Social media en mensenrechten

7 juni 2012, 12:35

Oratie van Femke Halsema als Vrede van Utrecht hoogleraar

Op de laatste dag van mei mocht ik samen met nog 249 andere mensen aanwezig zijn in het Academiegebouw van de Universiteit van Utrecht om te luisteren naar de oratie van prof. Femke Halsema als Vrede van Utrecht hoogleraar. Hierin gaf ze een beschouwing op haar onderzoek met als centrale vraag “Verbeteren sociale media de mensenrechten?” en met als titel: David vs Goliath 2.0. In een prachtige zaal werd ze met groot ceremonieel gehalte onder begeleiding van orgelmuziek binnen geleid door zo’n 25 hoogleraren in toga. We waren duidelijk op een universiteit met een rijke historie

Mevrouw Halsma begon (zelf ook in toga zoals ze op Twitter al had laten zien) haar verhaal door met een voorbeeld het verschil aan te geven tussen de ‘huidige tijd’ en vroeger. Syrië staat niet alleen nu in brand, maar ook in 1982. Een vreselijke massamoord vond plaats in Hama als reactie op de opstanden van de Moslimgemeenschap tegen het regime van president Assad. Tienduizenden mensen vonden daar de dood. Echter, journalisten konden alleen achteraf verslag doen van een volslagen dode stad met weinig tot geen ooggetuigen. De eerste schatting van het aantal doden kwam pas na een maand en lag met 1.000 doden erg laag.

Hoe anders is het nu met de opstanden in Syrië. Allerlei filmpjes verschijnen op YouTube, vele bloggers doen hun verhaal en geven dus genoeg ooggetuigenverklaringen. De VN kan dus waarschuwing na waarschuwing richting Syrië sturen omdat ze weten wat er speelt. Hulporganisaties staat vanaf het eerste kogelschot aan de grens te wachten. Helaas heeft dit alles niet geleid tot significant minder doden of een reductie in geweld. Hebben de sociale media dan wel zin? Kan de kleine David de grote Goliath via social media wel verslaan?

Beperkingen

Voordat mevrouw professor Halsema hierover uitweidde, heeft ze als goed academicus eerst de beperkingen van haar onderzoek uit de doeken gedaan. Ze heeft zich alleen toegelegd op:

  1. Social media i.t.t. alle communicatiemiddelen: samenwerkingsomgevingen als wikis, weblogs en vlogs, contentgemeenschapsites als Youtube en Flickr en als laatste sociale netwerksites als Facebook en Twitter.

  2. De klassieke mensenrechten: vrijwaring van discriminatie, vrijheid van meningsuiting, participatierechten op maatschappelijk en politiek leven.

Werking van netwerken

Tijdens haar onderzoek is ze verschillende voorbeelden tegengekomen van burgers die zich mobiliseerden middels sociale media. Echter, ze merkte dat vanaf 2003 een verandering plaatsvond in de manier waarop dat gebeurde. Waar vóór 2003 voornamelijk de mobilisatie geleid werd door een kleine groep activisten die elkaar kenden en een visie deelden en bespraken, was dit na 2003 anders. Na 2003 waren initiatieven zogeheten leaderless revolutions waarbij martelaars als boegbeeld werden genomen i.p.v. de leiders van voorheen. De duurzaamheid van de contacten verhoogde: niet alleen tijdens de opstand maar ook daarna bleef het contact. De hybride ruimte tussen de offline en online wereld werd ontwikkeld en was van belang. En censuur werkte eigenlijk averechts in totalitaire regimes. De kleine David kreeg meer en meer vat op de grote Goliath.

Scepsis

Naast de voorbeelden van mobilisatie zijn er ook sceptici over de werking van social media. Deze richten zich op twee punten: internetvrijheid en internetcultuur.

Vele landen met voornamelijk een totalitair regime proberen de invloed van internet te beperken door internet te beperken. Evgeny Morozov weerlegt in zijn boek ‘The Net Delusion’ dat een vrij internet vrije mensen creëert. Hiermee spreekt hij zich uit vóór internetcensuur en reductie van vrijheden. Er zijn landen die een soort Halal Internet willen creëren. Deze landen en regimes geloven, net als Morozov, niet in een vrij internet.

Verder gaan er meer en meer stemmen op die zeggen dat internetters gemakzuchtig en triviaal worden door het gebruik van internet. De cultuur rondom het gebruik van internet verandert, zeker met de opkomst van relevante zoekresultaten en de grote hoeveelheid porno en irrelevante content. Hierdoor blijven mensen in hun eigen sociale kring met dezelfde denkwijzen en zien zij dus geen vrij internet meer. Malcolm Gladwell ziet bij activistme geen toegevoegde waarde in de weak ties, zoals hij beschrijft in een artikel in de New York Times. Internetgebruikers krijgen een naïef wereldbeeld en vormen zich geen goed beeld van de werkelijkheid. Mensen maken oppervlakkig gebruik van internet. Door dit oppervlakkige gebruik is het gebruik gegroeid en zijn er ‘veilige havens’ gecreerd voor activisten. Facebook gaat niet zo snel geband worden. Hierbij sluit Halsema aan bij de Cute Cat Theory van Ethan Zuckerman.

Conclusie

Naar aanleiding van de resultaten van haar onderzoek ziet Halsema dat social media an sich geen goed of slecht beeld vormen en geen emotie toevoegen. Het zijn neutrale media die door de gebruikers ge- en misbruikt worden. Activisten, zowel ‘goede' als 'slechte’, danken hun vrijheid op internet aan de grote massa van gebruikers. Hoewel censuur kritiek verdient, biedt het de mogelijkheid door het vernuft van de gebruiker om zich op andere manieren te mobiliseren. Met de opkomst en groei van mobiel internet komen meer mogelijkheden van mobilisatie. Halsema ziet naar aanleiding van haar onderzoek de kracht van social media gematigd optimistisch in.

Waarschuwing

Wel geeft ze de zaal nog een aantal waarschuwingen mee. Als de westerse wereld wil ingrijpen in totalitaire regimes en hun internetcensuur, dient dat met zachte hand te gebeuren om niet een averechts effect in de hand te werken. We moeten Google stoppen in hun commerciële gedachte als ze internetcensuur willen toepassen in landen waar dat geëist wordt, om een vervreemd wereldbeeld te voorkomen. Ook moet de zoekgigant voorzichtig omgaan met het aanbieden van alleen relevante zoekresultaten zodat de inner circle doorbroken wordt. En als laatste: blijf foto’s van lolcats plaatsen om mobilisatie een kans te geven. Halsema sluit af met een quote van Ronald Reagan:

“The Goliath of totalitarianism will be brought down by the David of the microchip”.

Al met al

Een interessante middag met een goed onderzocht verhaal van Halsema en haar studenten. Op het moment dat ze weer door de getoogde hoogleraren wordt geflankeerd om zich te laten feliciteren, bedacht ik dat ik weinig concrete dingen heb gehoord over mensenrechten en of deze nou zijn verbeterd door het gebruik van social media. Maar ach, ik ga eerst maar eens een lolcat googlen.

Credits afbeelding: FreedomHouse2 (CC)

Arjen Jelsma
Marketing Manager bij LOFT NedSense

Arjen werkt als Marketing Manager voor LOFT NedSense: een software bedrijf dat voor grote klanten 3D Software ontwikkelt. Specifiek voor de meubel en woning markt. Naast het werk heeft Arjen net fotografie en golf opgepakt als nieuwe hobby. Om eens achter zijn laptop vandaan te komen !

Categorie
Tags

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!