Het grote bitcoin-misverstand

Niet de valuta, maar het onderliggende platform is revolutionair

“Bitcoins zijn erger dan de Tulpenmanie. Toen kreeg je tenminste nog een tulp. Nu krijg je niks.” Dit zei de voormalig president van De Nederlandsche Bank Nout Wellink recentelijk tijdens een discussiebijeenkomst met studenten van de Universiteit van Amsterdam. Ook de voormalige president van de Federal Reserve Alan Greenspan brandt de digitale munt volledig af: “Je moet wel heel veel fantasie hebben om de intrinsieke waarde van bitcoin te zien. Het is mij niet gelukt.” Zelfs Paul Krugman, voormalig Nobelprijswinnaar in de economie, vraagt zich in een van zijn wekelijkse columns voor de New York Times af of de bitcoin niet per definitie “slecht” is. En ook gisteren op Marketingfacts werden door Edwin Abee in zijn artikel “Waarom de Bitcoin nooit een wettig betaalmiddel zal worden” grote vraagtekens bij de digitale valuta gezet.

Dit artikel is samen met Patrick Savalle geschreven. Hij is de ontwerper van Mobbr.com, een nieuw soort betaalsysteem, bedoeld om online collaboration te kunnen betalen.

Allen maken ze dezelfde fundamentele denkfout. Het gaat namelijk niet alleen om de digitale valuta, maar ook om het onderliggende platform waar een enorme marktontwrichtende werking vanuit gaat. Bitcoin is in de eerste plaats zelfs geen geld, maar een compleet nieuwe manier om informatie vast te leggen en over te dragen in de aanwezigheid van onbetrouwbare partijen. Een ieder die bovenstaand gedachtegoed op zich in laat werken, begrijpt direct de enorme waarde van het bitcoin-protocol. Dankzij de bitcoin is voor het eerst in de geschiedenis mogelijk om eigendom en eigendomsrechten van digitale activa (zoals aandelen, certificaten, digitaal geld, enzovoorts) over te dragen op een snelle, transparante en niet-fraudeerbare manier zonder de bemoeienis van een centrale vertrouwde partij zoals de overheid, een notaris of een bank. Het netwerk als geheel is de trusted party.

Bron afbeelding: Wikipedia (CC)

Het spook van de crypto-anarchie

“Een spook waart door de moderne wereld – het spook van crypto-anarchie.” Zo begint het ‘Crypto Anarchist Manifesto‘ van Tim May. Deze eerste zin van het manifest is een vette knipoog naar het ‘Communistisch Manifest‘ dat Karl Marx en Friedrich Engels in 1848 publiceerden. In tegenstelling tot het communisme draait het in de crypto-anarchie niet om de afschaffing van het privé-eigendom van kapitaalgoederen, maar om het afschaffen van overheidsbemoeienis. Niet de sociale mens, maar de versneld voortschrijdende informatietechnologie moet overheidsregulering tot nul terugbrengen.

Volgens May staat computertechnologie op het punt om individuen en groepen de mogelijkheid te geven om volledig anoniem met elkaar te communiceren en te handelen. Twee entiteiten kunnen met elkaar berichten uitwisselen, zaken doen, contracten aangaan, zonder ooit de ware naam of de juridische identiteit van de ander te weten. Dankzij cryptografie zijn deze interacties onvindbaar en fraudebestendig. Overheden raken hierdoor de controle op het economisch verkeer volledig kwijt.

May’s profetie deed reeds in 1988 in beperkte kringen de rondte. Pas in 1992 werd het document op het web gepubliceerd. Sindsdien heeft het onder techno-anarchisten een cultstatus verkregen. Met de komst van bitcoin wordt het manifest nu door een aantal financiële experts heel serieus genomen. Volgens hen zal het bitcoin-protocol net zo’n revolutie veroorzaken als het internet. Wie had in 1997 bedacht dat e-mail de papieren brief, de fax en de ansichtkaart overbodig zou maken? Trekken we de vergelijking met het bitcoin-netwerk, dan staan we nu aan het begin van een ontwikkeling die de wereld voorgoed gaat veranderen. Net zoals SMTP en HTTP destijds in hun kinderschoenen stonden en de impact van deze protocollen niet goed kon worden voorzien, verkeert het bitcoin-protocol nu in dezelfde fase.

Een netwerk zonder de noodzaak tot vertrouwen

Een vraagstuk waar wiskundigen al een tijd lang hun hoofd over buigen, is hoe verschillende partijen kunnen weten dat online uitgewisselde informatie de consensus vertegenwoordigt, zonder daarbij een andere partij te hoeven vertrouwen. Tot voor kort werd dit onmogelijk geacht. Dit probleem staat ook bekend als het Byzantine Generals’ Problem. Byzantijnse generaals zijn onderling notoir onbetrouwbaar en geen van de generaals valt graag in een minderheid een goed bewapende stad aan. Maar hoe kunnen de individuele generaals weten of ze met voldoende legers in actie komen? In een systeem met tussenpartijen is er immers altijd de mogelijkheid dat een partij al dan niet bewust informatie filtert of verandert. De oplossing van dit probleem moet dus per definitie een systeem zijn waarin vertrouwen niet nodig is. Alleen decentrale systemen komen hiervoor in aanmerking.

Bron afbeelding: Wikipedia (CC)

Satoshi Nakamoto, de vermoedelijke bedenker van het bitcoin protocol, heeft dit fundamentele probleem opgelost. Bitcoin is in de basis een decentrale manier om informatie (zoals eigendomsrecht) vast te leggen en over te dragen in de aanwezigheid van onbetrouwbare partijen zonder dat daarbij vertrouwde tussenpartijen (zoals een overheid, bank of notaris) nodig zijn. Een ieder die bovenstaande gedachte goed op zich laat inwerken, begrijpt direct de enorme waarde van het bitcoin-protocol. Dankzij de bitcoin is het voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid mogelijk om eigendom en eigendomsrechten van digitale activa (zoals aandelen, certificaten, digitaal geld, enz.) over te dragen zonder bemoeienis van een overheid, een notaris, een verzekeringsmaatschappij of een bank. Het netwerk als geheel is de trusted party. Eigendom en eigendomsrechten kunnen nu over het internet gaan stromen zoals content dat ook al doet. Niemand zal kunnen betwisten of frauderen van wie dat eigendom is. Snel, transparent en met wiskundige veiligheid.

Het grootboek van bitcoin is overal en nergens

De basis van bitcoin is de blockchain. De blockchain is voor bitcoin wat het grootboek is voor een bank. Een normale bank heeft ergens een grote berg geld in een kluis met daarbij het grootboek waarin wordt opgeschreven welk deel van het geld van wie is. Dit is essentieel: dit grootboek wordt door een bank beheerd. Daarom lopen alle transacties via die bank.

Bij bitcoin is het grootboek decentraal, oftewel: het hele netwerk is het grootboek (de blockchain). Niemand beheert het grootboek, want iedereen beheert het grootboek. Welke bitcoins aan welke wallets (adressen) zijn toegekend, wordt door alle knooppunten in het hele netwerk bijgehouden. Transacties lopen gewoon van wallet naar wallet. Peer-to-peer. Vergelijkbaar met bijvoorbeeld bittorrent. De decentrale aard van de blockchain heeft veel voordelen, zo is (financiële) censuur door een enkele partij onmogelijk geworden en is er geen single point of failure meer.

In tegenstelling tot het grootboek van een bank is de blockchain voor iedereen in te zien. Bitcoin-transacties zijn volledig transparant. De ‘rekeningnummers’ (bitcoin-adressen) die in de blockchain worden bijgeschreven, zijn echter in principe anoniem. Dit geeft gebruikers van bitcoin de keuze tussen anonimiteit of juist transparantie: een ieder die zijn adressen publiceert, geeft direct zicht op zijn geldstromen, een ieder die ze verborgen weet te houden, blijft buiten zicht.

Bron afbeelding: Wikipedia (CC)

Een bitcoin is eigenlijk niets meer dan een uniek getal. Je kunt bitcoins dus heel makkelijk kopiëren en uitprinten, maar als ze eenmaal worden uitgegeven, staan die unieke getallen in het grootboek en kunnen ze daarna niet nog een keer worden uitgegeven. De algoritmes zijn zo ontworpen dat er elke dag een vast aantal nieuwe bitcoins worden gegenereerd. Elk dag iets minder, zodat ergens in 2040 het maximum aantal is gegenereerd. Dit geeft een economie een stabiele monetaire basis met een voorspelbare, tot nul afnemende (monetaire) inflatie zodat consumptie en productie hun werk kunnen doen (natuurlijke prijsinflatie en -deflatie).

Om zeker te weten dat alleen geldige transacties worden opgenomen in de blockchain, moeten alle aangesloten computers in het netwerk met elkaar in competitie over het uitrekenen van een controlegetal, een cryptografische puzzel. De eerste die het controlegetal vindt, wordt aanvankelijk vertrouwd en mag de transactie bijschrijven in de blockchain. Naarmate meer computers op hetzelfde getal uitkomen, wordt de uitslag betrouwbaarder. Omdat zeer veel computers op zoek zijn naar dezelfde oplossing, is de kans dat een frauderende computer de oplossing (voor een frauduleuze transactie) mag bijschrijven in de blockchain zeer klein. De kans dat zo’n transactie ook nog eens meerdere malen wordt bevestigd, is minimaal. Als meer dan de helft van de in het netwerk aanwezige rekenkracht ter beschikking staat van de correcte, betrouwbare algoritmes, is het statistisch onmogelijk de blockchain te vervalsen. De beloning voor dit onderhoud van het grootboek, zijn de dagelijks nieuw gecreëerde bitcoins.

Cryptocurrencies met oneindige toepassingen

De rekenkracht in het netwerk, en dus de veiligheid ervan, neemt toe naarmate het netwerk groeit. Een ieder die op dit moment een enkele bitcoin-transactie wil frauderen, moet meer rekenkracht ophoesten dan wordt geleverd door de top-500 aan supercomputers. Het succesvol vinden van het controlegetal wordt beloond met bitcoins en wordt daarom ‘minen’ genoemd. Dit minen is de oplossing die bitcoin biedt voor het Byzantine Generals’ Problem.

Dankzij de bitcoin wordt geld programmeerbaar, waardoor talloze financiële innovaties met behulp van dit platform gebouwd kunnen worden. De mogelijkheden zijn schier oneindig. Zo kunnen er fraudevrije stemsystemen mee gebouwd worden, of digital rights management-systemen, of festivalmuntjes waarmee je een drankje kunt betalen. Een nieuw soort Airmiles of Freebees zelfs.

Maar denk ook eens aan een autoverhuurbedrijf dat unieke coins uitgeeft die ieder verbonden zijn met een auto. Elke auto kan vervolgens geopend en gestart worden door gebruik te maken van de bijbehorende munt. Wanneer mensen de auto online boeken, kunnen ze met hun digitale valuta – die bijvoorbeeld versleuteld zit op hun smartphone in een speciale app – gebruikmaken van de auto op het moment dat ze hier recht op hebben. En heb je haast, dan kun je andere weggebruikers een micropayment verstrekken, opdat ze ruim baan maken.

Met bitcoin wordt het ook mogelijk om allerlei processen rond de transactie te automatiseren. Het protocol heeft voorzieningen voor bijvoorbeeld het instellen van betalingscondities, het stemmen op transacties of het tegengaan van illegaal gebruik. Het bitcoin-protocol (wat we dan ‘Bitcoin’ noemen in plaats van ‘bitcoin’) verlaagt de drempel om transacties aan te gaan. Niet alleen omdat de transactietechnologie zelf goedkoper is, maar ook omdat het managen van het risico rond een transactie veel eenvoudiger kan.

Voordat bitcoin werd uitgevonden is er decennia lang geëxperimenteerd met vergelijkbare netwerken. Bitcoin komt dus niet uit de lucht vallen, het is ‘slechts’ het eerste netwerk dat uiteindelijk alle met de technologie geassocieerde problemen oploste. Nu bitcoin er is, zijn er veel vergelijkbare cryptocurrencies aan het ontstaan. Een veelbelovend netwerk is Ripple. Dit platform heeft weliswaar een eigen geldeenheid (valutacode XRP, bitcoin heeft trouwens valutacode XBT) maar is in de basis ‘currency-agnostisch’ zodat er net zo makkelijk euro’s en dollars kunnen worden gebruikt. Het netwerk voorziet in exchanges en andere geautomatiseerde faciliteiten waarmee on the fly omzetting van currencies mogelijk is. Internationale betalingen met de snelheid van het internet, van wallet naar wallet, zonder dat er een bank of bankrekening voor nodig is. Hiermee zullen de meer dan twee miljard ‘unbanked people’ ook toegang krijgen tot internationaal geldverkeer.

Machines en dingen met een economische identiteit

Helemaal tot de verbeelding sprekend zijn de zogenaamde chains of trust van Ripple. Iedereen kent de situatie waarin schulden binnen een groep vrienden onderling verrekend worden. Piet leende 3 euro van Els, nu vraagt Els of Piet haar schuld van 2 euro aan Jan alvast wil aflossen zodat Piet uiteindelijk nog maar 1 euro aan Els verschuldigd is. Met Ripple kan dit geregeld worden op globale schaal via ‘paden van vertrouwen’, zodat betalen grotendeels een zero-sum game is, waarbij alleen schulden (IOU’s) worden uitgeruild tussen mensen die elkaar daarmee vertrouwen.

Het Internet of Things maakt het mogelijk dat allerlei soorten objecten aan het internet verbonden worden, van computers en smartphones tot koelkasten en windmolens en zelfs piepkleine sensoren ter grootte van een zandkorrel. Elk object krijgt een digitale identiteit die uitgelezen en aangestuurd kan worden. Het bitcoin-protocol maakt het mogelijk dat een object naast een digitale ook een economische identiteit krijgt. De koelkast kan bijvoorbeeld met de wasmachine onderhandelen over het gebruik van energie tegen bepaalde voorwaarden. “On the blockchain, nobody knows you are a fridge.” Bitcoin maakt deze transacties betrouwbaar.

De traditionele rolverdeling tussen mensen, organisaties en machines gaat hiermee volledig op de schop. Het bitcoin-protocol maakt het mogelijk dat een ‘slimme’ machine, naast mensen en organisaties, als derde speler aan het economische verkeer kan deelnemen. Hebben bedrijven nu al moeite om B2B-, B2C-, C2B- en C2C-modellen te implementeren, dit probleem wordt alleen nog maar groter met de komst van B2M-, M2B-, C2M-, M2C- en M2M- markten.

Een wereld waarin een frisdrankmachine een zelfstandige economische entiteit is, die zelf verantwoordelijk is voor het beheren en de verkoop van zijn eigen drankvoorraad, behoort hiermee tot de mogelijkheden. Een machine die dus naast het zelfstandig verkopen van een drankje aan de consument (M2C), ook zelf een order kan plaatsen bij bedrijven (B2M). Het kan zelfs een order plaatsen bij consumenten (C2M) om de voorraad aan te vullen. Wie is er straks juridisch en economisch aansprakelijk als iemand ziek wordt van een frisdrank uit zo’n automaat?

Digitaal Darwinisme

Eric Schmidt, de voormalige CEO van Google, zei ooit het volgende: “The Internet is the first thing that humanity has built that humanity doesn’t understand, the largest experiment in anarchy that we have ever had.” Het bitcoin-protocol heeft de potentie om deze uitspraak in de komende jaren te doen verbleken. Naast nieuwe businessmodellen waarin vertrouwen en controle op een volstrekt andere manier worden belegd, wordt dankzij het Internet of Things een nieuwe economische agent – “de machine” – aan de bestaande economie toegevoegd. Als machines zelfstandig deel kunnen nemen aan het economisch verkeer roept dit onmiddellijk de vraag op wat dit betekent voor talloze werknemers. Hebben ze straks nog wel een baan of neemt de machine hun werk over?

Bitcoin kan net als elke andere krachtige technologie worden gezien als een doos van Pandora of juist als een stap op weg naar Utopia. Maar jezelf afvragen of bitcoin zal mislukken, is de vraag stellen of het mogelijk is technologie te ‘ontuitvinden’. Beter is het om met dit nieuwe platform te experimenteren en te innoveren. Bedrijven en overheden moeten zich versneld aanpassen aan de veranderende omstandigheden teneinde te overleven. Adapt or die!

Door de bitcoin dus enkel en alleen als een munt te beschouwen en de grote koersschommelingen te gebruiken om de munt als ‘slecht’ te bestempelen, wordt de bitcoin tekortgedaan. Net zoals SMTP en HTTP destijds in hun kinderschoenen stonden en de impact van deze protocollen toentertijd niet goed kon worden overzien, verkeert het bitcoin-protocol nu in dezelfde fase. De bitcoin-valuta zelf zal misschien nooit tot volwassenheid komen, maar gegeven het feit dat het onderliggende protocol open source is, zullen nieuwe soortgelijke initiatieven hierop kunnen voortborduren en wel degelijk de eindstreep kunnen halen. En trouwens, was het niet dezelfde Paul Krugman die in 1988 het volgende verkondigde: “By 2005 or so, it will become clear that the Internet’s impact on the economy has been no greater than the fax machine’s.”…

Dit artikel verscheen gisteren in verkorte versie als opinie in het Financieel Dagblad en was gisteren ook in deze vorm terug te vinden op FastMovingTargets.nl.

Credits afbeelding: Jason Benjamin (CC)