“Hoe langer je TikTok gebruikt, hoe groter je zorgen over privacy”

Onderzoeksbureau Motivaction vroeg Nederlandse TikTok-gebruikers in opdracht van stichting Massaschade & Consument naar hun gedrag op de app en hun houding ten aanzien van privacygerelateerde onderwerpen.

Privacyzorgen

Onder Nederlandse gebruikers lijkt privacy met name een belangrijk thema te worden zodra men over langere tijd een profiel heeft. Opvallend gegeven: slechts 30% van hen heeft ooit de standaardinstellingen op TikTok veranderd. Hierdoor is bijvoorbeeld de app-activiteit standaard zichtbaar  voor andere gebruikers. Eén op de drie gebruikers zegt zich zorgen te maken over het feit dat TikTok te veel van hem of haar weet. Voor de gebruikers met een profiel ouder dan vier jaar is dit 53%. Een ruime meerderheid geeft aan meer controle te willen hebben over welke informatie TikTok over hen verzamelt (64%), een percentage wat eveneens toeneemt naarmate men al langer op de app actief is (76%).

“TikTok hoeft niet te vragen naar wat iemands voorkeuren zijn, maar komt daar vanzelf achter zodra diegene enkele uren op de app doorbrengt.” zegt Lucia Melcherts, voorzitter van Stichting Massaschade & Consument. “Nu de app mainstream is geworden en verder commercialiseert, is er meer aandacht voor wat er achter haar geheimzinnige algoritme schuilgaat en hoe dit zich verhoudt tot de privacy van haar gebruikers. Zo is TikTok niet transparant over welke data het van gebruikers verzamelt en hoe hun aanbevelingen tot stand komen, maar heeft het eerder dit jaar wel informatie over haar algoritme met de Chinese overheid gedeeld.” Bewijs voor die laatste claim van Melcherts onder anderen hier op de BBC.

Een uur per dag

Nederlandse gebruikers brengen dagelijks gemiddeld 61 minuten op de TikTok app door. Daarnaast zijn veel van hen ook nog eens actief op YouTube (85%), Instagram (81%) en Snapchat (74%). De leeftijd van gebruikers speelt geen grote rol in hoeveel tijd er aan TikTok besteedt wordt, voor alle onderzochte leeftijdscategorieën is dit nagenoeg gelijk. Veel bepalender blijkt hoe oud iemands profiel is: gebruikers die langer dan vier jaar een TikTok-profiel hebben zitten gemiddeld 68% langer op de app dan gebruikers die in de afgelopen twee jaar een account hebben aangemaakt. Dat zegt mogelijk wel wat over de verslavende werking van de app….

TikTok: Eerder wel dan niet verslavend

Over verslaving gesproken… Een grote meerderheid (70%) zegt zichzelf regelmatig te betrappen op TikTok te zitten terwijl hij of zij eigenlijk iets anders had moeten doen. Van alle gebruikers geeft 80% aan TikTok eerder wel dan niet verslavend te vinden. Die verslavingsfactor komt niet vanuit het niets. Uit het persbericht: “TikTok onderscheidt zich van andere platforms met een geraffineerd, zelflerend algoritme, dat data van haar gebruikers verzamelt en test welke video’s ze zo lang mogelijk op de app houden. Video’s op de ‘For You’ pagina haken daardoor steeds beter in op iemands interesses en behoeftes naarmate de app langer de tijd krijgt om hun data van gebruikers te verzamelen. Ook kunnen bedrijven via het advertentieplatform van TikTok met minutieuze precisie hun reclame op gebruikers afstemmen.”

De resultaten uit het Motivaction onderzoek bevestigen dit beeld. Gebruikers met een voorkeur voor de ‘For You’ pagina zitten dagelijks 25% langer op TikTok dan anderen, en geven vaker aan dat video’s goed aansluiten bij hun interesses en stemmingen.

“Twee op de vijf gebruikers heeft geen idee hoe de app bepaalt welke video’s zij te zien krijgen op hun For You Pages, de rest kan zich er “wel iets bij voorstellen”.

Dunne lijn tussen commerciële en niet-commerciële content

Het onderscheid tussen commerciële en niet-commerciële content blijft op TikTok een dunne lijn. Voor veel mensen is het niet duidelijk of datgene wat ze zien op TikTok wel of niet een reclame is (54%). Daarnaast geeft een meerderheid aan regelmatig op andere websites reclames te zien die passen bij video’s die ze op TikTok bekeken hebben (59%). Maar liefst 87% van de gebruikers heeft wel eens geld aan iets uitgegeven naar aanleiding van een advertentie op TikTok. De meeste respondenten vinden dat TikTok te veel reclames laat zien (43%), iets meer dan degenen die vinden dat ze er precies genoeg te zien krijgen (40%).

Over de stichting

Stichting Massaschade & Consument is vorig jaar een collectieve actie tegen TikTok gestart vanwege het schenden van de privacy van ruim 3 miljoen Nederlandse gebruikers. De helft van de ondervraagde TikTok gebruikers zegt bereid te zijn een actie te steunen om de privacy en veiligheid van gebruikers te verbeteren (49%), vier keer zo hoog als de groep die zegt hier niet toe bereid te zijn (12%). De stichting is een onafhankelijke organisatie zonder winstoogmerk die opkomt voor de rechten van consumenten bij massaschade.

Onderzoeksverantwoording

Doel van het onderzoek: inzicht krijgen in het gebruik van en de houding ten aanzien van het socialmediaplatform TikTok onder gebruikers in de leeftijd van 10 t/m 35 jaar. Motivaction heeft het kwantitatieve onderzoek online uitgevoerd. De respondenten zijn geselecteerd uit de panels van Motivaction (StemPunt) en PanelClix. De vragenlijst bestond uit 24 vragen en is opgesteld door Stichting Massaschade & Consument in samenspraak met Motivaction. De doelgroep bestaat uit Nederlandse TikTok-gebruikers in de bovengenoemde leeftijdscategorie. De 10 t/m 15-jarigen zijn via en met toestemming van hun ouders bevraagd. Uiteindelijk hebben n=1.077 TikTokkers de vragenlijst volledig ingevuld. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op de variabelen geslacht en leeftijd. Het veldwerk heeft gelopen van 15 t/m 21 april 2022.