Zijn kunstwerken gemaakt door kunstmatige intelligentie minder creatief?
Kunstwerken die gemaakt zijn met behulp van kunstmatige intelligentie worden vaak als minder creatief gezien dan werken die door mensen zijn gemaakt. Dit komt vooral voor bij mensen die vinden dat creativiteit exclusief aan de mens is voorbehouden, zij vinden dit mogelijk bedreigend omdat het hun wereldbeeld uitdaagt.
Kunstmatige intelligentie maakt tegenwoordig steeds vaker gebruik van complexe algoritmes om kunstwerken te maken, zoals schilderijen en muziek. Maar hoe worden deze AI-gemaakte kunstwerken waargenomen en ervaren? Ons onderzoek suggereert dat we deze werken minder waarderen dan menselijke creaties (ook al zijn ze identiek) omdat dit ons mensbeeld zou kunnen uitdagen.
Kunstmatige intelligentie (AI) heeft de laatste jaren enorme vooruitgang geboekt op het gebied van kunst. Computers kunnen nu schilderijen, muziekstukken en andere vormen van kunst maken die soms bijna niet te onderscheiden zijn van menselijke creaties. Maar hoe beïnvloedt dit onze perceptie van kunst en wat betekent dit voor ons begrip van creativiteit?
Een recente studie heeft aangetoond dat we nog steeds sterke vooroordelen hebben tegen AI-kunst. Mensen vinden dezelfde kunstwerken minder creatief en minder indrukwekkend als ze gelabeld zijn als “AI-gemaakt” in plaats van “menselijk gemaakt”. Dit geldt vooral voor mensen die sterk geloven dat creativiteit een unieke eigenschap is van de mens.
Deze vooroordelen zijn niet alleen een kwestie van persoonlijke smaak. Ze weerspiegelen een diepere, filosofische vraag over ons begrip van de menselijke identiteit en onze plaats in de wereld. Tot nu toe werd creativiteit altijd gezien als iets wat alleen door mensen kan worden bereikt. Als AI nu ook in staat is om kunst te maken die als creatief wordt beschouwd, wat betekent dat dan voor ons begrip van de menselijke uniciteit?
Het onderzoek toont aan dat we ons bewust moeten zijn van deze vooroordelen en ons afvragen waar ze vandaan komen. Misschien zijn we bang dat AI onze menselijkheid bedreigt, of dat we onze positie als creatieve wezens verliezen. Maar we moeten ons realiseren dat dit geen kwestie is van of-of, maar van en-en. Kunst gemaakt door AI kan net zo creatief zijn als kunst gemaakt door mensen, en we kunnen nog steeds genieten van beide vormen van kunst.
Als we ons openstellen voor deze nieuwe vormen van creativiteit, kunnen we misschien zelfs nieuwe manieren ontdekken om onze eigen creativiteit te ontwikkelen. We kunnen AI gebruiken als een hulpmiddel om ons te inspireren en nieuwe ideeën te genereren. In plaats van ons bedreigd te voelen door AI-kunst, kunnen we het zien als een verrijking van ons begrip van wat creativiteit is en hoe we het kunnen bereiken.
In de toekomst zullen we waarschijnlijk steeds meer te maken krijgen met AI-kunst. Het is daarom belangrijk dat we ons bewust zijn van onze vooroordelen en ons openstellen voor nieuwe vormen van creativiteit. Want wie weet wat voor prachtige kunstwerken we samen met AI kunnen maken?
Disclaimer
Bovenstaande blogtekst (inclusief titel) is volledig door AI gegenereerd (op de hyperlink na), door middel van een prompt bij ChatGPT waarbij we vroegen om een blogtekst te schrijven op basis van (enkel) highlights en abstract van onze recente publicatie in Computers and Human Behavior (zie onder) met betrekking tot dit onderwerp.
Deze creatieve blogpost (die veel verder gaat dan wat wij aantonen of schrijven) toont direct de potentiële bedreiging aan van AI tools voor (marketing) communicatiespecialisten. Of, zoals ChatGPT zelf lijkt te redeneren – althans wij hebben het niet geschreven in onze publicatie: Omarm AI om tot creatievere producten te komen!
Bevreemdende ervaring
Het blijft bevreemdend, ook na de mediahype rond ChatGPT: een blogtekst laten genereren door AI (in minder dan een minuutje) over je eigen academisch werk op basis van enkel een abstract en 5 highlights (maar laten we de gigantische database waar ChatGPT over blijkt te bezitten niet vergeten). Het meest bevreemdende is dat de blogtekst niet louter een samenvatting is van ons onderzoek, maar veel verder gaat dan dat en zinvolle dingen zegt. Het creëert namelijk zelf een ‘authentieke’ (?) tekst door conclusies te trekken die we helemaal niet geschreven hebben in het artikel (iets wat journalisten overigens ook maar al te graag doen), maar die wel interessant zijn en relevant om met elkaar over in discussie te gaan.
Pas toen ik de tekst las, schoot de gedachte door mijn hoofd dat deze ervaring in essentie gaat over wat we onderzoeken: hoe we omgaan met originele AI gegenereerde creaties. Inmiddels hebben we ontdekt hoe ver AI reeds gevorderd is door de aandacht die ChatGPT in de media kreeg. Maar, het valt op dat brouwsels van ChatGPT niet meteen als hoogstaand worden gezien door sommigen.
Zo zegt Xavier Taverne (bekend Vlaams nieuwslezer) op vrtnws na een test met ChatGPT: “”Ik zou het zelf zo niet doen, maar het is oké. Het is een beetje lang, maar verder klopt het wel.” In een ander artikel op hetzelfde nieuwsplatform komt Nick Cave aan het woord: “Een echt lied in elkaar boksen kan het niet. Aan de oppervlakte zijn de teksten misschien niet langer te onderscheiden van het origineel, maar het zal altijd een replica blijven. Muziek ontstaat uit lijden, uit een complexe en menselijke strijd. Maar algoritmes kunnen niet voelen, data kunnen niet lijden, ChatGPT heeft niets moeten doorstaan.”
Deze gevoelens en reacties zijn erg herkenbaar, maar eerlijk gezegd lijkt me de bovenstaande AI gegenereerde blogtekst helemaal niet banaal, maar best creatief en origineel. Is het minder creatief dan wat een mens (zoals ikzelf) kan produceren? Dat valt te betwijfelen. Immers, ons onderzoek toont aan dat we de neiging hebben om AI ontwikkelde kunst te devalueren, ook als daar eigenlijk geen reden toe is.
“Ons onderzoek toont aan dat we de neiging hebben om AI ontwikkelde kunst te devalueren, ook als daar eigenlijk geen reden toe is.”
Ons onderzoek
We lieten deelnemers in onze studies telkens twee ‘kunstwerken’ beoordelen: een “AI made” en “human made” werk. We kenden de labels echter bij toeval (random) toe, zodat we konden beoordelen of er een bias was tegen AI gecreëerde kunst, ongeacht de inhoud.
In 1 studie waren dit twee korte muziekfragmentjes gecreëerd door AIVA, in een andere studie gebruikten we afbeeldingen van schilderijen van bekende abstracte kunstenaars (Paul Klee en Wassily Kandinsky), en in nog een andere studie gebruikten we schilderijen gecreëerd door AICAN. Nadat onze deelnemers de muziek hadden beluisterd (of de schilderijen bekeken), vroegen we vervolgens voor welk van beide ze meer ontzag hadden en welk ze meer creatief vonden. Als het mensen niks zou kunnen schelen WIE het kunstwerk had gecreëerd zouden we met ons experimentele studieopzet geen voorkeur mogen zien.
Maar dat is niet wat er gebeurde.
We vonden dat onze deelnemers de creaties minder indrukwekkend vonden die het AI label hadden, en dat dit kwam doordat ze deze als minder creatief zagen dan de creaties die het ‘mens’ label opgeplakt kregen.
Daarenboven blijkt dat dit effect vooral optreedt bij mensen die creativiteit beschouwen als de essentie van het mens zijn en creativiteit als een uniek menselijk karakteristiek zien die mensen onderscheidt van andere soorten. Hun reactie helpt met andere woorden om hun mensgerichte wereldbeeld in stand te houden. Door minder creatieve waarde te zien in AI-kunst en dit te gebruiken als reden om minder onder de indruk te zijn van deze kunst laten mensen eigenlijk zien dat ze vast willen houden aan hun menselijke superioriteit, ook al worden deze opvattingen bedreigd door de opkomst van AI.
Dus, we zijn het volmondig eens met ChatGPT’s mooi verwoorde conclusie wat deze bevindingen weerspiegelen, met name: “een diepere, filosofische vraag over ons begrip van de menselijke identiteit en onze plaats in de wereld”.
Daarnaast ook nog de bedenking dat sommige mensen een circulaire logica lijken te hanteren: AI kunst is niet zo creatief als menselijke kunst omdat enkel mensen creatief kunnen zijn. Stof tot nadenken (en voer voor filosofen). Maar wat betekenen deze bevindingen nu voor professionals in marketing, communicatie of sales?
So what? Implicaties voor MarCom specialisten
Het lijkt ons belangrijk als professional te beseffen dat AI (al dan niet op korte termijn) de (marketing) communicatie even goed zou kunnen doen – ook al horen we misschien van sommige mensen in de creatieve sector dat ChatGPT minderwaardige content zou kunnen opleveren en hebben we zelf ook die indruk.
Op basis van onze bevindingen is het volstrekt logisch dat net mensen met een creatieve rol zich bedreigd kunnen voelen en daardoor de kwaliteit kunnen ontkennen. Dit houdt het gevaar in kansen te missen.
Immers, concurrenten die wel vol AI inzetten om hun communicatie te ontwikkelen zullen niet alleen minder kosten maken, maar mogelijk ook superieure content. Dit is niet zonder gevolgen voor communicatiespecialisten zelf: wanneer specialisten geen aantrekkelijker of overtuigender communicatie meer ontwikkelen dan (veel goedkopere) AI, dan komt hun job potentieel in het gevaar.
Het lijkt dan ook belangrijk dat deze specialisten dit als eerste inzien en anticiperen op deze uitdaging, door bijvoorbeeld zichzelf opnieuw uit te vinden of, zoals ChatGPT zelf aanraadt hierboven, door in samenwerking met AI hoogstaande kwaliteit af te leveren. Maar: onze bevindingen suggereren dat de specialisten die creativiteit hoog in het vaandel hebben staan, de laatste zouden kunnen zijn die de AI gegenereerde kwaliteit erkennen. Dit, vanwege de bedreiging die ervan uitgaat en hierdoor gaan zij zich dus mogelijk juist NIET heruitvinden.
Daarnaast suggereren onze bevindingen ook dat consumenten waarde hechten aan creatieve producten omdat ze geloven dat deze door mensen zijn ontwikkeld. De vraag is in hoeverre de objectieve kwaliteit van het product hierin een rol speelt.
“Wat is er magischer: het beluisteren van een live concert met af en toe een foutje of een perfecte, foutloze opname?”
Het is best mogelijk dat met de AI-revolutie de menselijke reflex zal zijn om zich meer bewust te worden van het mens-zijn en daardoor ook meer de mens te waarderen bij de ontwikkeling van creatieve producten, ongeacht het type. Misschien is het zelfs wel menselijk dat producten niet perfect zijn en waarderen we dat. Dit herken ik zelf in ieder geval wel als ik naar muziek luister. Wat is er magischer: het beluisteren van een live concert met af en toe een foutje of een perfecte, foutloze opname?
Meer lezen over het onderzoek
Millet, K., Buehler, F., Du, G., & Kokkoris, M. (2023). Defending humankind: Anthropocentric bias in the appreciation of AI art. Computers in Human Behavior, 107707. Het artikel is hier gratis te downloaden als pdf).
Kobe Millet is Full Professor Decision Making & Sustainability in Marketing aan de Vrije Universiteit Amsterdam (School of Business and Economics). Hij is (theoretisch) psycholoog van opleiding en expert in experimenteel gedragsonderzoek waarbij hij probeert de schijnbaar irrationele overwegingen en gedragingen van consumenten (en mensen in het algemeen) beter te begrijpen. Zijn huidige onderzoeksinteresses focussen zich op de rol van persoonlijke identiteit in consumentenoverwegingen, (sociale) marketing initiatieven en milieuvriendelijke keuzes, en irrationaliteit in het nemen van beslissingen in het algemeen. Vanuit zijn onderzoeksexpertise en -interesses doceert hij zowel in regulier als postgraduate (academisch) onderwijs aan de VU, en verzorgt hij masterclasses voor professionals.