgende energieprijzen hebben veel sportclubs het moeilijk. Ze moeten worden ondersteund, anders vallen ze om. Door samen met energiecoaches te kijken naar verduurzaming en door het instellen van een revolving fund  (afrekenen op vastgestelde condities) is zowel de korte als de lange termijn gediend.

4. Gedelegeerd opdrachtgever: Klimaatneutrale gemeente

Hier ligt zowel een maatschappelijk als een economisch belang: afhankelijk van de gemeente, klimaatneutraal in 2040 of 2050. Dan is alle energie die binnen de gemeente wordt gebruikt afkomstig van hernieuwbare energiebronnen. Dit heeft betrekking op vervoer, energiegebruik in woningen en bedrijven. Voor deze langetermijnvisie moeten samen met marktpartijen oplossingen worden bedacht. Het uitgangspunt daarbij is dat de maatschappelijke opgave centraal staat en niet de taak van de (lokale) overheid of de zelfredzaamheid van de burger. De samenleving heeft een verhaal nodig.

Zo is van de ruim 8 mln woningen in Nederland een groot deel niet energiezuinig. Zorg ervoor dat bij alle nieuw te bouwen woningen en bedrijven deze alvast minimaal klimaatneutraal en circulair zijn. Pas de huidige wet- en regelgeving hierop aan, als zijnde 2050, anders blijven we achter de feiten aanlopen. Dit vereist een andere manier van denken binnen de nationale en lokale overheden: faciliteer en stuur actief op het eindresultaat.

Het college van de gemeente kan fungeren als een maatschappelijke beweging: zorgdragen voor communities van mensen die gezamenlijk in actie komen om de maatschappelijke vooruitgang te bewerkstelligen. Zij hebben een sterk mobiliserende kracht. Laat burgers participeren; maak ze onderdeel van het eindresultaat, binnen de gestelde kaders. Bij een gedelegeerd opdrachtgeverschap horen ook KPI’s: de komende collegeperioden moeten de verantwoordelijke wethouders eraan gehouden worden. Mochten ze deze niet halen, dan moet er net zoals in het bedrijfsleven, plaats worden gemaakt.

Communicatie bij dit model

Wat betekent de gekozen positionering voor alle vormen van interne en externe communicatie? Daarvoor kan het kleurenpalet van het BSR-model worden gehanteerd. Het model wordt in de basis gebruikt om mensen psychografisch in te delen in verschillende leefstijlen. In dit geval staat de communicatieboodschap voor 1. blauw – (kosten)efficiency, 2. rood – lokale verbondenheid, 3. geel – innovatie (onder voorwaarden) en 4. groen – participatie:

Zo valt er iets te kiezen

Maak scherpe keuzes, gebaseerd op het model, op het gebied van faciliteren en strakke sturing. Tegenstellingen door de politieke partijen komen zo duidelijk naar voren. Langetermijn-doelstellingen liggen vast, er wordt met KPI’s gewerkt en samengewerkt tussen overheid en bedrijfsleven.

Burgers krijgen, waar nodig een rol binnen de lokale samenleving. Door scherpe keuzes te maken bij de verschillende onderwerpen weet de burger waar de lokale politiek voor staat, valt er voor de burger daadwerkelijk wat te kiezen en is er een visie over de komende jaren. Misschien zijn de komende verkiezingen in maart 2023 een mooi startpunt.