TikTok is de nieuwe CNN

De Metagids #9: Social Media zorgen voor meest grondig gedocumenteerde invasievoorbereiding in de geschiedenis van oorlogsvoering.

Volgens de Amerikaanse regering kan het Russische leger “elk moment” Oekraïne binnenvallen. In een reactie beschuldigt Moskou de VS en zijn bondgenoten van een “propagandacampagne” en doet het de waarschuwingen af als “hysterie”. Beelden die verspreid worden op kortefilmpjesapp TikTok en andere sociale media logenstraffen de woorden van de Russen. Burgers laten vanaf de grond zien wat er daadwerkelijk aan de hand is.

In grote getallen begeven tanks, raketdragers, gevechtshelikopters, bommenwerpers en manschappen zich naar de grens met Oekraïne. Dankzij sociale media zijn we ooggetuige van de meest grondig gedocumenteerde invasievoorbereiding in de geschiedenis van oorlogsvoering.

In de Golfoorlog van 1990 en 1991 maakten we voor het eerst vanuit onze luie fauteuil de frontlinie “live” mee. Nieuwe technologieën, zoals de inzet van satellieten, zorgden voor een nieuwe vorm van oorlogsverslaggeving. Ook had de traditionele media toegang tot allerlei militaire innovaties, zoals precisiebommen die uitgerust waren met een camera. “Live” op het televisiescherm konden we de lancering en vlucht van een raket volgen. Vlak voor de inslag ging het beeld even op zwart en had de kijker de ultieme bevestiging dat het doelwit getroffen was. Zo werden we via nieuwszender CNN 24 uur per dag op de hoogte gehouden van de vorderingen van het Amerikaanse leger. De beelden van de nauwkeurige landbombardementen en het gebruik van nachtzichtapparatuur gaven de berichtgeving een sciencefiction-achtige karakter die veel weg hadden van de beelden van een videogame. De oorlog wordt ook wel de Video Game War genoemd.

De afgelopen twee jaar is Sander Duivestein ondergedoken in de wereld van deepfakes, nepnieuws, samenzweringstheorieën, influencers, virtuele mensen, generatie Z, memes, crypto, NFTs, Web 3.0, virtual reality en de Metaverse. Dit heeft geresulteerd in het boek Echt Nep waarin wordt geschetst hoe nep en echt dwars door elkaar heen lopen en hoe het mogelijk is dat nep meer waard is dan echt. In De Metagids duidt hij wekelijks op Marketingfacts wat de impact van de Metaverse op onze economie en maatschappij is.

De Franse postmoderne filosoof Jean Baudrillard (1929-2007) had hier destijds zijn eigen gedachten over. Wat we van de Golfoorlog op televisie te zien kregen had volgens hem helemaal niets met de werkelijkheid te maken. We zagen slechts spectaculaire scènes gemaakt met geavanceerde mediatechnologie die zonder enige scepsis maar met veel gevoel van artisticiteit en drama aan ons werden gepresenteerd. We zagen niet de “echte” oorlog, maar een gestileerde, een “vertelde”, een neppe oorlog. De leugen van het beeld is zo absoluut dat deze volgens Baudrillard resulteert in “de moord op de realiteit”.

Zapten we tijdens de Golfoorlog met de afstandbediening in de hand van het ene kanaal naar het andere televisiekanaal, nu swipen we met onze vinger van het ene filmpje naar het andere filmpje. Vraag is wat deze nieuwe manier van mediaconsumptie met onze perceptie van oorlogsvoering doet: is de Video Game War verworden tot een Meme-War of juist niet?

We leven in een tijdperk waarbij echt en nep dwars door elkaar heenlopen, waarbij emoties, onderbuikgevoelens, fictie en leugens het winnen van de waarheid, feiten en de objectieve wetenschap. Elliot Higgens, oprichter van onderzoekerscollectief Bellingcat, waarschuwt voor deze ontwikkeling. Hij vraagt zich serieus af of we nog wel in staat zijn om de overvloed aan opensource informatie te analyseren en te delen met het grote publiek. En als we dat niet effectief kunnen levert het dan niet nog meer mis- en disinformatie op? En wie speelt dit dan in de kaart? Vriend of vijand?

Met de aanstaande Metaverse, waarbinnen iedereen zijn eigen realiteit kan creëren, is dit denk ik een van de grootste problemen die we als samenleving de komende tijd tegemoet gaan. Wat is goed of fout, als er niet langer een gedeelde realiteit is? De media die deze week verder het metaversum inkleurden, zijn de volgende:

• Psychologische Verdedigingsdienst moet Zweden beschermen tegen nepnieuws. “Zweden gaat nepnieuws bestrijden met een nieuwe veiligheidsdienst. Deze moet voorkomen dat buitenlandse desinformatiecampagnes schade aanrichten in het land.” Heeft ieder land niet zo’n verdedigingsdienst nodig?
• De tijd van je leven. Documentaire van Zembla die een mooi inzicht verschaft in de formatieve jaren van Generatie Z. Het maakt ook duidelijk waarom 1 op de 7 jongeren kampt met ernstige mentale problemen.
• Louis Theroux’s Forbidden America. In een drietal afleveringen ontmoet Louis Theroux de nieuwste incarnatie van extreemrechts in de VS: een politieke beweging die voortkomt uit internet en zich steeds meer manifesteert op het politieke toneel. Een must see voor diegenen die zich interesseren voor de impact die de algoritmen van Big Tech bedrijven hebben op de vergaande polarisatie van onze maatschappij.