De Metagids #4: Hoe TikTok iedere seconde onze cultuur verder vormgeeft

Beeldbepalende Kim Kardashian, be like Airpods met je grote tieten, TikTok als leerplatform en boekopleving

Het metaversum wordt omschreven als een “online plek, die een combinatie is van virtual reality, augmented reality, internet, entertainmentervaringen, gamen en werken op afstand”. Het is een omgeving waarin Generatie Z en Alpha zich als een vis in het water voelen, aangezien zij zijn opgegroeid in een tijdperk waarin internet altijd al bestaan heeft (lees Metagids #1). Om te begrijpen hoe het internet (lees: metaversum) van de toekomst wordt vormgegeven is het belangrijk om naar het online gedrag en taalgebruik van deze twee generaties te kijken. De daaruit voortvloeiende internetcultuur domineert inmiddels alle bestaande culturen en geeft zo richting aan onze samenleving en democratie.

Een van de plekken waar jongeren veelvuldig rondhangen en waar iedere seconde internetcultuur wordt gecreëerd is in de wereld van kortefilmpjesapp TikTok. Om deze reden staat deze week de Metagids geheel in het teken van TikTok.

De afgelopen twee jaar is Sander Duivestein ondergedoken in de wereld van deepfakes, nepnieuws, samenzweringstheorieën, influencers, virtuele mensen, generatie Z, memes, crypto, NFTs, Web 3.0, virtual reality en de Metaverse. Dit heeft geresulteerd in het boek Echt Nep waarin wordt geschetst hoe nep en echt dwars door elkaar heen lopen en hoe het mogelijk is dat nep meer waard is dan echt. In De Metagids duidt hij wekelijks op Marketingfacts wat de impact van de Metaverse op onze economie en maatschappij is.

1.Airpod-shaped: Slanke taille en grote bos hout voor de deur

Big-Busted Women Are Calling Themselves ‘AirPod-Shaped’. Sociale media hebben het afgelopen decennium aan jongeren het lichaamsbeeld van de Kardashian-zandloper opgedrongen: volle borsten, ronde billen en een wespentaille. In haar boek Picture Perfect beschrijft journaliste Kelli van der Waals hoe Kim Kardashian erin is geslaagd om de ultimate influencer te worden. Ze is beroemd door beroemd te zijn. Als geen ander heeft Kim uitgedokterd hoe ze de banaliteit van haarzelf commercieel gezien maximaal kan uitnutten: Kim zijn is immers Kims beroep.

Met haar eindeloze stroom aan selfies heeft Kim een online handleiding gecreëerd waarin stap voor stap aan haar honderden miljoenen volgers wordt uitgelegd hoe ze hetzelfde spiegelbeeld kunnen verkrijgen. De belangrijkste les die ze haar volgelingen meegeeft is dat de realiteit naar hun eigen smaak (lees: Kim’s smaak) kneedbaar is. Kim Kardashian heeft zodoende een nieuwe schoonheidsesthetiek geïnspireerd, waardoor iedereen dezelfde hypertronie, hetzelfde Instagramgezicht heeft. Online is een cultuur gecreëerd waarin de kopie belangrijker en waardevoller is dan het origineel: nep is het nieuwe echt en dit vertaalt zich een-op-een door naar de fysieke wereld. Hiervoor hoef je alleen maar naar het huidige straatbeeld te kijken: overal zie je dezelfde opgespoten lippen, opgehoogde jukbeenderen en donker ingekleurde Nike-logo’s, die als wenkbrauwen moeten fungeren, voorbijkomen.

Met de komst van TikTok is hier verandering in gebracht. Het platform, dat zich sinds eind vorig jaar de meest bezochte website ter wereld mag noemen, geeft mensen de ruimte om weer authentiek en origineel te zijn. Met meer dan een miljard bezoekers per maand is er dankzij de gepersonaliseerde algoritmen voor iedereen wel iets te vinden waar hij of zij zich bij thuis voelt. Niet langer in een keurslijf gedwongen ontstaat zo een explosie aan creativiteit. Zo zijn er BookToks voor boekenwurmen, CookToks voor fijnproevers, FitToks voor sportievelingen, WitchToks voor heksen etcetera. Vanuit een van deze subculturen is nu de nieuwe eigentijdse naam voor het ‘omgekeerde driehoek’-lichaamstype bedacht. De AirPod-vorm wordt gebruikt om vrouwen met een smalle taille en een stevige buste te typeren. Volgens de TikTokkers is de vorm vergelijkbaar met die van de draadloze Apple-koptelefoons; ze hebben een lange wittel steel met aan het uiteinde een grote ronde kop.

2. De toxische kant van TikTok

Ouders moeten weten wat hun kind op TikTok ziet. De toxische kant van het grappigefilmpjesplatform TikTok is te lang onderbelicht gebleven. De autoriteiten proberen nu een inhaalslag te maken en in te grijpen, maar het gaat te traag en het is nog te vrijblijvend. Dit betekent dat ouders hun verantwoordelijkheid moeten nemen door in de digitale leefwereld van hun kinderen te stappen. Geen weet hebben wat er nog meer op TikTok gebeurt, is net zo kwalijk als niet weten wat er op het schoolplein gebeurt met uw kind. In de leefwereld van het kind stappen kan zowel een leuke ontdekkingsreis zijn als een noodzakelijke voorwaarde om problemen te voorkomen.

3. BookToks doen boekindustrie opleven

TikTok Is Taking The Book Industry By Storm. De boekenindustrie krijgt een opleving dankzij BookToks. Dit zijn korte filmpjes waarin lezers een boek reviewen en aanbevelen. Boeken die al jaren geleden van allerlei ranglijsten verdwenen zijn, wordt op deze manier nieuw leven ingeblazen tot groot genoegen van auteurs en uitgeverijen.

4. Tiktok als leerplatform

TikTok May Be The Future Of Education. “De afgelopen jaren is TikTok een van de grootste leerplatforms ter wereld geworden: het is beschikbaar in meer dan 150 markten en is een van de meest gedownloade apps in meer dan 40 landen. In de app, die beschikbaar is in 75 talen, maken makers een verscheidenheid aan korte video’s over alles, van kookhacks tot danspasjes tot knutselen en rekenvaardigheden. De hashtag #LearnOnTikTok heeft momenteel meer dan zeven miljard views.” Interessante trend hierin is dat mensen online actief op zoek gaan naar authentieke mensen die zich bewezen hebben op een bepaald vakgebied. Traditionele institutionele referenties zijn online veel minder van belang.

5. Polarisatie in coronatijd

Polarisatie in coronatijd. Hoogleraar terrorisme Beatrice de Graaf maakt zich zorgen over geradicaliseerde antivaxers en de makelaars in angst en onvrede die hen opstoken. “Het publieke debat is een survival of the fittest geworden. […] De boosheid wordt door de historisch gezien nog zeer jonge sociale media erg versterkt. Dat is echt een gamechanger. Mensen overschreeuwen elkaar en doen dramatisch om maar op te vallen. Iedereen zit in zijn eigen bubbel en niemand luistert meer naar elkaar. […] Mensen zijn steeds meer gaan spreken in hyperbolen waarvan iedereen weet dat ze nergens op slaan. […] We nemen elkaar ook voortdurend de maat. Iemand met wie je het oneens bent is meteen een “nazi”. Er wordt op de sociale media weinig inhoudelijk en zakelijk gedebatteerd. Kritiek, het in geen enkele vorm meer hebben van respect, wordt dan het grootste goed. Er ontstaat een afrekencultuur waarbij niets meer heilig is. […] Het gevaar is dat mensen op een gegeven moment bereid zijn mensen uit die andere groep geweld aan te doen.” Het virale filmpje waarin te zien is hoe een complotdenker zich afgelopen woensdagavond met een brandende fakkel voor het huis van D66-leider Sigrid Kaag in Den Haag ophield, onderstreept de woorden van Beatrice de Graaf eens te meer.