Weg met doemscrollen!

Op korte termijn bezorgt het gevoelens van angst, op langere termijn ontneemt het de hoop op een positieve toekomst

We doemscrollen wat af in coronatijd. Het online blijven lezen van negatieve en zwartgallige berichten is slecht voor ons geestelijk gestel. Stoppen dus met deze zelfkwelling!

Bijna iedereen doet het. Vlak voor het slapen gaan nog even de laatste nieuwsberichten bekijken op de telefoon. Nog één keer snel door de newsfeeds van Twitter, Instagram en LinkedIn bladeren. Wat voorheen een aangename tijdsbesteding was, is sinds het uitbreken van het coronavirus veranderd in een kwelling. De toon van de berichtgeving is veranderd. Online is de stemming zwartgallig en naargeestig en hunkering naar het verleden wordt alleen maar groter. De vele berichten over corona, de BlackLivesMatter-protesten en de snelgroeiende werkloosheidcijfers veroorzaken stress.

Het eindeloos doorakkeren van ellendige berichtgeving heeft in de Verenigde Staten inmiddels een naam gekregen: ‘doomscrolling‘ of ‘doomsurfing‘. Nu schermtijden tijdens de pandemie enorm toenemen, moet er snel een einde komen aan deze masochistische exercitie. Dat is althans het advies van experts om te voorkomen dat onze geestelijke gezondheid flink wordt aangetast.

Alles is extremer in coronatijd

Internet is geen goednieuwsshow. Tot zover geen nieuws onder de zon. Maar in coronatijd is alles extremer. Wie bijvoorbeeld het televisieprogramma Zomergasten met hiphopartiest Typhoon via Twitter volgde, kan dit volmondig beamen. De bijbehorende hashtag leverde een diarree aan negatieve, kwaadaardige en racistische tweets op die een bedroevend doorkijkje geven in de gepolariseerde samenleving. Ook de hedonometer, die het geluk van grote groepen mensen in nagenoeg realtime meet, laat sinds het uitbreken van de protesten tegen het excessief gebruik van politiegeweld een triest beeld zien.

Niet verwonderlijk dat doomscrolling in de VS trending topic is. In 2018 werd deze term voor de eerste keer gebruikt in een tweet. Volgens de website Dictionary.com is het één van de nieuwe woorden die we gecreëerd hebben vanwege het coronavirus. Het Amerikaanse Merriam-Webster-woordenboek voegde het begrip onlangs toe aan de lijst van Words We’re Watching. Het betekent ‘de neiging om door slecht nieuws te blijven scrollen, ook al is dat nieuws bedroevend, ontmoedigend of deprimerend.’

Vechten, vluchten of verlammen

Witte Hoogendijk, hoofd van de afdeling psychiatrie van Erasmus MC, beschrijft in zijn boek ‘Van big bang tot burn-out’ dat ons brein niet is toegerust om de problemen van deze moderne tijd het hoofd te bieden. Volgens Hoogendijk kan de mens niet omgaan met al die negatieve impulsen en informatie. Van oudsher wordt het lichaam van mensen of dieren geactiveerd als er sprake is van een acute dreiging of wanneer ze in een noodsituatie terechtkomen. Op dergelijke momenten communiceert het zenuwstelsel met het endocriene systeem om het lichaam voor te bereiden op een eventuele actie. Deze stressreactie zorgt ervoor dat de hoeveelheid adrenaline en cortisol (stresshormonen) toeneemt, de bloeddruk, hartslag en ademhaling omhoog gaan, haren recht overeind staan, zintuigen scherper worden en pijngevoeligheid daalt. Wetenschappers noemen deze reactie de vecht- of vluchtmodus. In extreme gevallen is er zelfs sprake van verlamming.

Tegenwoordig beperkt dit verdedigingsmechanisme zich niet alleen tot levensbedreigende situaties, maar reageert ons reptielenbrein ook op bedreigingen die psychisch van aard zijn.

Het onheilswipen doet een direct beroep op onze primitiefste instincten

Het onheilswipen doet een direct beroep op onze primitiefste instincten. De eindeloze stortvloed aan negatieve berichten creëert een continu gevoel van gevaar waardoor een hoge mate van stress wordt ervaren. Ook het zogeheten ‘gevaarlijkewereld-syndroom’ (‘mean world syndrome’) draagt hier aan bij.

Volgens mediawetenschapper George Gruber beïnvloedt televisie angstgevoelens als mensen intensief worden blootgesteld aan geweldbeelden. Zo wordt de wereld gevaarlijker ervaren dan deze in werkelijkheid is. Dat is van hetzelfde laken een pak bij social media, zegt Gruber. De wijze waarop de algoritmen van social-mediaplatformen als Facebook en Twitter opereren, versterken het gevoel van stress des te meer. Niet alleen werken hun mechanismen verslavend, ook geven ze meer gewicht aan negatieve berichten, omdat het virale karakter van slecht nieuws groter is dan dat van positief nieuws en dus meer geld in het laatje brengt.

Eindeloos scrollen

Met zijn installatie The Endless Doomscroller geeft artiest Benjamin Grosser ons een lens die inzicht geeft hoe deze algoritmes werken en hoe het eindeloze scrollen tot steeds meer angst leidt.

Positief denken

Het doemscrollen moedigt aan om te denken in termen van de slechtst mogelijke scenario’s. Op korte termijn bezorgt het gevoelens van angst en droevenis. Op langere termijn ontneemt het de hoop op een positieve toekomst. En dit is gevaarlijk! Volgens een studie van de Amerikaanse psychologe Jean M. Twenge zijn cijfers van tienerdepressies en zelfmoorden als een raket omhooggeschoten sinds 2011. De oorzaak hiervan moet volgens haar gezocht worden bij het toenemende gebruik van de smartphone en de daarbij behorende sociale media. Doemscrollen in coronatijd vergroot dit risico op meer zelfmoorden en depressies.

Doemscrollen vergroot het risico op meer zelfmoorden en depressies

Een verbod op smartphone of tablet in de slaapkamer is een eenvoudige oplossing voor doemscrollen. Het alternatief is een timer inzetten om het eindeloze, energievretende scrollen te voorkomen. Of wees actief op sociale media met een positief of inspirerend berichtje. Daar word je zelf ook vrolijker van. Of maak eens een avondwandeling voor het slapen gaan. Laten we zo hopen dat doemscrollen geen wereldwijd probleem wordt.