Zo gaan bankingplatformen zorgen voor bloei financiële innovaties

Het einde van de banken – zoals we die kennen – deel 2

De komende jaren mogen we een bloei verwachten van nieuwe producten en diensten waarvan (af)betalen, lenen, doneren en verzekeren een onderdeel is. Door digitalisering wordt het voor bedrijven (niet-banken) namelijk steeds eenvoudiger en goedkoper om financiële diensten te ontwikkelen en te integreren in de eigen dienstverlening.

In het eerste deel besprak ik de impact van het beschikbaar komen van bank- en transactiegegevens van klanten (‘open banking’) en nieuwe financiële dienstverlening (‘banking as a service’). In dit tweede deel laat ik zien hoe platformen (‘banking as a platform’) kunnen gaan zorgen voor een versnelling van de ontwikkelingen en een transformatie van menige business. Is er nog een toekomst voor banken?

Dankzij banking as a platform (BaaP) kan elk bedrijf financiële diensten aanbieden net zoals elk bedrijf inmiddels mobiele producten en diensten kan aanbieden dankzij Apple, Google en Amazon.

Deze ontwikkelingen worden gefacilieerd door platformen. Deze zorgen ervoor dat gebruikers zich niet bezig hoeven te houden met de onderliggende architectuur, technologie en regelgeving. Ze kunnen zich richten op het ontwikkelen van producten en diensten waarbij de financiële component een toepassing is. Complexe producten en diensten worden ‘eenvoudige’ applicaties, toepassingen, op een platform.

Complexe producten en diensten worden ‘eenvoudige’ applicaties op een platform

Dit zal naar verwachting dezelfde revolutie teweegbrengen als we zagen bij mobiele diensten en webshops met de ‘appstores’ van Google en Apple en de ‘e-commerce as a service’ van Amazons Web Services. Deze bedrijven hebben het ontwikkelen van mobiele diensten drastisch eenvoudiger en goedkoper gemaakt.

Veel uitdagingen

In het eerste artikel zagen we dat banken hun systemen meer open gemaakt hebben en dat andere partijen bankdata kunnen opvragen en koppelingen kunnen maken met de banksystemen (via zogeheten API’s). Dit is slechts een eerste stap in het toegankelijker maken van financiële diensten.

Wereldwijd zijn er honderden banken met elk hun eigen (core) systemen, met oude en nieuwe delen, met verschillende data-formats en uitwisselingsprotocollen; elk land heeft zijn eigen betaalinfrastructuur (in Nederland bijvoorbeeld iDEAL). En dan zijn er nog talloze valuta, cryptomunten en per continent verschillende regelgeving. Voor financiële dienstverlening aan een klant zijn vaak meerdere gegevens nodig, bijvoorbeeld van verschillende bankrekeningen en kredietverstrekkers. Naast de technologische uitdagingen zijn er ook nog talloze juridische. Dit alles maakt het momenteel uiterst complex om financiële diensten te ontwikkelen, zeker als je in meerdere landen actief wilt zijn. Platformen gaan daar verandering in brengen.

Bank(ieren) als platform

Om te begrijpen wat die platformen doen, nemen we een kijk onder de motorkap. We kunnen een bank beschouwen als een opeenstapeling (een ‘stack’) van verschillende ‘functies’, dit zijn dus onderdelen of processen van het bankieren die samen een bank vormen. Je kunt de stapel ook zien als een gekantelde waardeketen met de verschillende schakels.

De ‘platform stack’ voor banken ziet er dan bijvoorbeeld uit zoals weergegeven in de onderstaande figuur.

Afbeelding: schematische weergave van ‘banking as a platform’ met de verschillende lagen van de ‘banking stack’. Bron: Maurits Kreijveld, met dank aan a16z.

Hierbij kunnen we de volgende lagen onderscheiden (van onder naar boven):

• een banklicentie of vergunning, nodig om bancaire diensten te mogen aanbieden onder streng toezicht van de overheid;
• een banksysteem voor het bijhouden van rekeningen, saldo’s en transacties;
• een systeem om betalingen af te wikkelen met andere partijen (bijvoorbeeld winkeliers);
• extra dataverwerking en data-analyses over onder andere betaalgegevens, bijvoorbeeld met behulp van kunstmatige intelligentie;
• voldoen aan regelgeving in allerlei sectoren en landen;
• opsporen van fraude en witwassen (in toenemende mate iets waar overheden om vragen) en
• een gebruikersinterface, de manier waarop de bank zich presenteert naar een klant, in de vorm van een medewerker, een kantoor, een rijdende bankbus of een app.

Een traditionele bank (links) is dus een verticale integratie van al deze lagen.

Platformrevolutie in bankieren

In elke (horizontale) laag zijn nieuwe platformspelers op komst die zich specialiseren op één bepaalde functie of die meerdere lagen hebben geïntegreerd. In de figuur zijn rechts enkele voorbeelden van platformaanbieders gegeven. In de praktijk zijn er vele.

• Het bedrijf PLAID integreert een groot deel van de eerdergenoemde complexe bankeninfrastructuur in één platform. Wie een eenvoudig huishoudboekje wil ontwikkelen voor klanten, kan dit eenvoudig bouwen op het platform van PLAID. PLAID zorgt – ‘as a service’ – voor de integratie met de verschillende systemen van de talloze banken en zorgt dus voor de integratie van de verschillende dataformats in één eenvoudige. Wijzigingen bij banken worden voortdurend bijgehouden.

Op het gebied van betaalverkeer zie je grote nieuwe spelers als Adyen, Mollie en Online Betaalplatform

• Op het gebied van betaalverkeer zijn er diverse grote nieuwe spelers gekomen als Adyen, Mollie en Online Betaalplatform, die inspelen op klanten die steeds internationaler producten bestellen en kopen en webshops die handel willen drijven. Zij maken het voor bedrijven gemakkelijker om betalingen af te handelen tussen uiteenlopende partijen en in alle landen van de wereld. Bovendien zorgen ze er ook voor dat betalingen voldoen aan voortdurende nieuwe richtlijnen rond bankdata zoals PSD2 en de GDPR. Door veel klanten te bedienen en veel betalingen af te wikkelen via hun platforms kunnen ze profiteren van schaalvoordelen en lage kosten per transactie.
• Die schaalvoordelen gelden ook in de andere lagen. Zo kan fraude-opsporing verbeteren wanneer er analyses gemaakt kunnen worden van data uit meerdere, verschillende bronnen en van meerdere dienstverleners, dus breder dan één bank. Bedrijven als Friss en Sardine werken aan geavanceerde kunstmatige intelligentie om financiële fraude op te sporen.

Uiteindelijk leidt dit tot platformspelers die binnen één afzonderlijke laag een hogere kwaliteit dienstverlening kunnen bieden dan banken die alle lagen tegelijkertijd moeten beheren. Bovendien kunnen de meeste nieuwe platformspelers goedkoper werken, globaal een derde van de kosten, dan de meeste banken met hun vele kantoren.

Dé toekomst voor banken?

Banken krijgen dus op alle fronten te maken met grote concurrentie. Onder druk van de gespecialiseerde platforms staan ze voor de vraag of ze de dure investeringen in hun IT-systemen kunnen blijven verantwoorden en blijven doorbelasten aan hun klanten. Kunnen ze op alle lagen van de ‘stack’ concurreren met gespecialiseerde spelers, die bovendien meer schaal kunnen creëren en sneller innoveren? Lagen waarop ook een ‘winner takes all’-situatie zou kunnen ontstaan?

Hun sterke troef is hun banklicentie, de jarenlange ervaring met regelgeving en hun bestaande klantenbestand. Maar dat zou zeker onder de nieuwe generatie wel eens snel kunnen afbrokkelen.

Banken hebben dus een platformstrategie nodig

Banken hebben dus een platformstrategie nodig. Als ze zelf een platform willen worden dan zullen ze het spel van een platformaanbieder moeten gaan leren, wezenlijk anders dan dat van een productaanbieder. Zullen ze ook technisch net zo handig zijn als de techbedrijven?

Samenwerken met (fin)tech-bedrijven en platformaanbieders ligt meer voor de hand. Door slim ‘in te pluggen’ op de gespecialiseerde platforms kunnen ze zelf ook profiteren van de voordelen zoals schaal, lagere beheerskosten en eenvoudigere ontwikkeling.

Het is maar de vraag of de toekomst van de banken ligt in de race om de fintech

Het is maar de vraag of de toekomst van de banken ligt in de race om de fintech: in het beheren van een technische en financiële infrastructuur. Wellicht ontstaat er een pan-Europese ‘fintechbank’ voor betaalrekeningen en betalingen. En met sectorbrede betaaldiensten zoals iDEAL is het voor banken lastig om zich in Nederland op betaalvlak te onderscheiden.

Voor een deel van de huidige banken ligt de toekomst veel meer in het ontwikkelen van nieuwe diensten op maat, begrijpen van klanten nodig hebben, in het bouwen van ‘communities’ en het bouwen van vertrouwen. Zoals ik eerder schreef gaan innovaties bij ‘bankieren’ niet om de technologie maar om het sociale.

De Rabobank vierde dit weekend de Internationale Dag van Coöperatie. En de bank wil bedrijven gaan helpen om de energietransitie door te maken. Misschien is dat wel de toekomst voor die bank?

Genoeg kansen dus

Kortom, elke bank moet een platformstrategie ontwikkelen en zich afvragen waar ze zelf echt voor willen gaan in de markt met toenemende concurrentie van fintech, bigtech en non-banks. Duidelijk is dat de opkomst van ‘bankieren als platform’ gaat zorgen voor een bloei aan nieuwe toepassingen en diensten waar financiële diensten een component in zijn. Met het oog op verduurzaming en langdurigere klantrelaties (in plaats van eenmalige transacties), zijn meer en meer bedrijven daarnaar op zoek. Kansen genoeg dus, ook voor banken die zichzelf opnieuw uitvinden.