Transparante organisaties: het Nederlandse model

Als Nederlanders hebben wij een enorme drang om naar andere landen te kijken als het gaat om 'best practices'. De overheid wilde ooit het Isaelische model en daarna het Finse model en wij kijken altijd verlekkerd naar Amerikaanse organisaties. Nederland is daarin extreem, met name onze Anglo-Amerikaanse focus. Wij consumeren 50% van alle Amerikaanse managementliteratuur van continentaal Europa, volgens het boek Nieuw Europees Organiseren. Toch is met het oog op de radicale transparantie en de nieuwe transparante organisaties volkomen onlogisch om naar Amerika te kijken, of zelfs teveel over de Europese grenzen. Nederland heeft namelijk de perfecte combinatie van factoren om het Nederlandse model te ontwikkelen voor nieuwe organisaties. Ik zal uitleggen waarom ik dat denk.

Verschillen Europa – Amerika

Eerst even een paar feiten, wederom uit het eerder genoemde boek Nieuw Europees Organiseren.

In Amerika heeft 50% van de bevolking de middelbare school als hoogst genoten opleiding, in Europa heeft 87% een vervolgopleiding, variërend van MBO tot universiteit. Het opleidingsniveau in Europa is dus veel hoger, wat ook terug te zien is in de arbeidsproductiviteit. Hoewel wij vaak denken dat Amerika het veel beter doet, laten de cijfers van professor Alfred Kleinknecht, hoogleraar aan de TU Delft, een heel ander beeld zien. Sinds 1960 is de Europese arbeidsproductiviteit gestegen met 395%, de Amerikaanse productiviteit slechts met 220%. De reden waarom Amerika nog steeds goed meekan in de wereldeconomie is dat het aantal gewerkte uren daar gestegen is tot meer dan 2.000 uur per jaar, terwijl dat in Europa tussen de 1.300 en 1.400 uur ligt.

Cultuur

Een tweede element dat belangrijk is in mijn optiek is de cultuur van het land. Hiervoor kijk ik naar de culturele dimensies van Hofstede en dan primair naar 'power distance'. Wij hebben in Nederland een relatief niet-hierarchische cultuur. Dat weten we impliciet al, maar om dit te onderstrepen, we staan op deze lijst van de cultuurdimensies 14e van onder als het gaat om machtsafstand. De landen die nog minder machtsafstand hebben zijn b.v. Duitsland, de Scandinavische landen, Ierland, Engeland en Oostenrijk. Van deze landen hebben wij als Nederland, op Engeland na, de hoogste score op 'individualiteit', iets anders dat van belang lijkt (hoewel minder dan de machtsafstand).

Op beide dimensies zitten we grappig genoeg akelig dicht bij Amerika, 38 om 40 voor machtsafstand en 80 om 91 voor individualiteit.

Perfecte combinatie

Zoals ik al aangaf hebben we in Nederland dus een perfecte combinatie voor een model voor de nieuwe 'transparante' organisatie. Een lage machtsafstand houdt namelijk in dat er relatief weinig hiërarchie is in organisaties. Voor een transparante organisatie die veel via social media wil communiceren is het van belang dat er op veel plekken verschillende mensen de mogelijkheid hebben in dialoog te treden met stakeholders. In een hiërarchische organisatie waar elk besluit door het management moet worden goedgekeurd, is dit niet mogelijk.

De hoge inidividualiteitsscore ligt waarschijnlijk mede ten grondslaag aan ons zeer grootschalige gebruik van social media als personen. Doordat we erg individueel zijn ingesteld hebben we relatief snel onze eigen accounts opgezet, ook zakelijk. Nederland is niet voor niets een van de belangrijkste landen voor Linkedin en heeft niet voor niets een topnotering als het gaat om 'tweets per capita'.

Het hoge opleidingsniveau is het derde element in deze combinatie. Dit is namelijk wat ons onderscheidt van Amerika, het hogere opleidingsniveau geeft namelijk de mogelijkheid om mensen vrijheid te geven te communiceren namens je bedrijf. Niet dat ik wil zeggen dat je mensen met een lager opleidingsniveau niet kan vertrouwen (let wel, het gaat hier om meer dan middelbare school), maar een hoger opleidingsniveau geeft gewoon de mogelijkheid meer vrijheid te bieden aan werknemers.

Nederlands model

Natuurlijk staan we hierin niet alleen, ook b.v. Engeland heeft deze 'perfecte combinatie' van factoren, net als Duitsland, Oostenrijk en de Scandinavische landen. Toch lijkt Nederland hier meer klaar voor dan de andere landen, gezien ook de ontwikkelingen rondom 'het nieuwe werken'. Nergens in Europa zijn de mogelijkheden tot plaats- en tijdonafhankelijk werken groter dan in Nederland, nergens experimenteren organisaties al zoveel met vrijheid op de werkvloer als in ons land.

Hoewel ik zeker niet wil bepleiten om onze ogen te sluiten voor wat er elders in de wereld gebeurt, wil ik wel bepleiten dat we eens zouden moeten nadenken of andere modellen wel ideaal voor ons zijn, met name Amerikaanse modellen waar de achtergrond (gemiddeld opleidingsniveau) totaal anders is. We zouden als Nederland denk ik iets meer trots mogen zijn op wat we hebben en vooral ook moeten nadenken over wat nu het beste zou werken voor onze organisaties, in plaats van altijd kijken wat elders het beste werkt en dat zomaar kopieren.

We hebben als Nederland de ideale mix van elementen om een Nederlands model te maken voor de nieuwe, transparante, organisatie. Kijken naar het buitenland is leuk, maar er zijn weinig landen die er beter voor staan dan wij op dit gebied, dus misschien moeten we meer ook naar ons eigen land en de ontwikkelingen hier kijken.